ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ


Γράφει ο Ελευθέριος Βερυβάκης – π. Υπουργός – Βουλευτής
Δεν είναι λίγες οι φορές που η ιστοσελίδα μας με διάφορες αναρτήσεις έχει εκτεταμένα αναφερθεί στα γεγονότα και τα προβλήματα, που συνδέονται με τις Ελληνικές Θάλασσες, αλλά και τα Δικαιώματα του Δικαίου της Θαλάσσης, που έχει η Ελλάδα και τα γειτονικά προς αυτή Κράτη, που βρέχονται από τα νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου.
Όσοι παρακολουθούν τις αναρτήσεις μας γνωρίζουν ότι έχουμε έντονα κατακρίνει τον Υπουργό Εξωτερικών και την Ελληνική Κυβέρνηση, για τη συστηματική άρνησή του να παίξει σ΄αυτό το παιχνίδι με τους γείτονές μας, με όλα τα όπλα που διαθέτει η Ελληνική πλευρά κατά των αδίστακτων γειτόνων της, που δε δίστασαν ούτε μια στιγμή να απειλούν με πόλεμο και να αποφεύγουν τη Διεθνή Δικαιοσύνη.
Συνεπώς ανεξάρτητα από όσα θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει για τη στάση των Ελληνικών Κυβερνήσεων και των Ελληνικών Κομματικών Ηγεσιών, το πρόβλημα των Ελληνικών Δικαιωμάτων, που εδράζονται στο Διεθνές Δίκαιο, και αποτελούν όπλο της Ελληνικής Πατρίδας κατά όσων επιβουλεύονται τον Ελληνικό Χώρο και τα Δικαιώματά του στη Γη, στη Θάλασσα και στον Αέρα, είναι για μας μια μεγάλη και σοβαρή υπόθεση, για την οποία δεν πρέπει κανένας ούτε μια στιγμή να μένει ήσυχος.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αναδημοσιεύουμε σήμερα και στις δικές μας ιστοσελίδες μια εργασία την οποία το περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ έχει κυκλοφορήσει ως ένθετο και η οποία ως συγγραφείς έχει τον κ. Ιωάννη Μάζη και τον Γεώργιο – Αλέξανδρο Σγούρο.
Η πιο κάτω εργασία θα αποτελέσει εν συνεχεία και για μας κείμενο σχολιασμού, που με άλλα συναφή κείμενα θέλουμε να είναι κομάτια της δικιάς μας πρώτης ύλης, για όλα όσα πάνω στο θέμα της Ελληνικής ΑΟΖ στο παρόν και στο άμεσο μέλλον θα επεξεργαστούμε και θα προβάλουμε.

H EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΟΖ και το ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ

ΑΡΧΕΣ ΜΙΑΣ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Ιωάννης Θ. Μάζης

Γεώργιος – Αλέξανδρος Σγούρος

  1. Εισαγωγή

Οι τελευταίες εξελίξεις στο γεωπολιτικό σύμπλοκο της Ανατολικής Μεσογείου, και δη το δίπολο Ελλάδας – Τουρκίας βρίσκεται στο στάδιο υλοποίησης γεωστρατηγικών οραμάτων από Τουρκικής πλευράς όπως μαρτυρούν και οι δηλώσεις Νταβούτογλου, κατά την τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα, τον παρελθόντα μήνα Μάρτιο (του 2011). Η ειλικρίνεια των δηλώσεων του τούρκου ΥΠΕΞ είναι δεδομένη και έπρεπε να είναι αναμενόμενη από την ελληνική διπλωματία. Και αυτό διότι έχει από το 2001 καταγράψει αυτές του τις θέσεις στο βιβλίο του “Stratejik Derinlik. Turkiye ‘nin Uluslararasi Konumu“, Kure Yayinlari, Istanbul 2004 από την 1η του έκδοση, το έτος 2001. Το βιβλίο τώρα βρίσκεται στην … 18η έκδοση του στην Τουρκία! Εκεί αναπτύσσει μεταξύ άλλων και την γνωστή θεωρία του περί «μηδενικών τριβών με τους γείτονες της Τουρκίας», την οποίαν όμως απεμπολεί ως προς την Ελλάδα, αρχίζοντας τις αναφορές του, στο στρατηγικό σημείο πνιγμού των μεταφορικών και αμυντικής φύσεως ροών (chock point) των Δαρδανελλίων όπου εμπλέκει τη στρατηγική σημασία της Θράκης αλλά και του…Φαναριού! Θεωρεί δηλαδή ότι:
Σχ. 1. Σκαρίφημα που παρουσιάζει τον τρόπο καθορισμού γραμμών βάσης με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θαλάσσης. (Πηγή: Harold D. Palmer, H.,Pruett, L., (1999) GIS Applications In Maritime Boundary Delimitation, http://proceedings.esri.com/librarv/userconf/proc99/proceed/papers/pap938/p938.htm)
1) στο γεωπολιτικό-γεωγραφικό αυτό σημείο γεωστρατηγικής επιρροής της Τουρκίας επί της Βαλκανικής και του Αιγαίου, η Τουρκία αντιμετωπίζει δύο γεωστρατηγικώς ανταγωνιστικούς πόλους ισχύος: την Ελλάδα και την Ρωσία. Ως γεωπολιτικό καταλύτη μάλιστα των ελληνικών γεωστρατηγικών επιδιώξεων στο συγκεκριμένο chock point θεωρεί expressis verbis το «Πατριαρχείο του Φαναριού (sic!)2» το οποίο «με τη μικρή ρωμαίικη κοινότητα επιδιώκει να αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα (sic!)” . Όσο για τη Ρωσία, θεωρεί ότι με τις διεκδικήσεις της επί των Στενών, «επιχειρεί να ασκήσει επιρροή στους ορθοδόξους Σλαύους στην περιοχή των Βαλκανίων και του Καυκάσου» .
