ΤΟ ΚΟΣΜΟΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΧΙ 1940-41
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1940-41 ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ.
ΑΜΦΙΚΤΥΩΝ
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940-41
H Ιταλία κηρύσσει πόλεμο και προσβάλλει τα από Αλβανίας σύνορα της Ελλάδας. Συνάντηση Χίτλερ – Μουσσολίνι στη Φλωρεντία, τοπική ώρα 11.00. “Φύρερ, προελαύνουμε..” ήταν τα πρώτα λόγια του Μουσσολίνι.
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 ήταν η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, η οποία διήρκεσε από τις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι τις 23 Απριλίου 1941. Επίσημη έναρξη του Πολέμου θεωρείται η «επίδοση του τελεσιγράφου», ενώ μετά τις 6 Απριλίου 1941, με την επέμβαση των Γερμανών, συνεχίστηκε ως ελληνοιταλικογερμανικός πόλεμος.
Ο πόλεμος αυτός ήταν το αποτέλεσμα της επεκτατικής πολιτικής του φασιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι που είχε εγκαθιδρύσει στην Ιταλία. Στα μέσα του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι, έχοντας ως πρότυπο τις κατακτήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, θέλησε να αποδείξει στους Γερμανούς συμμάχους του Άξονα ότι μπορεί και ο ίδιος να οδηγήσει την Ιταλία σε ανάλογες στρατιωτικές επιτυχίες. Η Ιταλία είχε ήδη κατακτήσει την Αλβανία από την άνοιξη του 1939, καθώς και πολλές βρετανικές βάσεις στην Αφρική, αλλά αυτές δεν ήταν επιτυχίες ανάλογες αυτών της ναζιστικής Γερμανίας. Ταυτόχρονα ο Μουσολίνι επιθυμούσε να ισχυροποιήσει τα συμφέροντα της Ιταλίας στα Βαλκάνια, που ένοιωθε ότι απειλούνταν από τη γερμανική πολιτική από την στιγμή που η Ρουμανία είχε δεχθεί την γερμανική προστασία για τα πετρελαϊκά της κοιτάσματα.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Ιταλός Πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε ιδιόχειρα στον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, στην οικία του δεύτερου, στην Κηφισιά, τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Ελληνικού Βασιλείου, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για τις ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του για τη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική. Μετά την άρνηση του Πρωθυπουργού (το περίφημο «όχι»), ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις άρχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εισβολής στην Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι ανεξάρτητα των όσων έχουν γραφεί κατά καιρούς σε διάφορα έντυπα, ο πόλεμος αυτός δεν ήταν αιφνίδιος. Η επίδοση του τελεσιγράφου αναμενόταν ήδη από ημέρα σε ημέρα, η δε ημερομηνία αυτή της επίδοσης θεωρούνταν η πλέον πιθανή δεδομένου ότι αποτελούσε εθνική επέτειο του φασισμού στην Ιταλία από το 1925. Αλλά και από ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριών που είχε αναπτυχθεί τότε, σε συνδυασμό με διάφορα γεγονότα, οδηγούσαν με απόλυτη ακρίβεια την επερχόμενη πολεμική σύγκρουση κατά την οποία η Ελλάδα βρέθηκε τουλάχιστον έτοιμη να την αντιμετωπίσει.
Ο Ελληνικός Στρατός αντεπιτέθηκε και ανάγκασε τον ιταλικό σε υποχώρηση και μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, σχεδόν το ένα τέταρτο του εδάφους της Αλβανίας είχε καταληφθεί από τους Έλληνες. Η αντεπίθεση των Ιταλών, το Μάρτιο του 1941, απέτυχε, με κέρδος μόνο μικρές εδαφικές εκτάσεις στην περιοχή της Χειμάρρας. Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, οι Ιταλοί ξεκίνησαν και αυτοί νέα αντεπίθεση. Από τις 12 Απριλίου, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβανία, για να μην περικυκλωθεί από τους προελαύνοντες Γερμανούς. Ακολούθησε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, στις 20 Απριλίου και με τους Ιταλούς, τρεις μέρες αργότερα, οι οποίες περαίωσαν τυπικά τον ελληνοϊταλικόγερμανικό πόλεμο.
Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε τη πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στη διάρκεια της Μάχης της Μόσχας.
Αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Ιταλού υπουργού εξωτερικών Γκαλεάτσο Τσιάνο
3 Ιουλίου 1940
«Μίλησα έντονα στον Ελληνα υπουργό. Ο Ντε Βέκκι (Ιταλός διοικητής των Δωδεκανήσων) τηλεγραφεί ότι τα βρετανικά πλοία, και ίσως και τα αεροπλάνα, βρίσκουν στην Ελλάδα προστασία και ανεφοδιάζονται. Ο Μουσολίνι είναι έξω φρενών. Εχει αποφασίσει να δράσει».
11 Αυγούστου 1940
«Ο Μουσολίνι εξακολουθεί να μιλά για την Ελλάδα και θέλει να μάθει λεπτομέρειες για την περιοχή κοντά στα σύνορα με την Αλβανία. Εχει αρχίσει να προετοιμάζει το έδαφος. Μου έστειλε στη Ρώμη τον Τζακομόνι και τον Βισκόντι Πράσκα με τους οποίους σκοπεύει να δράσει. Μιλά για κεραυνοβόλα επίθεση στην Ελλάδα γύρω στα τέλη Σεπτεμβρίου. Αφού έτσι αποφάσισε, σκέπτομαι ότι συμφέρει να βιαστούμε. Είναι επικίνδυνο να δώσουμε στους Έλληνες τη δυνατότητα να προετοιμασθούν».
12 Οκτωβρίου 1940
«Ο ντούτσε είναι αγανακτισμένος. Λέει ότι η κατάληψη της Ρουμανίας (ενν. από τη χιτλερική Γερμανία) έχει επηρεάσει αρνητικά την ιταλική κοινή γνώμη. Είπε: «Ο Χίτλερ με φέρει πάντα προ τετελεσμένων γεγονότων. Αυτή τη φορά θα τον πληρώσω με το ίδιο νόμισμα. Θα πληροφορηθεί ότι κατέλαβα την Ελλάδα από τις εφημερίδες. Έτσι, θα αποκατασταθεί η ισορροπία». Τον ρώτησα αν έχει συμφωνήσει με τον Μπαντόλιο. «Οχι ακόμη», απάντησε. «Αλλά θα απολύσω όποιον θεωρεί δύσκολο να χτυπηθεί με τους Ελληνες». Τώρα πια ο ντούτσε φαίνεται αποφασισμένος να δράσει. Εγώ πιστεύω ότι η επιχείρηση είναι χρήσιμη και εύκολη».
27 Οκτωβρίου 1940
«Τα επεισόδια στην Αλβανία πολλαπλασιάζονται. Έχει πια αρχίσει η δράση. Κι όμως, οι τέσσερις διπλωμάτες -ο Γερμανός, ο Ιάπωνας, ο Ισπανός και ο Ούγγρος- στους οποίους έδωσα το κείμενο του τελεσιγράφου προς την Ελλάδα, εξεπλάγησαν».
Το τελεσίγραφο που επιδόθηκε στις 3 μ.μ. της 28/10/1940 από τον Ιταλό πρεσβευτή κόμητα Γκράτσι στον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιω. Μεταξά:
Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η ευθύνη δια την κατάστασιν ταύτην πίπτει πρωτίστως επί της Αγγλίας και επί της προθέσεώς της όπως περιπλέκη πάντοτε άλλας χώρας εις τον πόλεμον. Η Ιταλική Κυβέρνησις θεωρεί έκδηλον ότι η πολιτική της Ελληνικής Κυβερνήσεως έτεινε και τείνει να μεταβάλη το ελληνικόν έδαφος, ή τουλάχιστον να επιτρέψη όπως το ελληνικόν έδαφος μεταβληθή εις βάσιν πολεμικής δράσεως εναντίον της Ιταλίας. Τούτο δεν θα ηδύνατο να οδηγήση ή εις μίαν ένοπλον ρήξιν μεταξύ της Ιταλίας και της Ελλάδος, ρήξιν την οποίαν η Ιταλική Κυβέρνησις έχει πάσαν πρόθεσιν να αποφύγη.
Όθεν, η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν -ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας- το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων, επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αυτή δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Αθήναι τη 28η Οκτωβρίου 1940/ΧΙΧ
Η απάντηση του Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, στον Γκράτσι την 28η Οκτωβρίου (Από το ημερολόγιο του Ι. Μεταξά):
“Alors c’ est la guerre” επομένως έχουμε πόλεμο, σήμανε την έναρξη του ηρωικού αγώνα των Ελλήνων στα σύνορα της Ηπείρου και της Μακεδονίας αλλά και σε όλη την επικράτεια. Τίποτε δεν προέκυψε τυχαία αυτή την μεγάλη ώρα της ελληνικής ιστορίας. Ο λαός και ο στρατός πολέμησαν ηρωικά, και ο καθένας στη θέση που ετάχθη, άνδρες και γυναίκες με γενναιότητα, υπερηφάνεια, αυτοθυσία και αυταπάρνηση και με εμπιστοσύνη στον αρχηγό τους. Όλοι γνώριζαν ακριβώς για ποιά αγαθά της ζωής, της κοινωνίας και του πνεύματος, πολεμούσαν και τι ακριβώς υπερασπίζονταν. Όλα ήταν το αποτέλεσμα μελετημένων πράξεων και διαδικασιών μίας προκαθορισμένης εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, που στόχο είχε την άμυνα και την προετοιμασία σε περίπτωση πολέμου.
Διάγγελμα του Πρωθυπουργού Ιω. Μεταξά προς τον Ελληνικό Λαό:
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι ‘Ελληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. ‘Ολον το ‘Εθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα. τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ιω. Μεταξάς
Διάγγελμα του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ προς τον ελληνικό λαό της 28-10-1940:
Προς τον ελληνικόν λαόν,
Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως ανήγγειλε προ ολίγου υπό ποίους όρους ηναγκάσθημεν να κατέλθωμεν εις πόλεμον κατά της Ιταλίας, επιβουλευθείσης την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Κατά την μεγάλην αυτήν στιγμήν είμαι βέβαιος, ότι κάθε Έλλην και κάθε Ελληνίς θα επιτελέση το καθήκον μέχρι τέλους και θα φανή αντάξιος της ενδόξου ημών ιστορίας.
Με πίστιν εις τον Θεόν και εις τα Πεπρωμένα της φυλής, το Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπος θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι της τελικής νίκης.
Εν τοις ανακτόροις των Αθηνών τη 28η Οκτωβρίου 1940
Γεώργιος Β΄
Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν που εκδόθηκε το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940
“Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουσιν από της 05:30 ώρας της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου εδάφους.”
ΚΕΙΜΕΝΟ 6
Διαταγή του Αρχιστράτηγου Αλ. Παπάγου προς τους διοικητές των Μεγάλων Μονάδων
“Από έκτης πρωινής σήμερον περιερχόμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν προς Ιταλίαν. Άμυνα Εθνικού εδάφους διεξαχθή βάσει διαταγών ας έχετε. Εφαρμόσατε σχέδιον επιστρατεύσεως. Παπάγος.”
Επιστολή 17 Ελλήνων διανοουμένων στον τύπο (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νέα Ελλάς”, στις 10 Νοεμβρίου 1940) :
Είναι δύο εβδομάδες τώρα, που ένα τελεσίγραφο μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των Αθηνών για το περιεχόμενον, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασεν η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώση τα εδάφη της, να αρνηθή την ελευθερία της και να κατασπιλώση την τιμή της.
Οι Έλληνες δώσαμε στην ιταμή αυτή αξίωσι της φασιστικής βίας, την απάντησι που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθειά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής γης με το αίμα των μεγαλυτέρων ηρώων της ανθρωπίνης ιστορίας. Και αυτή τη στιγμή κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των Μακεδονικών βουνών πολεμούμε, τις περισσότερες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να αποθάνουμε μέχρις ενός.
Σ’ αυτό τον άνισο σκληρότατο αλλά πεισματώδη αγώνα, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζη κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίη, να σκοτώνη, να ακρωτηριάζη, να διαμελίζη τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες και άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεσι: Ότι αγωνιζόμεθα για την σωτηρία όλων εκείνων των Υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε μας τους Έλληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του Κόσμου για να ζητήσουμε όχι την υλική αλλά την ηθική βοήθειά τους. Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάστασι των συνειδήσεων, το κήρυγμα, την άμεση επίδρασι, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθησι και την ενέργεια για ένα καινούργιο πνευματικό Μαραθώνα που θα απαλλάξη τα δυναστευόμενα Έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που γνώρισε ως τώρα ο κόσμος.
Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Σωτήρης Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κ. Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογίαννης, Στρατής Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Αρίστος Καμπάνης.
Ανέκδοτο εποχής
Ο Χίτλερ τηλεφωνεί στον Μουσολίνι:
«Μπενίτο, δεν είσαι ακόμα στην Αθήνα;»
«Δε σε ακούω Αδόλφε»
«Λέω, ακόμα δεν είσαι στην Αθήνα;»
«Δε σε ακούω!! Θα τηλεφωνείς από μακριά. Στο Λονδίνο είσαι;»
Ανέκδοτο που κυκλοφορούσε το χειμώνα 1940-41,
Σχετικές δημοσιεύσεις
ΤΟ ΚΟΣΜΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΟΧΙ
(του υποστρατήγου ε. α Κ. Χ. Κωνσταντινίδη)
Μετέχοντες στην εκδήλωση της Εθνικής μας επετείου για την 28η Οκτωβρίου 1940, τιμούμε τους ηρωικούς νεκρούς, τους τραυματίες και τους αγωνιστές της κοσμοϊστορικής εκείνης Εποποιίας που έκρινε την έκβαση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου(Β! Π. Π) στα βουνά της Βορείου Ηπείρου. Τιμούμε επίσης την ηρωική γενιά του 40’ που με το χαμόγελο στα χείλη απέκρουσαν νικηφόρα κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες στα ιερά εδάφη της πατρίδος μας τον Ιταλικό Φασισμό και τον Γερμανικό Ναζισμό .
Από προσωπικές μνήμες εκείνων των κοσμοϊστορικών ημερών, θυμάμαι την κήρυξη του πολέμου και την γενική επιστράτευση των εφέδρων που έφευγαν με το χαμόγελο στα χείλη για το μέτωπο. Ητο ένα σωστό πανηγύρι το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου! Όλοι οι Έλληνες με μια φωνή βροντοφωνάξαμε το ΟΧΙ που είχε πει στον Ιταλό πρεσβευτή Γκράτσι, λίγες ώρες νωρίτερα , ο τότε ηγέτης της χώρας Ιωάννης Μεταξάς. Το παραλήρημα του εθνικού ενθουσιασμού δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια. Θα το εκφράσω με τους στίχους του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά «Αυτόν τον λόγο θα σας πω δεν έχω άλλον κανέναν, μεθύστε με το αθάνατο κρασί του 21’» Και πράγματι όλοι μεθύσαμε με το κρασί της Ελευθερίας και του υπέρ πάντων αγώνα.
Η Εθνική Εποποιεία της 28ης Οκτωβρίου μπορεί να συγκριθεί σε ηρωισμό και νόημα μόνο με τη Μάχη του Μαραθώνος, τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος και την Επανάσταση της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας της 25ης Μαρτίου του 1821. Οι δύο πρώτες απώθησαν τον άξεστο και δεσποτικό Ασιάτη εκτός Ελλάδος και προστάτευσαν τον Δυτικό Πολιτισμό της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και των πανανθρώπινων αξιών, ενώ η Επανάσταση του 1821 χάρισε στο Ελληνικό Έθνος την λευτεριά και έστειλε το μήνυμα στα υπόδουλα έθνη της Βαλκανικής και του κόσμου για την απελευθέρωση τους από τον ξένο ασιατικό ζυγό.
Η Τιτανομαχία της 28ης του 1940 άλλαξε τον ρου του Β! Π. Π διότι ήτο η πρώτη νίκη επί του θεωρουμένου ως τότε αηττήτου Άξονος της Χιτλερικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας-στον οποίο προχώρησε αργότερα και η μιλιταριστική Ιαπωνία. Η Ελληνική Νίκη επί των Ιταλών στα Βορειοπηρωτικά βουνά και μετέπειτα η ηρωική αντίσταση κατά των Γερμανών στα Οχυρά στην Ανατολική Μακεδονία καθυστέρησε την επιχείρηση «ΒΑΡΒΑΡΟΣΑ» κατά της Σοβιετικής Ένωσης κατά 2-3 πολυτιμότατους μήνες, με αποτέλεσμα το σταμάτημα των Χιτλερικών Δυνάμεων προ της Μόσχας τον κρίσιμο χειμώνα του 1941 και την απώλεια της Μάχης της Ρωσίας. Τούτο εξομολογήθηκε και ο Αδόλφος Χίτλερ λίγο πριν αυτοκτονήσει στον Μάρτιν Μπόρμαν :
«Άνευ της βλακώδους εκστρατείας της Ιταλίας κατά της Ελλάδος, θα είχαμε επιτεθεί εναντίον των Ρώσων εβδομάδας τινάς ενωρίτερον»-Αδόλφος Χίτλερ
Οι Έλληνες το 1940 αψήφησαν την αριθμιτική και υλική υπεροχή του αντιπάλου και είπαν το ΟΧΙ στον κοκορόφτερο Ιταλό εισβολέα. Επανέλαβαν για άλλη μια φορά το «Ελευθερία ή Θάνατος» και προχώρησαν προς την θυσία με το χαμόγελο στα χείλη, όπως το τραγούδησε η εθνική μας τραγουδίστρια Σοφία Βέμπο
«Με το χαμόγελο στα χείλη πάν’ οι φαντάροι μας μπροστά και γίναν οι Ιταλοί ρεζίλι γιατί η καρδιά τους δεν βαστά»
Και εμψύχωνε τους στρατιώτες μας στο μέτωπο με το τραγούδι
«Παιδιά της Ελλάδος παιδιά που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά..»