Σχ. 2. Οι τουρκικές γραμμές βάσης (με κόκκινο χρώμα). (Πηγή: Office of the Geographer, US Department of State).
2) η Θράκη, αποτελεί, την πύλη επέκτασης της τουρκικής νεο-οθωμανικής επιρροής στη Βαλκανική. Αξιολογεί ότι αποτελεί μέρος της «Ζώνης Ασφαλείας που δημιουργήθηκε στην Ανατολική Θράκη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου» και η οποία «πρέπει να επεκταθεί δυτικότερα με πολυμερείς και διμερείς συμφωνίες που θα συναφθούν σε βαλκανικό επίπεδο.»5 Μάλιστα την επέκταση αυτή τη θεωρεί, άκρως ανταγωνιστικά προς την Ρωσία, με όρους απολύτως ψυχροπολεμικούς, ως απαραίτητο στοιχείο για τη δημιουργία «αιγίδων ασφαλείας στην περιφέρεια, ή εκτός της περιφέρειας, που θα έχουν ως στόχο την εξισορρόπηση του ρωσικού παράγοντα στην περιοχή και κυρίως την προετοιμασία ενός σχεδίου πλαίσιο, το οποίο θα εγγυάται – την εσωτερική ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Αλβανίας, της Βοσνίας και της Μακεδονίας (sic!)» .
Σχ. 3. Οι τουρκικές γραμμές βάσης (με κόκκινο χρώμα) – Λεπτομέρεια. (Πηγή:Office of the Geographer, US Department of State).
Στον εμπορευματικό δίαυλο Δαρδανελλίων-Αιγαίου όμως, εντάσσει λογικά ο Τούρκος ΥΠΕΞ και τα Ελληνικά Δωδεκάνησα και με ωμή ειλικρίνεια, χωρίς περιστροφές αναφέρει ότι: «Στο σημείο αυτό πρέπει να εναρμονισθεί η γεωπολιτικοστρατιωτική πραγματικότητα με την οικονομικο-πολιτική πραγματικότητα. Με τον ίδιο τρόπο Θα πρέπει να αυξηθεί η εξάρτηση των Δωδεκανήσων από την μικρασιατική ηπειρωτική πλάκα... (Σ.Σ.: εννοεί την Τουρκία, δίνοντας και μια γεωλογική διάσταση την οποία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει ώστε να απαγορεύσει στο Καστελόριζο να διεκδικήσει ΑΟΖ ή Υφαλοκρηπίδα, έστω και εάν η γεωλογική διάσταση δεν υφίσταται πλέον στην Νέα Συνθήκη για το Δίκαιο της Θαλάσσης του 1982)»
Σχ. 4. Η άσπρη διακεκομμένη γραμμή δείχνει τη μέση γραμμή της ΑΟΖ, όπως υπολογίστηκε από το Flanders Marine Institute.Τα λάθη είναι προφανή, εφόσον η μέση γραμμή αυτή πέφτει επάνω στην ξηρά των τουρκικών εδαφών! Η δεύτερη χάραξη έγινε από τους συγγραφείς, βασιζόμενη σε σημεία της φυσικής ακτογραμμής με εφαρμογή μετασχηματισμών Voronoi.
Τρία θεμελιώδη ερωτήματα γεννώνται από την αποστροφή αυτή του Νταβούτογλου. Πρώτον: από ποιόν κινδυνεύει η εσωτερική ασφάλεια και η ακεραιότητα των τριών αυτών εθνοκρατικών οντοτήτων; Δεύτερον: Ποια η επιρροή της Τουρκίας στην μη ολοκλήρωση του αγωγού Ρωσία-Πύργος/Μπουργκάς (Βουλγαρία)-Αλεξανδρούπολη (Ελλάδα-Θράκη); Τρίτον: Πόσο θεωρεί ο Νταβούτογλου, ότι μειώνει τις τριβές της χώρας του με την Ελλάδα η χρήση του ονόματος “Μακεδονία” για την Π.Γ.Δ.Μ.;
Φυσικά, είναι απολύτως κατανοητές υπό το ανωτέρω ομολογημένο γεωστρατηγικό τουρκικό πλαίσιο, γιατί η Άγκυρα επενδύει σε ναυτικές βάσεις στην Αλβανία, γιατί επιμένει να αναμιγνύεται ως «προστάτιδα δύναμη» των συμφερόντων της Βοσνίας, και γιατί ανεγνώρισε με το όνομα “Μακεδονία” την Π.Γ.Δ.Μ.
Σχ. 6. Με δεδομένες τις γραμμές βάσεως των τουρκικών ακτογραμμών, παρατηρούμε ότι η τουρκική ΑΟΖ εφάπτεται της Αιγυπτιακής ΑΟΖ σε εύρος 10 ναυτικών μιλίων περίπου.