Και με την Νίκη κατευόδωναν τους στρατιώτες μας στο μέτωπο ο κόσμος. Νίκη όμως τότε σήμαινε ν’ αντικρίσεις λεβέντικα τον θάνατο. Να γίνεις Διγενής Ακρίτας και να παλέψεις με το Χάρο στα «πέτρινα αλώνια» εκεί στα κακοτράχαλα και χιονισμένα άξενα Βορειοηπειρωτικά βουνά.
Σύσσωμος ο Ελληνικός λαός στα μετόπισθεν, αλλά και ο Ελληνισμός της Διασποράς, συμπαρίσταται ηθικά και υλικά στους ηρωικούς πολεμιστές , στον άνισο και σκληρόν αγώνα που τους επεφύλαξε η Ειμαρμένη της Ελλάδος. Η συμβολή των εθελοντών Ελλήνων της Αμερικής , που πολέμησαν σκληρά στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού το 1940 και μερικοί απ’ αυτούς θυσίασαν και την ζωή τους υπέρ της Ελευθερίας, δείχνει την ενότητα και συνέχεια της φυλής μας και την άρρηκτη φιλία Ελλάδος-Αμερικής, παρά την αγνωμοσύνη που δείχνουν οι ηγέτες της σήμερον. Η ιστορία γι’ αυτούς που έπεσαν έπαυσε να είναι λόγια των σχολικών βιβλίων και των πανηγυρικών λόγων και έγινε πράξη ζωής. Μιάς ζωής που δεν έχει τέλος γιατί έχει ηθική διαχρονική διάρκεια για τις επερχόμενες γενιές. Και ο πιο ταπεινός ως τότε φαντάρος είχε την συναίσθηση ότι σ’ αυτόν έλαχε ο κλήρος να σηκώσει στους ώμους του την τιμή της πατρίδος και να γίνει ο συνεχιστής της προαιώνιας δόξας της Ελλάδος. Με την θυσία της ζωής του ένωνε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της φυλής μας, αλλά και έδινε ηθικό νόημα στην ίδια την ζωή του. Ήταν μια τραγική και υψηλή τιμή! Ήταν η ώρα της λεβεντιάς και της ανδρείας. Δικαίως λοιπόν έγραφε τότε η Βρετανική εφημερίς της 19/4/41 :
« Του λοιπού δεν θα λέγεται ότι οι Έλληνες πολέμησαν σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες πολέμησαν σαν Έλληνες»- «Μάντσεστερ Γκάρντιαν»
Όταν ολόκληρη η Ευρώπη κατεχόταν από τα Χιτλερικά στρατεύματα και όταν η Αγγλία μοναδικό οχυρό των Συμμάχων στη Δύση το φθινόπωρο του 1940 κλονιζόταν από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς της πανίσχυρης Γερμανικής Luftwaffe , τότε που το δέος κατείχε όλους τους ηττημένους και η ουδέτερη αλλά Γερμανόφιλη Τουρκία ραδιουργούσε σε βάρος της ακεραιότητος της Ελλάδος, ένα μεγάλο σε ψυχή Έθνος είπε το ΟΧΙ στον Άξονα. Η Ελλάδα !! Και λέγω μεγάλο Έθνος την Ελλάδα γιατί κατά τον εθνικό μας ποιητή
«Η μεγαλοσύνη στα Έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα, μετριέται και με το αίμα» -Κωστής Παλαμάς
Αντίθετα, η ουδέτερη Τουρκία την εποχή εκείνη:
1/ Παζάρευε -όπως συνηθίζει πάντα να κάνει -με τον Άξονα την εισδοχή της στον πόλεμο υπέρ των Γερμανών με αντάλλαγμα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και
2/ Έστελνε τους Έλληνες της Κωνστ/πόλεως, Ίμβρου και Τενέδου στα στρατόπεδα Εργασίας για να τους αρπάξει τις περιουσίες.
Η παράτολμη ηρωική αντίσταση των Ελλήνων ξαφνιάζει τον ιταμό εισβολέα, που θεωρούσε ότι θα έκανε περίπατο ως την Ακρόπολη. Συγκινεί την παγκόσμια κοινή γνώμη και ενθαρρύνει τους καταπτοημένους δυτικούς μας συμμάχους.
«Θα μοιρασθούμε την νίκη» έλεγε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Παρόμοια εγκώμια ειπώθηκαν από όλους τους ισχυρούς της γης, ήταν όμως λόγια κούφια που ξεχάσθηκαν πριν καν τελειώσει ο πόλεμος. Τώρα ξεχάσθηκαν όλες οι υποχρεώσεις των προς την Ελλάδα και θωπεύουν την Τουρκία.
Οι δυνάμεις μας, αφού συνέτριψαν ταχύτατα τους εισβολείς στη Σαμαρίνα και στο Καλπάκι, στις 14 Νοεμβρίου , μετά από μεγαλειώδη αντεπίθεση τους απώθησαν τον αντίπαλο σε μεγάλο βάθος, πέραν των συνόρων μας . Έτσι στις 22/11/40 καταλαμβάνεται η Κορυτσά, στις 3/12 η Πρεμετή, στις 4/12 το Πόγραδετς, στις 6/12 οι Άγιοι Σαράντα, στις 8/12 το Αργυρόκαστρο, στις 28/12 η Κλεισούρα και η Χειμάρρα. Από τις 29 Δεκεμβρίου 1940 έως τις 8 Μαρτίου 1941 έγιναν σκληρότατες και αιματηρότατες μάχες για την κατάληψη της οροσειράς της Τρεμπεσίνας. Ο Ντούτσε αλλόφρων από τις συνεχείς ήττες του στρατού του μετέβη αυτοπροσώπως και διηύθυνε την περίφημη Ιταλική εαρινή επίθεση από τις 9 έως 25 Μαρτίου 1941. Όμως κι’ αυτή απέτυχε και έφυγε ντροπιασμένος, διότι ο στρατός του υπέστη βαρείες απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες , αιχμαλώτους και πολεμικό υλικό.
Την στιγμή της καταρρεύσεως του Ιταλικού μετώπου στην Αλβανία επενέβησαν ναυαγοσωστικά οι Γερμανικές Δυνάμεις του στρατηγού φον Λίστ που στο μεταξύ είχαν προωθηθεί μέσω Γιουγκοσλαβίας στα βόρεια σύνορα μας στην Μακεδονία. Στις 6 Απριλίου 1941 προσβάλλουν τα οχυρά Ρούπελ και Ιστίμπεη . Εκεί διεξάγεται ένας άνισος επικός αγών μεταξύ του ισχυρότερου στρατού του κόσμου, του σιδηρόφρακτου Γερμανικού Στρατού, και των ελαφρών τμημάτων που επάνδρωναν τα οχυρά μας, τα οποία αποτελούντο κυρίως από τραυματίες του Αλβανικού μετώπου . Οι μαχητές των οχυρών μας πολέμησαν ηρωικά. Σε λόγο του στο Ράιχσταγ στις 4/5/41 ο Αδόλφος Χίτλερ έπλεξε το εγκώμιο του Έλληνα Στρατιώτη ειπών τα εξής:
« Ο Ελληνικός λαός ηγωνίσθη τόσον γεναίως ώστε και αυτοί οι εχθροί του ακόμη δεν δύνανται ν’ αρνηθώσι την προς αυτόν εκτίμησιν. Εξ όλων των αντιπάλων μας ο ΕΛΛΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ επολέμησε με παράτολμον θάρρος και υψίστην περιφρόνησιν προς τον θάνατον»- Αδόλφος Χίτλερ
Η συμβολή της Ελλάδος στον Β! Π. Π ήτο καθοριστική. Έναντι 28 Ιταλικών Μεραρχιών , εκ των οποίων μία τεθωρακισμένη, συνολικής δυνάμεως 560.000 ανδρών, που υποστηρίζοντο από ισχυρή ναυτική και αεροπορική δύναμη, οι Έλληνες αντέταξαν 14 Μεραρχίες και μια Ταξιαρχία, τις οποίες υποστήριζαν συγκριτικά μικρές ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις. Αργότερα έναντι των 19 Γερμανικών Μεραρχιών που υποστηρίζοντο από 1900 περίπου άρματα μάχης και 1000 πολεμικά αεροπλάνα οι Ελληνικές δυνάμεις, επικουρούμενες από το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα, αντέταξαν 10 Μεραρχίες, υποστηριζόμενες από 170 άρματα μάχης και 45 αεροσκάφη.
Χάριν συγκρίσεως αρκεί να αναφερθεί ότι η Μάχη κατά της Ελλάδος διήρκεσε 216 ημέρες, ενώ της Πολωνίας 27 ημέρες, της Νορβηγίας 30, της Δανίας 1 ημέρα, του Βελγίου 18, της Ολλανδίας 3 και της Γαλλίας-που εθεωρείτο η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης - 45 μόλις ημέρες.
Το τίμημα όμως ήτο βαρύτατον . Ποταμούς αίματος, μεγάλος πόνος και φοβερές υλικές ζημίες στοίχισε εκείνος ο πόλεμος.[Ο γράφων έχασε τον πάτέρα του. Τυφεκίσθηκε από τους Ναζί]
Στο Αλβανικό Μέτωπο έπεσαν στο πεδίο της μάχης 11.890 νεκροί , 61.000 υπέστησαν κρυοπαγήματα και έγιναν εσαεί ανάπηροι, ενώ πολυάριθμοι ήσαν οι τραυματίες. Ο συνολικός απολογισμός των Ελλήνων κατά τον Β! Π. Π υπολογίζεται σε 1.000.000 νεκρούς, αγνοούμενους και τραυματίες περίπου. Οι πόλεις και τα χωριά μετεβλήθησαν σε σωρούς ερειπίων , ενώ η πλουτοπαραγωγική και αυλικοτεχνική μας υποδομή κατεστράφη σχεδόν ολοσχερώς. Και αντ’ αυτού οι Γερμανοί δεν αποζημίωσαν ούτε καν τους νεκρούς της θηριωδίας του Διστόμου και των Καλαβρύτων. Τέτοια ολιγωρία και λήθη.
Άξιζε όμως αυτό το βαρύ τίμημα ; Όλοι οι άλλοι λαοί θα έδιναν γη και ύδωρ στους εισβολείς. Ο Λαός μας όμως είπε ΟΧΙ. Αναμφισβήτητα υπάρχει λίγος ρεαλισμός και πολύς ρομαντισμός στο λαό μας. Παραδειγματιζόμαστε όχι μόνον από την ένδοξη Ιστορία, αλλά και από την Προϊστορία μας, δηλαδή την Ελληνική Αρχαιολογία (κακώς την λένε Μυθολογία) των Θεών, των Ημιθέων και των Ηρώων προγόνων μας. Μια τέτοια σελίδα δόξης Ημιθέων και Ηρώων έγραψε το 1940-45 ο λαός μας στην Πίνδο. Κι’ αυτό δεν το κάνουμε από άγνοια του κινδύνου , αλλά από την υποσυνείδητη βεβαιότητα ότι κερδίζει αυτός που είναι διατεθειμένος ακόμη και να πεθάνει με γενναιότητα και ευψυχία για να ζήσει ελεύθερος. Υπάρχουν στιγμές που πρέπει να πολεμήσεις έστω και χωρίς ελπίδα νίκης για να μην ταπεινωθείς με την ατιμωτική παράδοση. Για να παραμείνεις ηθικά ελεύθερος και ακέραιος και για να μην χάσεις την αξιοπρέπεια σου, τις αξίες και τα ιδανικά σου. Αυτό κάνει τον Έλληνα όπου κι’ αν βρίσκεται ξεχωριστό, δυνατό και δημιουργικό άτομο. Γιατί ο Έλληνας θέλει να μείνει ελεύθερος και μοναδικός. Και ξέρει από τον πολυτάραχο ιστορικό του βίο ότι η ελευθερία δεν χαρίζεται αλλά κατακτάται με σκληρούς αγώνες και συχνά με αίμα και θυσίες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ είπε :
« Η Ελλάδα έδωσε το παράδειγμα που πρέπει να ακολουθήσει ο καθένας από εμάς, μέχρις ότου οι σφετεριστές της Ελευθερίας, οπουδήποτε και αν βρίσκονται στη γη να υποστούν τη δίκαιη καταδίκη τους» - Φραγκλίνος Ρούσβελτ
Τώρα όμως τα παιδιά τους αγκαλιάζουν την Τουρκία. Δεν πειράζει…
Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει
Οι Έλληνες μαχητές το 1940 υπάκουσαν στην ρήση των 300 του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες «Ω! ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» Ο φρονηματισμός του πανάρχαιου Έθνους μας ξεκινάει από την λογοτεχνία του Ομήρου, Θουκυδίδη, Πινδάρου, Τυρταίου, Σιμωνίδη και φθάνει ως το δημοτικό μας τραγούδι και τους νεωτέρους όπως ο Κοραής, Ρήγας, Σολωμός, Κάλβος, Βαλαωρίτης, Παλαμάς, Σικελιανός κ. α. Αυτοί είναι οι μεγάλοι διδάσκαλοι του Έθνους και ενσαρκώνουν τις παραδόσεις μας . Οι πράξεις και το ήθος εκείνων που έπεσαν υπέρ πατρίδος πρέπει να προβληματίζει και να διδάσκει εμάς τους ζώντες.
Και τώρα ας μεταφερθούμε νοερά στα Βορειοηπειρωτικά βουνά κοντά στους φαντάρους μας στο μέτωπο να δούμε πως πολεμούσαν. Όλοι σχεδόν οι πόλεμοι αρχίζουν την Άνοιξη και τελειώνουν το φθινόπωρο. Ο Μουσολίνι ξεκίνησε εκείνον τον πόλεμο στις αρχές του χειμώνα και μάλιστα στις απρόσιτες κορυφές της Πίνδου. Εκείνος ο χειμώνας ήταν εξαιρετικά βαρύς. Για ν’ αποφεύγει τα τεθωρακισμένα του εχθρού ο στρατός μας έδωσε τη μάχη σε ορεινά εδάφη. Εκεί όμως οι φαντάροι μας υπέφεραν από τη βροχή, το χαλάζι, τα χιόνια, το δριμύ ψύχος και τις χιονοθύελλες που έκαναν δραματική την ζωή των στρατιωτών και σχεδόν αδύνατη την κίνηση των εφοδιοπομπών μας . Όλοι από τον συνταγματάρχη μέχρι τον τραυματιοφορέα έσπρωχναν τα πυροβόλα βουτηγμένοι στο νερό ως το στήθος. Ο αέρας ξέσκιζε τα πρόσωπα και τα κακοτράχαλα βουνά ξέσκιζαν τα άρβυλα και τις στολές . Βαδίζοντας πάνω στο χιόνι με σκισμένα άρβυλα οι στρατιώτες μας πάθαιναν κρυοπαγήματα. Όσοι ήσαν τυχεροί και δεν πέθαναν από γάγγραινα ακρωτηριάσθηκαν και έμειναν εσαεί ανάπηροι,.
Από τα αρχεία του ΓΕΣ πληροφορούμεθα
Οι Βορειοηπειρώτισσες γυναίκες σκαρφάλωναν σαν ζαρκάδια στις βουνοκορυφές ζαλωμένες με πολεμοφόδια και επέστρεφαν φορτωμένες με τραυματίες όταν δεν έπλεκαν τσουράπια και φανέλες για τους φαντάρους .
Ο λοχαγός Παπαδόπουλος ανέθεσε σε έναν στρατιώτη να μεταφέρει στα μετόπισθεν 13 Ιταλούς αιχμαλώτους. Ο δαιμόνιος εκείνος στρατιώτης για να μην του φύγουν τους έβγαλε τις ζωστήρες με αποτέλεσμα να είναι υποχρεωμένοι να κρατάνε τα παντελόνια τους να μην τους πέσουν και τους πήγε ασφαλώς στον προορισμό τους.
Οι στρατιώτες μας ήταν νύχτα ημέρα όρθιοι μέσα στο χιόνι. Βρεγμένοι ως το κόκαλο, θεονήστικοι, ζωντανοί νεκροί , κι’ όμως με την ξιφολόγχη και με την κραυγή ΑΕΕΡΑ!! ξετρύπωναν τους Ιταλούς από τα χαρακώματα ή απέκρουαν τις Ιταλικές αντεπιθέσεις.