Πάντως για μην μείνει η παραμικρή απορία σε κάποιους σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις και το πραγματικό νόημα των γραφομένων από τον κ. Νταβούτογλου, σχετικώς με το πως εννοεί τις «μηδενικές τριβές με την Ελλάδα» παραθέτουμε την κατωτέρω αποστροφή του: «Καταβάλλονται προσπάθειες, προκειμένου η Τουρκία να συνηθίσει να ζει κατά τακτά χρονικά διαστήματα εντάσεις με την Ελλάδα και την Συρία, κάτι το οποίο αντιστοιχεί με την προπόνηση ενός παλαιστή βαρέων βαρών για να αντιμετωπίσει κατηγορίες μεσαίων βαρών (sic!) . Αυτό έχει ως συνέπεια η χώρα να μην μπορεί να εκμεταλλευθεί το μέγιστο των δυνατοτήτων της. Η Τουρκία πλέον, είναι υποχρεωμένη να αναβαθμισθεί, ώστε, ανερχόμενη σε υψηλότερη κλίμακα, να θεωρήσει τις σχέσεις της με αυτές τις χώρες ως υποδεέστερα στοιχεία ασκώντας έναντι αυτών μόνον πολιτικών αφ’ υψηλού (sic!)» .
Σχ. 7. Η κατανομή νδριτών μεθανίου ανά ΑΟΖ. (Έγινε γεωαναφορά και υπέρθεση χάρτη που περιλαμβάνεται
σε: Lykoussis et al, 2009)
Στο γεωσύμπλοκο όμως της ΝΑ Μεσογείου, εντάσσει ο Τούρκος ΥΠΕΞ απολύτως ορθά και την Κύπρο. Εκεί γίνεται εμφανής ο νταβουτογλιανός κυνισμός της πλέον σκληρής κλασικής σχολής της «Geopolitik». Παραθέτουμε:
1) «(Οι τελευταίες εξελίξεις έδειξαν ότι) Οι ΗΠΑ δημιουργώντας μια δυναμική σχέση μεταξύ των πολιτικών τους για την Ανατολική Ευρώπη και την Μέση Ανατολή, επιδιώκουν να έχουν υπό έλεγχο το Hinterland της Ευρώπης και να γεμίσουν το κενό γεωπολιτικού πεδίου που εμφανίσθηκε στον άξονα Βαλκανίων-Μέσης Ανατολής μετά την διάλυση της Σοβ. Ένωσης. Το Αιγαίο και η Κύπρος είναι δύο σημαντικά σκέλη, τόσο στην γραμμή Ανατολικής Ευρώπης-Μέσης Ανατολής από άποψη χερσαίας σύνδεσης, όσο και στην γραμμή Αδριατικής-Ανατολικής Μεσογείου-Κόλπου από άποψη θαλάσσιας σύνδεσης» .
2) «(….) Μέσα σε αυτόν τον στρατηγικό σχεδιασμό, το ζήτημα της Κύπρου θα έλθει στο προσκήνιο με πιο ενεργό τρόπο. (….). Σήμερα, μεταξύ Ανατολικής Ευρώπης-Βαλκανίων-Αδριατικής-Αιγαίου-Ανατολικής Μεσογείου-Μέσης Ανατολής και Κόλπου διαμορφώνεται ένα πεδίο πολύ δυναμικής αλληλεπίδρασης. (….). Πάνω σε αυτήν την γραμμή που ενοποιεί τα Βαλκάνια με την Μέση Ανατολή θα είναι αναπόφευκτη η ανάπτυξη νέων εφορμήσεων» .
3) «[Τίτλος υποκεφαλαίου] “Ο στρατηγικός γόρδιος δεσμός της Τουρκίας: η Κύπρος”.
Η Κύπρος, που κατέχει κεντρική θέση μέσα στην παγκόσμια ήπειρο, ευρισκόμενη σχεδόν σε ίση απόσταση από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, βρίσκεται μαζί με την Κρήτη επάνω σε μία γραμμή που τέμνει τις οδούς θαλάσσιας διέλευσης. Η Κύπρος κατέχει θέση μεταξύ των Στενών, που χωρίζουν Ευρώπη και Ασία, και της Διώρυγας του Σουέζ, που χωρίζει Ασία και Αφρική, ενώ συγχρόνως έχει την θέση μιας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που θα πιάνει τον σφυγμό των θαλασσίων οδών του Άντεν και του Ορμούζ, μαζί με τις λεκάνες του
Κόλπου και της Κασπίας, που είναι οι πιο σημαντικοί οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής» .
4) «Μια χώρα που αγνοεί την Κύπρο δεν μπορεί να είναι ενεργή στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές. Στις παγκόσμιες πολιτικές δεν μπορεί να είναι ενεργή, διότι αυτό το μικρό νησί κατέχει μια θέση που (μπορεί να) επηρεάζει ευθέως τις στρατηγικές συνδέσεις μεταξύ Ασίας-Αφρικής, Ευρώπης-Αφρικής και Ευρώπης-Ασίας. Στις περιφερειακές πολιτικές δεν μπορεί να είναι ενεργή, διότι η Κύπρος, με την ανατολική μύτη της στέκεται σαν βέλος στραμμένο στην Μέση Ανατολή ενώ με την δυτική ράχη της αποτελεί την θεμέλια λίθο των στρατηγικών ισορροπιών που υπάρχουν στην Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και την Βόρειο Αφρική» .