Στο ύψωμα 731 στα Στενά της Κλεισούρας έγιναν οι φονικότερες μάχες του πολέμου . Εκεί οι Ιταλοί έριξαν τον όγκο των δυνάμεων τους . Το ύψωμα αυτό δέχθηκε μέσα σε 17 ημέρες 24 επιθέσεις του εχθρού. Οι γενναίοι του 731 επί 24 ημέρες δεν έλαβαν ούτε ρόφημα, ενώ για νερό χρησιμοποιούσαν γάζες για να στραγγίζουν τα χώματα. Οι Ιταλικές απώλειες εκεί έφθασαν τους 7.500 άνδρες και τους Στρατού μας 3.400 άνδρες.
Ο Πολύβιος Μπάλτας , έφεδρος λοχαγός στην Αλβανία γράφει στο ημερολόγιο του : «Ο αέρας ήταν πρωτοφανής, ούρλιαζε απαίσια και κινδύνευε να μας παρασύρει. Και χιόνιζε πάλι ψιλό-ψιλό το χιόνι. Ήταν αδύνατον να κρατηθούμε εκεί. Ο γιατρός και οι άλλοι αξιωματικοί έλεγαν στον ταγματάρχη να κατέβουμε στο χωριό. Εκείνος όμως είχε διαταγή να μείνουμε εκεί και δεν το αποφάσιζε. Έτρεμε κι’ αυτός περισσότερο αλλά δεν έφευγε. Και πολύ σωστά. Όταν όμως είδε ότι οι στρατιώτες πέφτανε ο ένας μετά τον άλλον και φώναζαν να κατέβουν κάτω, δεν είχε τη δύναμη να αρνηθή . Δεν μπορούσε όμως να διατάξει και να φύγωμε. Και έκανε κάτι άλλο. Όποιος θέλει παιδιά να φύγη, ας φύγει. Εμείς οι αξιωματικοί σας θα μείνωμε εδώ κι’ ας πεθάνωμε μόνοι μας, χωρίς τους στρατιώτες μας. Και για να μην παγώσωμε εμπρός να χορέψωμε. Και στήσαμε χορό, έναν τρελό χορό!!» Αργότερα ήλθε διαταγή και κατέβηκαν στο χωριό.
Δύο Έλληνες στρατιώτες κατέβηκαν από την πλαγιά και έρριξαν τις κουβέρτες τους στις ερπύστριες των τανκς τα ακινητοποίησαν και συνέλαβαν τα πληρώματα τους . Ο πρώτος λόχος Ιταλών αιχμαλώτων οδηγείται από τέσσερις τσολιάδες . Μας κοιτούσαν σαν ετοιμοθάνατοι αφηγείται μαχητής. Ο Ιταλός ανθυπολοχαγός Ραφαέλο μουρμουρίζει: «Σας περιμέναμε για ανθρωποφάγους» Έτσι τους έλεγε η Ιταλική προπαγάνδα!
Όμως οι στρατιώτες μας συχνά μοιράσθηκαν την κουραμάνα τους με τους αιχμαλώτους, κι’ αυτό δεν το ξεχνούν οι Ιταλοί, ούτε και την ανθρωπιστική βοήθεια του λαού μας κατά την συνθηκολόγηση Μπαντόλιο το 1943, όταν τους γλιτώσαμε από τα νύχια των Ναζί. Εξ ίσου ευσπλαχνικά φέρθηκε ο λαός μας και στους Εβραίους στην Κατοχή και γλίτωσε αρκετούς από τα Ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Γι’ αυτούς που πέφτουν στο πεδίο της μάχης μαχόμενοι υπέρ πατρίδος ισχύει το «ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος» Η μνήμη των ηρώων του Βοερειοηπειρωτικού Έπους και των αγωνιστών μας της Εθνικής Παλιγγενεσίας παραμένει άσβεστος. Η θυσία τους θα φωτίζει εσαεί την πορεία μας προς τα εμπρός. Όμως για τα κοσμοϊστορικά γεγονότα περιττεύουν τα μεγάλα και τα πολλά λόγια, αφού τα λόγια είναι ανίσχυρα να εκφράσουν το πραγματικό νόημα του αγώνα τους.
Το κεντρικό δίδαγμα από την Εποποιεία του 40’ είναι ότι όταν το Ελληνικό Έθνος είναι ενωμένο δεν μπορεί να το νικήσει ούτε η ισχυρότερη δύναμη.
Τιμή και Δόξα λοιπόν στους νεκρούς που έπεσαν υπέρ πατρίδος. Τιμή και Δόξα στην ηρωική γενιά του 40’. Ζήτω η αιωνία Ελλάς! Ζήτω το Έθνος!
ΤΕΛΟΣ
========================================================
ΤΟ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Ομπρός! Με ορθή μεσούρανη της Λευτεριάς τη Δάδα,
Ανοίγεις δρόμο Ελλάδα,
Στον άνθρωπο…Ομπρός
Ορμάνε πρώτοι οι Έλληνες
Κι’ όλοι οι λαοί σιμά Σου
-Μεγάλο τα’ όνομα Σου-
Βροντοφωνάν ‘Ομπρός’
Ομπρός να γίνουμε τρανός
στρατός που θα νικήσει,
Σ’ Ανατολή και Δύση,
Το μαύρο Φίδι, Ομπρός!
Ομπρός κι’ η Ελλάδα ΣΗΚΩΘΗΚΕ
Και διασκορπάει τα Σκότη.
Ανάστα η Ανθρωπότη
Κι’ ακολούθα την …Ομπρός! (ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΕΡΖΑΚΗΣ Α. Ελληνική Εποποιία 1940-41, Αθήναι 1964
ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΣ Ι. Σ Οι Μύθοι και το Έπος. Πολιτικά Θέματα 8-12 Νοεμβρίου 1987
ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ Χ. Η Ήπειρος Προμαχούσα,Εκδ. ΓΕΣ αρ. 97, 1982
RICHTER A. H, Η Ιταλό-γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος, Εκδ. Γκοβόστη 1998
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, ΣΕΠ-ΟΚΤ. 2001, Εκδ. ΓΕΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΗΧΩ, ΟΚΤ. 2000, Εκδ. ΕΑΑΣ
ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ Ε. Π, 28η Οκτωβρίου 1940, εφημ. «ΤΟ ΒΗΜΑ» 28/10/48
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ Κ. Χ , Δημιουργοί και Παραχαράκτες, Εκδ. Χάρη Πατση,σελ.198-199
http://www.e-e-e.gr/_amfiktyon/
http://www.achilleous.com
28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
Συντάκτης: Ν. ΚΟΛΟΜΒΑ
Παρασκευή, 24 Οκτωβρίου 2008 13:26
Με την ευκαιρία του εορτασμού της 68ης επετείου του ΟΧΙ, ο Αντιστράτηγος ε.α. και συγγραφέας κ. Νικόλαος Κολόμβας φωτίζει για τους επισκέπτες του Διπλωματικού Περισκοπίου σημαντικές πολιτικο-στρατιωτικές πτυχές της Εποποιϊας του 1940-1, διαλύοντας συγχρόνως και ορισμένες σχετικές πλάνες.·
Κατά γενική αναγνώριση, η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί περίοπτο σταθμό στη μακραίωνη διαδρομή της Ελληνικής Ιστορίας και τους επικούς αγώνες της φυλής ενάντια στη βία και τη βαρβαρότητα. Η ιταλική «Μεγάλη Ιδέα» υπό την μορφή της αναγόρευσης της Μεσογείου σε «Mare Nostrum» επλανάτο από μακρού στον ορίζοντα. Ο Μουσολίνι, ωστόσο, συνέχισε τη σχετική πολιτική των προκατόχων του πολύ πιο δραστήρια. Ο δε κίνδυνος για την Ελλάδα κατέστη έκδηλος, αφότου οι Ιταλοί, στις 7 Απριλίου 1939, κατέλαβαν «αιφνιδιαστικά» την Αλβανία – επιδοθέντες εν συνεχεία, κατά διαστήματα, σε προκλητικές εις βάρος μας ενέργειες. Η απειλή, όμως, αποκαλυπτόταν ιδιαίτερα στυγνή με την επίδοση τις πρωϊνές ώρες της 28 Οκτωβρίου 1940 του ιταμού τελεσιγράφου από τον Ιταλό πρέσβη Εμανουέλε Γκράτσι στον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά. O οποίος, διερμηνεύοντας την από καιρό διαμορφωθείσα ομόφωνη απόφαση του Έθνους, το απέρριψε ασυζητητί με τη γνωστή φράση «Αlors, c' est. la guerre » (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο). Ήτοι αντιτάσσοντας το κοσμοϊστορικό «Όχι». Ο εθνεγερτήριος παιάνας των αρχαίων προγόνων μας «Ίτε παίδες Ελλήνων...» αντηχεί στους αιθέρες. Η οργή του ελληνικού λαού για τις προηγηθείσες αυθάδεις προκλήσεις των Ιταλών φασιστών, με κορυφαία τον άνανδρο τορπιλισμό της «Έλλης» μας στις 15 Αυγούστου, κατά την εορτή της θεομήτορος στην Τήνο, γαλβάνισε την εθνική ομοψυχία και τη μετουσίωσε σε ορμή και πάθος για τη ν ί κη.
Η εξοπλιστική προσπάθεια
Αλλά ας έλθουμε στο κυρίως θέμα μας, αρχίζοντας με την προς πόλεμο προπαρασκευή. Χάριν της ιστορικής αλήθειας πρέπει να διαπιστωθεί ότι, κατά τα έτη 1923 έως 1935, η κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου (1924-1925) και, κυρίως, το καθεστώς Στρατηγού Πάγκαλου (1925-1926) είχαν καταβάλει αξιόλογες προσπάθειες στον τομέα των εξοπλισμών. Ωστόσο, κατά την πενταετία 1927-32, οι στρατιωτικές μας δαπάνες μειώθηκαν δραστικά, σε σημείο που η αναλογία έναντι εκείνων των επίβουλων γειτόνων μας περιορίσθηκε σε 1:3 έως και 1:4. Με την τότε κυβέρνηση να προβάλλει ως δικαιολογία για την παραμέληση των στρατιωτικών εξοπλισμών το επιχείρημα ότι η κυρία προσπάθεια της χώρας απέβλεπε στη διπλωματική της ισχυροποίηση και στην οικονομική της ανόρθωση. Εν συνεχεία, όμως, η μερική επιστράτευση που πραγματοποιήθηκε κατά τα σοβαρά πολιτικο-στρατιωτικά κινήματα της 6ης Μαρτίου 1933 και της 1ης Μαρτίου 1935 απεκάλυψε δυστυχώς τη γυμνότητα μας σε εφόδια και υλικά.
Κατά την τετραετία 1936- 40 διετέθησαν από εθνικούς πόρους πιστώσεις ύψους 15,7 δισεκατομμυρίων δραχμών – δηλαδή ποσό υπέρ πενταπλάσιο των διατεθέντων κατά τη δωδεκαετία 1923-35 3 δις. δρχ.. Και ναι μεν, παρέμεναν σοβαρές ελλείψεις πολεμικού υλικού – οφειλόμενες κυρίως στην απροθυμία ικανοποίησης των προπληρωθεισών παραγγελιών μας από τις προμηθεύτριες χώρες, εξαιτίας των προβλημάτων που οι ίδιες οι τελευταίες αυτές αντιμετώπιζαν τότε. Πλην όμως οι σημαντικές αυτές πιστώσεις, σε συνδυασμό με τις καταβληθείσες άοκνες προσπάθειες, επέτρεψαν, από τη μια, την έγκαιρη κινητοποίηση των προβλεπομένων από το Σχέδιο Επιστρατεύσεως δέκα έξι μεραρχιών και έξι ταξιαρχιών, και, από την άλλη, την κατασκευή, κατά το μείζον μέρος της, της απαραίτητης έναντι της Βουλγαρίας οχυρώσεως – της γνωστής ως «Γραμμής Μεταξά». Κρίνεται δε σκόπιμο να επισημανθεί εδώ, ότι μέχρι τον Απρίλιο του 1939 ως εν δυνάμει αντίπαλος εθεωρείτο μόνον η Βουλγαρία. Διό και τα πολεμικά μας σχέδια μέχρι το 1939 αντιμετώπιζαν μόνον την εκ Βουλγαρίας (Β) απειλή.
Όσον αφορά, εξ άλλου, στο Πολεμικό μας Ναυτικό, επιβάλλεται να επισημανθεί ότι λίγο πριν από τον πόλεμο είχαν παραληφθεί δύο νεότευκτα αντιτορπιλικά αγγλικής προελεύσεως – τα «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα». Και ότι στην περίοδο 1935-40 και κυρίως μετά το 1938, είχαν κατασκευασθεί οκτώ μεγάλα ναυτικά οχυρά, τα οποία συνδυάσθηκαν με ναρκοπέδια και ανθυποβρυχιακά κωλύματα. Σε σχέση δε με την Πολεμική μας Αεροπορία, δεν πρέπει να λησμονείται ότι, ενώ μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 30, η κατάσταση των αεροδρομίων μας ήταν μάλλον πρωτόγονη, στις παραμονές του πολέμου είχε ολοκληρωθεί η οργάνωσή τους σε νέες βάσεις, με τη συγκρότηση επτά κύριων, είκοσι δύο βοηθητικών και είκοσι πέντε εμπιστευτικού δικτύου αεροδρομίων. Χωρίς, ωστόσο, η κατάσταση όλων και κυρίως των βοηθητικών να ήταν ικανοποιητική.
Προπαρασκευαστικές πολιτικο-στρατιωτικές ενέργειες
Ως ενδεικτικά της ακλονήτου αποφάσεως να αντιταχθούμε στον εισβολέα σημειώνονται τα ακόλουθα:
α)Την επομένη της αποβάσεως των Ιταλών στην Αλβανία, ήτοι στις 8 Απριλίου, εκδίδονται άμεσες διαταγές προς τις VIII και ΙΧ Μεραρχίες των συνόρων μας για άμυνα του πατρίου εδάφους, με ταυτόχρονη εξουσιοδότηση για κήρυξη τοπικής επιστρατεύσεως.
β) Στις 13 Απριλίου 1939 οι Πρωθυπουργοί Αγγλίας και Γαλλίας εγγυώνται την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδος και της Ρουμανίας. Και η μεν Ελλάς αποδέχεται την εγγύηση, όχι όμως και η Ρουμανία.
γ) Στις 4 Μαΐου τίθεται εν ισχύ το νέο Σχέδιο Επιχειρήσεων που προβλέπει την άμυνα ολοκλήρου του Ελλαδικού χώρου και αντιμετωπίζει ταυτόχρονη πλέον εισβολή από Ιταλία (Ι) και Βουλγαρία (Β) ήτοι το ΙΒ σχέδιο, ενώ παράλληλα αρχίζουν σύντονες εργασίες οχυρώσεως των τοποθεσιών έναντι του Αλβανικού μετώπου.
δ) Η θητεία αυξάνεται σταδιακά από 18 σε 24 μήνες, στις παραγωγικές στρατιωτικές σχολές εισάγεται σημαντικός αριθμός μαθητών, αρχίζει εντατική εκπαίδευση των αγύμναστων και μετεκπαίδευση των γυμνασμένων, καθώς και διεξαγωγή ασκήσεων μεγάλης κλίμακας.
ε) Το τελευταίο 10ήμερο του Αυγούστου 1939, λόγω προωθήσεως των ιταλικών δυνάμεων στα σύνορα μας, κηρύσσεται τοπική επιστράτευση. Στις 17 Σεπτεμβρίου, όμως, οι Ιταλοί αποσύρονται και οι δυνάμεις μας μεταπίπτουν στην ειρηνική τους κατάσταση.
στ) Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, μετά την εσπευσμένη οχύρωση του τομέως έναντι της Αλβανίας και τις πληροφορίες περί ουδετερότητας της Γιουγκοσλαβίας, κοινοποιείται το ΙΒα Σχέδιο Επιχειρήσεων, το οποίο προέβλεπε προωθημένη άμυνα εγγύς της ορίου γραμμής, έναντι του ΙΒ που παραχωρούσε σημαντικό χώρο στην Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία.
ζ) Μετά την έναρξη στις 3 Σεπ. 1939 του Β! Παγκόσμιου Πολέμου, το εμπορικό μας ναυτικό αφήνεται σιωπηρά να υποστηρίξει τις θαλάσσιες μεταφορές παντοειδούς υλικού των συμμάχων, υποστάν έκτοτε σοβαρότατες απώλειες.
η) Στις 20 Απριλίου 1940 εκδίδεται και δεύτερη παραλλαγή του αρχικού σχεδίου, το ΙΒβ, το οποίο αντιμετώπιζε και θαλάσσιες ενέργειες των Ιταλών, με τη διάθεση χερσαίων δυνάμεων σε κρίσιμες περιοχές (Πρέβεζα, Κρήτη κ.α.)
θ) Μετά την υπογραφή, στις 22 Μαΐου, από τη Γερμανία και την Ιταλία του «Χαλύβδινου Συμφώνου», ο Μεταξάς καλεί τον Γκράτσι και του ανακοινώνει ότι «αν προσβληθούν τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα αντισταθούμε αντί πάσης θυσίας και δι' όλων των μέσων».