5) «Η Τουρκία, επηρεαζόμενη λόγω θέσεως από πολλές ισορροπίες, είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την Κυπριακή πολιτική της, βγάζοντας της από την τουρκο-ελληνική εξίσωση. Η Κύπρος γίνεται με αυξανόμενη ταχύτητα ένα ζήτημα Ευρασίας και Μέσης Ανατολής-Βαλκανίων (Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Ευρώπης). Η Κυπριακή πολιτική [της Τουρκίας] πρέπει να τοποθετηθεί σε ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο, με τρόπο αρμόζοντα σε αυτό το νέο στρατηγικό πλαίσιο. Στο ζήτημα της Κύπρου, από πλευράς Τουρκίας η σημασία μπορεί να εντοπισθεί σε δύο κύριους άξονες. Ο ένας εξ αυτών είναι ο άξονας της ανθρώπινης αξίας, προσανατολισμένος στην κατοχύρωση της ασφάλειας της μουσουλμανικής τουρκικής κοινότητας, ως αποτέλεσμα της ιστορικής ευθύνης της Τουρκίας. (…)»
6) «(…) Μια αδυναμία [της Τουρκίας) που [ενδεχομένως] θα φανερωθεί στο θέμα της ασφάλειας και προστασίας της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου μπορεί να εξαπλωθεί σαν κύμα στην Δυτική Θράκη και την Βουλγαρία – και μάλιστα ακόμη και στο Αζερμπαϊτζάν και στην Βοσνία. Ο δεύτερος σημαντικός άξονας του Κυπριακού είναι η σημασία που έχει το νησί αυτό από γεωστρατηγικής απόψεως. (…) Ακόμη και αν δεν υπήρχε κανένας μουσουλμάνος Τούρκος στην Κύπρο, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να έχει ένα Κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη απέναντι σε ένα τέτοιο νησί, που βρίσκεται μέσα στην καρδιά του ίδιου του ζωτικού της χώρου. (…)».
7) «Αυτή η γεωστρατηγική σημασία έχει δύο διαστάσεις. Η μία εξ αυτών έχει στενή στρατηγική σημασία και έχει σχέση με τις ισορροπίες Τουρκίας-Ελλάδος και Τ.Δ.Β. Κύπρου-Ελληνικού Τμήματος (sic!) στην Ανατολική Μεσόγειο. Η δεύτερη διάσταση της γεωστρατηγικής σημασίας είναι ευρείας στρατηγικής σημασίας και σχετίζεται με την θέση του νησιού μέσα στις παγκόσμιες και περιφερειακές στρατηγικές» .
8) «Την Κύπρο δεν μπορεί να αγνοήσει καμμία περιφερειακή ή παγκόσμια δύναμη που κάνει στρατηγικούς υπολογισμούς στην Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο, το Σουέζ, την Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο. Η Κύπρος βρίσκεται σε τόσο ιδανική απόσταση απ’ όλες αυτές τις περιοχές, που έχει την ιδιότητα μιας παραμέτρου που (μπορεί να) επηρεάζει καθεμία απ’ αυτές ευθέως. Η Τουρκία, το στρατηγικό πλεονέκτημα που απέκτησε την δεκαετία του 1970 πάνω σε αυτήν την παράμετρο, πρέπει να το αξιοποιήσει όχι ως στοιχείο μιας αμυντικής Κυπριακής πολιτικής με στόχο την διαφύλαξη του στάτους κβο, αλλά ως ένα θεμελιώδες στήριγμα μιας διπλωματικής φύσεως επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής» .
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, ερχόμενος στην Ελλάδα, δεν είπε τίποτε περισσότερο από όσα έχει ήδη γράψει ως ακαδημαϊκός και συνεπώς χώρος για αθηναϊκές εκπλήξεις δεν υπάρχει. Και οι κριτικές οι οποίες του έγιναν από τα ΜΜΕ και τους Έλληνες διπλωματικούς σχολιαστές δεν θα πρέπει να γίνονται σε επίπεδο αναφοράς της… αστικής του ευγενείας και των… καλών του τρόπων! Πρέπει να του γίνονται σε επίπεδο γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής αντιλήψεως του Συστήματος της Ν/Α Μεσογείου. Αλλιώς καλύτερα να μην γίνονται. Ένα όμως από τα θέματα τα οποία πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψιν της η Αθήνα, ως απάντηση στις θεωρίες του Αχμέτ χότζα είναι και η δική της θέση αναφορικώς με τον καθορισμό της Ελληνικής ΑΟΖ ο οποίος δεν πρέπει να καθυστερεί, διότι πλέον οι προθέσεις της άλλης πλευράς είναι σαφείς και δηλωθείσες δια των πλέον επισήμων και επιστημονικών χειλέων… Εντός λοιπόν του ευρύτερου γεωπολιτικού παιγνίου, αλλά και των γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην Ανατολική Μεσόγειο και στον πετρελαιοφόρο αραβομουσουλμανικό κόσμο των ακτών της ή μη, τρία είναι τα σημεία που ωθούν στη χάραξη της ελληνικής ΑΟΖ:
Α. Οι σημαντικές σχέσεις της Ελλάδος με το Ισραήλ και η σημαντική πολιτική στήριξη που προσφέρει με εκδηλωθέντα τρόπο η Ιερουσαλήμ προς την Αθήνα αποτελεί ένα σοβαρότατο πολιτικό καταπίστευμα το οποίο δεν πρέπει να αναλωθεί ασκόπως και να περιορισθεί σε διμερείς επισκέψεις επισήμων, ένθεν και ένθεν. Η σημερινή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας επιβάλλει τον προσανατολισμό αυτό και η άσκοπη αναμονή και ομφαλοσκόπιση δεν βοηθά. Απεναντίας μειώνει την επιδειχθείσα στην Αθήνα εμπιστοσύνη από την ετέρα πλευρά.
Β. Οι ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ΑΟΖ του Ισραήλ, πρέπει να διοχετευθούν στην ευρωπαϊκή αγορά το συντομότερο, ιδιαίτερα εν μέσω ενεργειακής αστάθειας που προκαλούν οι εκρήξεις των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών στην Τυνησία (Φυσικό αέριο), Αλγερία (Φυσικό αέριο), την Λιβύη (Φυσικό αέριο και υψηλής ποιότητος αργό πετρέλαιο) και την Αίγυπτο (νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στο Δέλτα του Νείλου και στις υποθαλάσσιες περιοχές βορείως αυτού, εντός της Αιγυπτιακής ΑΟΖ). Συνεπώς ο Άξων ροής μη αραβο-μουσουλμανικών και μη ρωσικών υδρογονανθράκων προς την Ε.Ε είναι ο προσδιοριζόμενος από την διαδρομή: Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάς (Καστελόριζο-Κρήτη-Ιόνιο)-ΕΕ.
Γ. Οι πρόσφατες γεωφυσικές έρευνες στην Κύπρο οδηγούν με μαθηματικήακρίβεια εντός των επομένων 5-10 ετών σε αντίστοιχες διαδικασίες και στον ελληνικό χώρο, χερσαίο και θαλάσσιο, με την βούληση των Αθηνών και τα αντίστοιχα οφέλη για την ελληνική χειμαζόμενη οικονομία, είτε χωρίς την βούληση της και χωρίς αυτά!
Αναφορικώς με το διάστημα των 5-10 περίπου ετών, αυτό το προσδιορίζουμε για την έναρξη της εκμεταλλεύσεως του κοιτάσματος Λεβιάθαν στην ισραηλινή ΑΟΖ διότι: Η κοινοπραξία (consortium) Noble Energy & Delek (Israel) προετοιμάζουν αυτήν την περίοδο χώρο αποθηκεύσεως σε υγροποιημένη μορφή του φυσικού αερίου από το κοίτασμα αυτό αλλά και αποθηκευτικό χώρο για το Διοξείδιο του άνθρακα που θα προκύπτει από την ολοκλήρωση της γεωτρήσεως. Για την επίτευξη όμως αυτού του στόχου, απαιτείται η ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ σε κατάλληλο χρονισμό και σε συνεννόηση με τις Κυπριακές και Ισραηλινές Αρχές. Πάντως, ο οποιοσδήποτε χρονισμός από πλευράς Ελλάδος πρέπει να λάβει υπόψη του τις ανακατατάξεις στην περιοχή και να τις αξιοποιήσει καταλλήλως αλλά και το διάστημα της πενταετίας έως δεκαετίας, στο πλαίσιο του οποίου οποιεσδήποτε νομικές διευθετήσεις στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα (Αμβούργο) οφείλουν να έχουν ολοκληρωθεί. Είναι δε προτιμότερο να οδηγηθούμε στα αντίστοιχα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα για τον τελικό καθορισμό των ορίων της ελληνικής με την τουρκική ΑΟΖ, ακόμη και να απολέσουμε μέρος αυτής, της τάξεως του 25% περίπου, στην περιοχή του Καστελλορίζου, παρά να την απωλέσουμε καθ’ ολοκληρίαν μαζί με τα αντίστοιχα διαφαινόμενα αποθέματα υδριτών μεθανίου του όρους του Αναξίμανδρου. Στο παρόν πόνημα, θα προσπαθήσουμε, υπό τύπον παραδείγματος, να εξετάσουμε πως διαμορφώνεται το γεωπολιτικό παίγνιο υπό το πρίσμα του καθορισμού της ελληνικής ΑΟΖ, μέσω της εφαρμογής της Νέας Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θαλάσσης.
2. Υπάρχουσα κατάσταση μετρήσεων και εικασιών για την Ελληνική ΑΟΖ.
Πριν αναφερθούμε σε αυτό το μέγεθος της ΑΟΖ και την γεωπολιτική του σημασία, θα πρέπει να δώσουμε τα πλέον σημαντικά στοιχεία του νομικού του ορισμού, ώστε να μην δημιουργούνται αμφιβολίες και παρερμηνείες. Κάνουμε χρήση της Νέας Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θαλάσσης του Montego Bay του 1982:
1) «Άρθρο 55. Ως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της Χωρικής Θαλάσσης περιοχή, η υπαγόμενη στο ειδικό νομικό καθεστώς που καθιερώνεται στο παρόν Μέρος [ν], δυνάμει του οποίου τα δικαιώματα και οι δικαιοδοσίες του παρακτίου Κράτους και τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των άλλων Κρατών, διέπονται από τις σχετικές διατάξεις της παρούσης Συμβάσεως [Μοντέγκο Μπαίυ, 1982]».
2) «Άρθρο 56. Στην ΑΟΖ το παράκτιο Κράτος έχει : α) Κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση , εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκείμενων του βυθού της θαλάσσης υδάτων, του βυθού της θαλάσσης και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες σχετικές με την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της Ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους, β) έχει δικαιοδοσία, όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της παρούσης Συμβάσεως σχετικώς με: i) την εγκατάσταση και τη χρησιμοποίηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευών ii) τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα iii) την προστασία και διατήρηση του θαλασσίου περιβάλλοντος, γ) άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις που προβλέπονται από την παρούσα Σύμβαση» .