ι) Στις 10 Ιουνίου, η Ιταλία – «κατόπιν εορτής», με τη Γαλλία ψυχομαχούσα – κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Αγγλίας και της Γαλλίας. Έκτοτε δε οι Ιταλοί αποθρασύνονται και τα εις βάρος μας επεισόδια είναι αλλεπάλληλα.
ια) Κατά την ίδια εκείνη περίοδο, περατώθηκε η κατασκευή της νευραλγικής οδικής αρτηρίας Καλαμπάκας Μετσόβου - Ιωαννίνων και αναβλήθηκε η αποξήρανση των ελών του ποταμού Καλαμά στην περιοχή Καλπακίου – τα οποία έλη, λίγο αργότερα, έγιναν ο τάφος των Ιταλικών αρμάτων.
ιβ) Μετά τον άνανδρο τορπιλισμό της «Έλλης» στις 15 Αυγούστου 1940, οι μεν ιταλικές δυνάμεις προωθούνται στα σύνορα μας και λαμβάνουν σαφώς επιθετική διάταξη, εμείς δε κηρύσσουμε και πάλι επιστράτευση των έναντι της Αλβανίας δυνάμεων μας, καθώς, σταδιακά, από το τελευταίο 10ήμερο του Αυγούστου, και ορισμένων άλλων. Και φθάνουμε έτσι στις 28 Οκτωβρίου, οπότε, μαζί με την κήρυξη του πολέμου αναγγέλλεται και η γενική επιστράτευση.
Θα επικαλεσθούμε, τέλος, την εγγραφή στις 9 Απριλίου 1939 στο «Ημερολόγιο» του Ιωάννου Μεταξά της φράσης «...θα προτιμήσω ακόμη την καταστροφήν της πατρίδος μου παρά την ατίμωσιν...», για να διατυπώσουμε την άποψη ότι το ΟΧΙ στους εισβολείς, μολονότι τυπικά ελέχθη από τον τότε πρωθυπουργό στις 28 Οκτωβρίου 1940, είχε ουσιαστικά αποφασισθεί από την αξία πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία άμα τη αποβιβάσει των Ιταλών στην Αλβανία στις 7 Απριλίου 1939.
Συσχετισμός δυνάμεων και επακόλουθοι περιορισμοί
Πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι σε ολόκληρο αυτό το διάστημα ο Λαός υφίστατο αγόγγυστα το βάρος των παραπάνω επαχθών μέτρων και είχε σιωπηρά και ομόθυμα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, συναινέσει σε αυτήν την απόφαση.
Ας εξετάσουμε ήδη πολύ συνοπτικά τις αιτιάσεις ορισμένων περί ηττοπάθειας, αλλά και στρατηγικών σφαλμάτων, της τότε πολιτικό-στρατιωτικής ηγεσίας.
Η Ιταλία, στα πρόθυρα του πολέμου, υπολογιζόταν ως μεγάλη ευρωπαϊκή και αποικιοκρατική δύναμη. Μετά την ενσωμάτωση της Αλβανίας τον Απρίλιο 1939, οι Ιταλοί είχαν, στις 10 Ιουνίου 1940, εισβάλει στην ασπαίρουσα Γαλλία και προσαρτήσει τη γαλλική Σαβοΐα και την Κορσική. Το θέρος, επίσης, του 1940, είχαν εκδιώξει τους ανέτοιμους και ολιγάριθμους Βρετανούς από την Ερυθραία και την Σομαλία. Μεθυσμένοι, δε, από τις σχετικά εύκολες επιτυχίες τους και μη λαμβάνοντας τα επιβαλλόμενα μέτρα ασφαλείας, πραγματοποιούν στις 15 Οκτωβρίου ευρεία σύσκεψη στη Ρώμη, στο περίφημο Παλάτσο Βενέτσια, κατά την οποία, αφού διαβεβαιώνουν τον Μουσολίνι ότι θα έκαναν στην Ελλάδα στρατιωτικό περίπατο (passegiata militare), αποφασίζουν να εισβάλουν στις 26 Οκτωβρίου – για να μεταθέσουν, λίγες ημέρες αργότερα, την ημερομηνία για τις 28 Οκτωβρίου. Όλα δε τα όσα εν συντομία εκθέσαμε, έκαναν την υπεύθυνη πολιτικό-στρατιωτική ηγεσία μας να αντιμετωπίζει με σύνεση και διακριτικότητα – υπερβολική, ίσως – τις αήθεις προκλήσεις του Ευρωπαίου, και όχι Βαλκανίου, αντιπάλου, τον οποίο εκαλείτο εντελώς μόνη και αβοήθητη να αντιμετωπίσει.
Συγκρίνοντας, τώρα, τις αντίπαλες δυνάμεις στις παραμονές της ιταλικής επιθέσεως, διαπιστώνουμε τα ακόλουθα:
Από πλευράς στρατού ξηράς, η υπεροχή των ιταλικών ετοιμοπόλεμων δυνάμεων ήταν σημαντική (3,5:1) σε πεζικό – συμπεριλαμβανομένων και περίπου δέκα πέντε ταγμάτων Αλβανών, κυρίως Τσάμηδων – και ακόμη σοβαρότερη ( 4:1) σε πυροβολικό. Ενώ, η παρουσία της ιταλικής τεθωρακισμένης μεραρχίας «Centavro» (Κένταυρος), με σύνολο εκατόν εξήντα εννέα ελαφρών αρμάτων, έναντι ουδενός δικού μας, ενίσχυε σημαντικά τις ιταλικές επιθετικές δυνατότητες.
Ακόμη δυσμενέστερες ήταν ο συσχετισμός στους τομείς του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, έναντι εξήντα ενός ιταλικών αντιτορπιλικών, διαθέταμε δέκα, εξ ων μόνον δύο προσφάτου κατασκευής, και έναντι εκατόν δέκα εννέα υποβρυχίων, μόνον έξι παλαιά. Και ότι οι Ιταλοί διέθεταν παρατακτή δύναμη τετρακοσίων εξήντα τριών περίπου αεροσκαφών πρώτης γραμμής, έναντι εβδομήντα επτά δικών μας μαχητικών.
Με τις αδυναμίες αυτές να αναγκάζουν τις δυνάμεις μας να αποφεύγουν τις πεδινές ζώνες, οι οποίες θα επέτρεπαν την ταχεία κίνηση και τα αποφασιστικά αποτελέσματα, και να τις υποχρεώνουν να ελίσσονται πεζή, με χαρακτηριστική βραδύτητα, από τις πανύψηλες και χιονισμένες ορεινές προσβάσεις. Στους περιορισμούς δε αυτούς εστιάζονται κυρίως οι διχογνωμίες που έκτοτε ανεφύησαν – ειδικότερα σε ό,τι αφορά στη διστακτικότητα των μεγάλων κλιμακίων να εκμεταλλευθούν τις τοπικές επιτυχίες και να αποδυθούν εν συνεχεία στην καταδίωξη του εν συγχύσει υποχωρούντος εχθρού.
Κατά τα λοιπά, σημειώνοντας και την επαμφοτερίζουσα στάση των Γιουγκοσλάβων, πρέπει να επισημάνουμε ότι οι Άγγλοι σύμμαχοι μας – και δεν παραβλέπουμε τις σοβαρές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν – δεν μας ενίσχυσαν στο μέτρο που όφειλαν και μπορούσαν να το πράξουν. Και κυρίως ότι δεν απέτρεψαν την δια θαλάσσης μεταφορά μεγάλου όγκου Ιταλικών Δυνάμεων στην Αλβανία από τον Δεκέμβριο κι έπειτα. Παρ' όλα δε αυτά, ο Στρατός μας, διαπνεόμενος από υψηλό φρόνημα και αντιπαρερχόμενος τις κακουχίες, κατόρθωσε μέσα σε ενάμισυ μήνα, όχι μόνο να εκδιώξει τον εισβολέα, αλλά και να απελευθερώσει μεγάλο τμήμα της μαρτυρικής μας Βορείου Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας σε βάθος κυμαινόμενο από 30 έως 50 χλμ, μέσα σ' ένα παραλήρημα χαράς των Ελλήνων κατοίκων τους και ενώ ήδη οι Ιταλοί από τις αρχές Δεκεμβρίου συζητούσαν περί συνθηκολογήσεως. Ενώ αργότερα, μετά την οικτρή αποτυχία της μεγάλης εαρινής επιθέσεως των Ιταλών, της γνωστής «ΠΡΙΜΑΒΕΡΑ» (διεξαχθείσης από τις 9 έως 24 Μαρτίου 1941), ο Μουσολίνι, υπό τα όμματα του οποίου εξελίχθηκε η αποτυχία αυτή, ταπεινωμένος και απογοητευμένος θα αναμείνει την επέμβαση του Χίτλερ για να τον βγάλει, ως «ο από μηχανής θεός», από το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει.