«Η νέα αυτή ζώνη δικαιωμάτων του παρακτίου κράτους, φθάνει μέχρι τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσεως των εθνικών χωρικών υδάτων (ή αιγιαλίτιδος ζώνης, ή χωρικής θαλάσσης,
είναι το ίδιο μέγεθος με διαφορετικές ονομασίες) και αρχίζει από το εξωτερικό της όριο» .
Δηλαδή, για να δώσουμε ένα παράδειγμα στην ελληνική περίπτωση: Εύρος χωρικής Θαλάσσης+εύρος ΑΟΖ= 200νμ. Με την παρούσα κατάσταση δηλαδή των ελληνικών εθνικών χωρικών υδάτων στα 6νμ έχουμε: 6νμ + 194νμ=200νμ= ΑΟΖ!
«Αυτό σημαίνει ότι στην ΑΟΖ πλέον, έχουν συσσωρευθεί τόσο τα παραδοσιακά κυριαρχικά δικαιώματα που το παράκτιο Κράτος ασκούσε στην Υφαλοκρηπίδα, δηλαδή, στους φυσικούς πόρους του βυθού και του υπεδάφους των παρακείμενων θαλάσσιων περιοχών του, όσο και τα νέα κυριαρχικά δικαιώματα που αφορούν την έρευνα, εκμετάλλευση και διατήρηση των φυσικών πόρων των υπερκειμένων υδάτων, δηλαδή κυρίως, των αλιευμάτων.
Εξάλλου, χορηγήθηκαν και πρόσθετες δικαιοδοσίες στο παράκτιο κράτος (δηλ. Αποκλειστικές αρμοδιότητες) που αφορούν την τοποθέτηση και χρήση τεχνητών νησιών και άλλων κατασκευών, τη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος από την ρύπανση. Δεν εθίγησαν όμως οι παραδοσιακές ελευθερίες της διεθνούς επικοινωνίας των άλλων Κρατών στα όρια της Ζώνης (ναυσιπλοΐας, υπέρπτησης και τοποθέτησης καλωδίων και σωληναγωγών). Ο νέος αυτός θεσμός, που ήδη και πριν την συμβατική του καθιέρωση είχε βρει εκτεταμένη εφαρμογή στην πρακτική των Κρατών, αποτελεί ήδη μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου».
Αναφορικώς, πάντως με την υφαλοκρηπίδα οι διατυπώσεις είναι απολύτως σαφείς και ενισχύονται μάλιστα από τη Συνθήκη του Montego Bay του 1982. Με τη σύμβαση αυτή , επιλύθηκε ένα από τα πλέον ακανθώδη προβλήματα του Δικαίου της Θάλασσας: επήλθε συμφωνία για το πλάτος των Χωρικών Υδάτων (Χωρικής Θαλάσσης), η οποία δύναται πλέον να εγγίζει το εύρος των 12 ναυτικών μιλίων (ν.μ). Ο κανόνας αυτός μάλιστα, λόγω της ευρύτατου εφαρμογής του, έχει-και αυτός- πλέον αποκτήσει εθιμικήν ισχύ. Δια την οριοθέτησιν δε, των αλληλεπικαλυπτωμένων, Χωρικών Υδάτων (χωρικών Θαλασσών) υιοθετήθη η αρχή της Μέσης Γραμμής με ελάχιστες μόνον εξαιρέσεις (άρθρο 15). Η περίπτωση αυτή δύναται να καλύψει απολύτως την περίπτωση Ελλάδος-Τουρκίας.
Σχετικώς τώρα με τα δικαιώματα που ασκεί το παράκτιο κράτος το οποίο διαθέτει την συγκεκριμένη υφαλοκρηπίδα, αυτά έχουν την έννοια των «κυριαρχικών δικαιωμάτων» δηλαδή το ότι ουδέν άλλο κράτος δύναται να τα διεκδικήσει, έστω και αν το παράκτιο αυτό κράτος δεν ασκεί τα εν λόγω δικαιώματα εις την πράξη. Επίσης, να τονισθεί ότι τα δικαιώματα αυτά, συμφώνως προς την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης εις την Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδος της Βορείου Θαλάσσης , υφίστανται υπέρ του παρακτίου Κράτους ipso jure et ab initio (αυτοδικαίως και εξυπαρχής) χωρίς το Κράτος αυτό να χρειάζεται να προβεί εις ουδεμία νομική ενέργεια.
Ας επισημάνουμε όμως και μία ακόμα διασάφηση περί υφαλοκρηπίδας: Η υφαλοκρηπίδα και το καθεστώς της, όπως σήμερα ορίζεται στο Διεθνές Δίκαιο, παραχωρείται στο παράκτιο κράτος, για λόγους πρακτικούς και πολιτικούς. Ποια είναι όμως η διάκριση της από το γεωλογικό ορισμό; Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται κατά βάση ο βυθός της θάλασσας εντός ακτίνας 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τη γεωλογική μορφή του βυθού. Σε περίπτωση όμως που το υφαλοπλαίσιο (υφαλοκρηπίδα, υφαλοπρανές και ηπειρωτικό ανύψωμα) εκτείνεται και πέρα των 200 μιλίων από την ακτή, τότε η υφαλοκρηπίδα κατά το Διεθνές Δίκαιο προεκτείνεται είτε ως τα 350 ν.μ. είτε ως τα 100 ν.μ. πέραν της ισοβαθούς των 2.500μ. είτε ως τα 60 ν.μ. από τη βάση του ηπειρωτικού ανυψώματος.
Μέχρι σήμερα, όλες οι αναφορές στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη έχουν ως σημείο αναφοράς τη βάση δεδομένων του Flanders Marine Institute, η οποία είναι ευρέως χρησιμοποιούμενη σε όλες τις μέχρι τώρα δημοσιεύσεις του Τύπου, που αφορούν το θέμα της ΑΟΖ. Όμως, όπως δηλώνει και το ίδιο το Flanders Marine Institute, η κατασκευή της ΑΟΖ είναι θεωρητική. Αυτό πρακτικά υποδηλώνει ότι έχει ακολουθηθεί μία διαδικασία, επιστημονικά αποδεκτή, χωρίς όμως ακρίβεια ή εχέγγυα για τον ακριβή καθορισμό της ΑΟΖ.
Είναι όμως σαφές ότι η Ελληνική πλευρά βασίστηκε μέχρι τώρα, όσο και όπως βασίστηκε,
στον χάρτη του ανωτέρω ινστιτούτου (seaaroundus.org). Το ανωτέρω όμως ινστιτούτο δηλώνει σαφώς στην ανωτέρω αναφερθείσα ιστοσελίδα ότι:
1. «Disclaimer: Maritime limits and boundaries depicted on Sea Around Us Project maps are not to be considered as an authority on the delimitation of international maritime boundaries. These maps are drawn on the basis of the best information available to us. Where no maritime boundary has been agreed, theoretical equidistance lines have been constructed. Where a boundary is in dispute, we attempt to show the claims of the respective parties where these are known to us and show areas of overlapping claims. In areas where a maritime boundary has yet to be agreed, it should be emphasized that our maps are not to be taken as the endorsement of one claim over another»
2. Σχετικά με την ακρίβεια καθορισμού: «The EEZ boundaries we use in our database were adapted from the public domain ‘Maritime Boundaries Geodatabase’ available from the Flanders Marine Institute (VLIZ, Belgium), overlaid onto the 1/2 degree x 1/2 degree spatial cells GIS system of our database. Given the 1/2 x 1/2 degree nature of our GIS system, area measurements of EEZs based on our data may differ slightly from those of other systems, and should be considered approximations. Note also that we deal with major disputed areas and unsettled boundary disputes by presenting the areas as non-country specific ‘disputed areas’ with reference to those countries involved in the claim.
Also note (1) that some countries (e.g., around the Mediterranean) have not declared EEZ, in which case we defined EEZ boundaries for these countries based on data and the general methods used by the Flanders Marine Institute, as if these countries were to apply the UNCLOS rules to their definitions, (2) that some countries (notably European Union member states) do not use EEZ for fisheries management.
Surface areas are expressed in km and were obtained by overlaying a global 2-minute cell ESRI GRID of surface area values with a matching ESRI GRID of EEZs (based on General Dynamics Advanced Information Systems database, see above). For each EEZ the intersecting surface area based on the 2-minute raster was extracted and summed.
The area of each ‘EEZ shelf was prepared in a similar way but was truncated at 200 m depth, i.e., at the shelf edge, based on the United States National Geophysical Data Center’s ETOPOS GLOBAL 2′ ELEVATIONdata».
Οι ανωτέρω παράγραφοι δίνονται χωρίς μετάφραση προς αποφυγή παρερμηνείας. Το γενικό όμως συμπέρασμα συνοψίζεται στα παρακάτω:
1. Οι χάρτες έγιναν με την καλύτερη δυνατή πληροφορία, χωρίς να αναφέρεται ο βαθμός ακριβείας αυτής της πληροφορίας. Για το λόγο αυτό, οποιαδήποτε αναφορά στη συγκεκριμένη βάση δεδομένων στερείται στερεάς νομικής βάσεως. Παρόλα αυτά, μετά από σχετική έρευνα σε επίσημες διαδικτυακές πηγές, προκύπτει ότι ο διαχωρισμός της ΑΟΖ, ακόμα και αυτός του Flanders Marine Institute, είναι απόρροια της βάσεως δεδομένων που δημιουργήθηκε από σχετικό Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα με αντικείμενο τη διάβρωση των ακτών . Στη συγκεκριμένη βάση δεδομένων, η ακτογραμμή της Τουρκίας είναι γενική, σε βαθμό που να μην ακολουθεί με ακρίβεια τη γεωμορφολογία της τουρκικής ακτογραμμής. Όμως, υπάρχει ως δεδομένη η χάραξη γραμμών βάσης από την πλευρά της Τουρκίας (βλέπε σχετικά χάρτη 2 και χάρτη 3). Το Flanders Marine Institute, όμως, δεν καθιστά σαφές αν αυτή η μορφή της τουρκικής ακτογραμμής χρησιμοποιήθηκε για την εξαγωγή της μέσης γραμμής ή οι γραμμές βάσης.
2. Όσον αφορά την ακρίβεια στον υπολογισμό της ΑΟΖ από τον ιστότοπο seaaroundus.org, δεν προκύπτει κάποιο σαφές συμπέρασμα. Πάντως, ειδικώς για την ελληνική νησιωτική ακτογραμμή και την τουρκική η οποία χαρακτηρίζεται από σαφώς οδοντωτή γεωμορφολογία, απαιτείται οπωσδήποτε μεγαλύτερη ακρίβεια στον προσδιορισμό και στον καθορισμό των σημείων αλλά και των γραμμών χάραξης.
Συνεπώς, ουδείς διασφαλίζει την Ελλάδα, ότι ο προτεινόμενος από το ανωτέρω ινστιτούτο χάρτης αποτελεί ένα νομικό θέσφατο επί του οποίου οι ελληνικές αργές μπορούν να βασίζονται για τη διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας (θαλάσσια σύνορα Ελλάδος -Τουρκίας, Ελλάδος – Αλβανίας. Ελλάδος – Λιβύης, Ελλάδος Κύπρου, Ελλάδος – Αιγύπτου). Οι συγγραφείς του παρόντος, για λόγους επιστημονικής μεθοδολογίας, θεωρήσαμε ότι έπρεπε να εφαρμόσουμε την ίδια διαδικασία με τις δέουσες ακρίβειες και λαμβάνοντας οπωσδήποτε υπόψη τις νομικές ρήτρες που διέπουν τη γεωμετρική χάραξη. Η μέθοδος αυτή αποδεικνύει ότι δεν πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός από ελληνικής πλευράς αλλά παραλλήλως, εφοδιάζει τις αρμόδιες αρχές της χώρας μας με παραδείγματα γεωμετρικών χαράξεων τις οποίες είναι πολύ πιθανόν να αντιμετωπίσει η Ελλάδα, όταν και εάν προσφύγει απροετοίμαστη στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα είτε βασιζόμενη στην πολυαγαπημένη μας επιχειρηματολογία περί υφαλοκρηπίδος είτε εις αυτήν της -ακατανοήτως ενοχλητικής- ΑΟΖ. Π.χ. εις τους κατωτέρω χάρτες (Σχ. 4,5) είναι εμφανείς οι αποκλίσεις μεταξύ των θαλασσίων συνόρων που χαράσσονται με τη μέθοδο των διαγραμμάτων Voronoi τηρουμένων των προαναφερθεισών ακριβειών στη γεωμετρική χάραξη και αυτών των μη ακριβών που προτείνει με τις εκπεφρασμένες αμφιβολίες το Flanders Marine Institute.
  1. Υπολογισμός ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας. Προδιαγραφές και περιορισμοί βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης του 1982 (ΔτΘ).
Για τον υπολογισμό αυτόν της ελληνοτουρκικής ΑΟΖ, ελήφθησαν υπόψη όλοι οι διεθνείς κανόνες που απορρέουν από τα προαναφερθέντα ανωτέρω άρθρα 55 και 56 του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης. Άλλωστε, η διαδικασία βασίζεται και σε αντίστοιχες περιπτώσεις εφαρμογών της και στο διαχωρισμό των ΑΟΖ άλλων χωρών, και μάλιστα σε περιπτώσεις εφαρμογής της μεθόδου της «μέσης γραμμής» . Εν προκειμένω, και εφόσον πρόκειται για γεωγραφική διαδικασία ακολουθήθηκαν οι εξής κανόνες -περιορισμοί:
1. Για την Ελλάδα: Εθεωρήθησαν σημεία της φυσικής ακτογραμμής, βάσει των οποίων υπολογίστησαν ευθείες γραμμές βάσεως σύμφωνα με τους ορισμούς που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θαλάσσης. Άρα, το βασικό επίπεδο πληροφορίας είναι η λίστα σημείων που αποτελούν τα ευθύγραμμα τμήματα των γραμμών βάσης.
2. Για καθαρά τεχνικούς λόγους, έγινε ανάλυση και των τουρκικών γραμμών βάσεως. Όπου κατέστη δυνατό, αυξήθηκε το πλήθος των σημείων της φυσικής ακτογραμμής της Τουρκίας, ιδιαιτέρως σε σημεία όπου οι αποστάσεις μεταξύ των δύο ακτογραμμών είναι πολύ μικρές. Με άλλα λόγια προσετέθησαν επιπλέον σημεία, ώστε οι συγγραφείς να αυξήσουν την ακρίβεια υπολογισμού της μέσης γραμμής. Με τη χρήση ειδικού λογισμικού χαρτογράφησης, έγινε γεω – αναφορά του χάρτη του Σχ.3. Τα σημεία που αποτελούν τα άκρα των ευθύγραμμων τμημάτων των γραμμών βάσης είναι το δεύτερο βασικό επίπεδο πληροφορίας.
3. Για τον μη εξοικειωμένο αναγνώστη, θα αναφερθούν συντόμως, μερικά στοιχεία για τις γραμμές βάσεως. Συμφώνως προς το Δίκαιο της Θαλάσσης , υπάρχουν δύο είδη γραμμών βάσεως:
Α. Κανονικές γραμμές βάσεως (normal baselines), όπου υπολογίζονται από την κατωτάτη ρηχία (the low-water line, άρθρο 5) και Β. Ευθείες γραμμές βάσεως (straight baselines) σε περιπτώσεις όπου η ακτογραμμή παρουσιάζει ανώμαλη γεωμορφολογία (άρθρο 7) (πχ. οδοντωτής μορφής). Ο τρόπος υπολογισμού των γραμμών βάσεως σε περιπτώσεις υπάρξεως ποταμών, κόλπων, λιμένων καθώς και οιωνδήποτε γεωμορφολογικών ανωμαλιών που εξαρτώνται π.χ. από το παλιρροιακό/κυματικό/αιολικό καθεστώς, καθορίζεται στα άρθρα 8 έως 15 του Δ.τ.Θ. Κάθε Κράτος, βάσει των ανωτέρω, μπορεί να καθορίσει τις γραμμές βάσης του, για τον καθορισμό των χωρικών του υδάτων και, κατ’ επέκταση, της ΑΟΖ.
About these ads