Αμφισβητήσεις και παρανοήσεις
Στο σημείο αυτό, κρίνεται επιβεβλημένο να παρατεθούν ορισμένα στοιχεία, προκειμένου να διαλυθεί ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο το κύριο βάρος του πολέμου έφεραν οι έφεδροι αξιωματικοί, με αποτέλεσμα να υποστούν δυσαναλόγως υπέρτερες απώλειες έναντι των μονίμων συναδέλφων τους. Από επίσημα κείμενα προκύπτει ότι οι συνολικές απώλειες των αξιωματικών του στρατού ξηράς της περιόδου 1940-41 ανήλθαν σε 754 νεκρούς, εξ ων 346 μόνιμοι επί συνόλου 4130 και 408 έφεδροι επί δυνάμεως 5200, αποτελούντες, αντιστοίχως, το 8,84% και το 7,85% της συνολικής αριθμητικής τους δύναμης. Και σε 1484 τραυματίες, εξ ων 529 μόνιμοι και 955 έφεδροι, αποτελούντες αντιστοίχως το 12,3% και το 18,4% της συνολικής αριθμητικής τους δύναμης.
Ένα δεύτερο θέμα που κατά καιρούς έχει δώσει λαβή σε διϊστάμενες εκτιμήσεις είναι η απόφαση να διευθύνει ο Αρχιστράτηγος τις επιχειρήσεις από την Αθήνα. Καθώς ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το Γενικό Στρατηγείο έπρεπε να είχε προωθηθεί στην Ήπειρο. Θα παρατηρούσαμε, ωστόσο, ότι οι αντιμετωπιζόμενες τότε απειλές κάλυπταν ολόκληρο τον χερσαίο και νησιώτικο χώρο του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους, καθώς και την Κρήτη – και ότι, συνεπώς, μόνο από κεντρική θέση, διαθέτουσα κατάλληλη επικοινωνιακή υποδομή, μπορούσαν να ελέγχονται. Πέραν τούτου, όμως, οι πληροφορίες των διπλωματικών πηγών από τις αρχές Νοεμβρίου περί σχεδιαζόμενης γερμανικής εισβολής στη Μακεδονία και Θράκη, η ανάγκη συντονισμού των επιχειρήσεων και των τριών Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως και οι αλλεπάλληλες αφίξεις πολιτικοστρατιωτικών βρετανικών κλιμακίων από την έναρξη του πολέμου, επέβαλλαν την παραμονή του Αρχιστρατήγου στην Αθήνα, πλησίον της κυβερνήσεως, της οποίας άλλωστε αποτελούσε και τον κυριότερο σύμβουλο επί στρατιωτικών θεμάτων. Και, πάντως, ας σημειωθεί, ότι από την 17η Δεκεμβρίου και μέχρι τον Μάρτιο 1941, όταν ιδρύθηκε το Τμήμα Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ), κλιμάκιο του Γενικού Στρατηγείου λειτουργούσε στην περιοχή Ιωαννίνων και ότι ο Αρχιστράτηγος, τουλάχιστον μια φορά τον μήνα και για αριθμό ημερών, βρισκόταν στη γραμμή των πρόσω.
Τέλος, έχει υποστηριχθεί ότι κακώς δεν χρησιμοποιήθηκαν οι απότακτοι ή επιστρατευθέντες αξιωματικοί των κινημάτων 1933 και 1935. Θα αντιτάσσαμε, όμως, ότι οι μεν πλείστοι των κατωτέρων αξιωματικών αυτής της κατηγορίας, όπως και αρκετοί ανώτεροι μη έχοντες σοβαρή εμπλοκή στα κινήματα, ανεκλήθησαν στην ενεργό υπηρεσία. Αλλά και ότι εύλογο ήταν, λόγω και της φύσεως του καθεστώτος, όπως και της αναταραχής που θα επροκαλείτο στο στράτευμα από την ανατροπή της επετηρίδος, οι ολίγοι πρωταίτιοι και οι υψηλόβαθμοι - μερικοί από τους οποίους είχαν καθαιρεθεί - να μην τύχουν της αυτής μεταχειρίσεως.
***
Εν κατακλείδι, ας αναρωτηθούμε: Τι θα συνέβαινε, αν εκείνο το δραματικό πρωινό της 28ης Οκτωβρίου η Ελλάδα είχε πει ΝΑΙ – όπως έκαναν στη ροή του Πολέμου τόσες άλλες χώρες;
Ο τότε Κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς, στις 30 Οκτωβρίου 1940, σε έναν μνημειώδη αλλά και προφητικό λόγο του προς τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων, αφ’ ενός μεν, είχε προβλέψει ότι τελικά τον πόλεμο θα κέρδιζαν οι Άγγλοι, αφ’ετέρου όμως, είχε προεξοφλήσει ότι, αν αντί του ΟΧΙ είχαμε πει ΝΑΙ, η Ελλάδα θα ετριχοτομείτο. Με ένα κράτος των Αθηνών, περιορισμένο κατά κύριο λόγο στην ηπειρωτική Ελλάδα, να καθίσταται προτεκτοράτο των Ιταλών. Με τη Δυτική Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία προσαρτώνται από τους Βουλγάρους. Και με την Κρήτη και ορισμένα νησιά του Αιγαίου να καταλαμβάνονται για ευνόητους λόγους από τους Άγγλους.
Μια τέτοια δε εξέλιξη των πραγμάτων θα είχε τεράστιες, και άκρως αρνητικές για τη συμμαχική υπόθεση, πολιτικές, ηθικές και στρατιωτικές συνέπειες. Πολιτικές, στα Βαλκάνια τουλάχιστον, γιατί θα εξωθούσε τη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία, αλλά και αυτήν την Τουρκία να προσεγγίσουν ακόμη περισσότερο τον Άξονα ή και να ευθυγραμμισθούν με αυτόν. Ηθικές, γιατί θα αποθάρρυνε πλήρως κάθε σκέψη αντιστάσεως κατά του Άξονος. Και σρατιωτικές, γιατί δεν θα είχε φθαρεί ο ιταλικός στρατός στην Αλβανία. Κυρίως, όμως, η Γερμανία δεν θα είχε αναγκασθεί να διεξαγάγει τον Απρίλιο - Μάιο την εκστρατεία κατά της Ελλάδος. Και συνακόλουθα δεν θα καθυστερούσε η εξαπόλυση της επιθέσεως κατά της Σοβιετικής Ενώσεως κατά πέντε, τουλάχιστον, εβδομάδες.
Βέβαια, η ανεκτίμητη αυτή συμβολή μας στον συμμαχικό αγώνα ξεχάστηκε στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων της ειρήνης, το 1946. (Μολονότι δεν πρέπει να παραβλέπεται, εν προκειμένω, και η δική μας σοβαρή υπαιτιότητα, με τις έκρυθμες καταστάσεις που επικρατούσαν τότε στη χώρα μας, αλλά και τα όσα θλιβερά είχαν προηγηθεί, κατά τη διάρκεια της κατοχής, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μέση Ανατολή.) Οπωσδήποτε, όμως, η ηρωική αντίσταση της Ελλάδος κατά των δυνάμεων του Άξονος είχε παγκόσμια απήχηση – αλλά και σημαντικότατη επίδραση στην πορεία και έκβαση του Β! Παγκόσμιου Πολέμου. Διότι, επί πλέον των όσων λίαν σημαντικών επιπτώσεων ήδη αναφέρθηκαν: Διέλυσε τον μύθο για την ισχύ του ιταλικού στρατού. Ενθάρρυνε τους ολιγάριθμους Βρετανούς στην Αίγυπτο να ενεργήσουν επιθετικά. Και κυρίως κατέδειξε ότι ο Άξονας δεν ήταν «αήττητος». Και επειδή δεν είναι στις προθέσεις μας η ωραιοποίηση των πραγμάτων, δεν θα αρνηθούμε ότι μπορεί και σφάλματα να έγιναν και παραλείψεις να σημειώθηκαν και ακόμη και λιποψυχίες να παρατηρήθηκαν – όπως συνέβη και θα συμβαίνει παντού και πάντοτε στους πολέμους. Αλλά τέτοια περιστατικά δεν πρέπει να απομονώνονται ή να διογκώνονται – και πάντως δεν είναι ικανά να αμαυρώσουν την συνολική εικόνα της καθολικής συμμετοχής και εθελοθυσίας Λαού και Στρατού στην Εποποιία του 1940-41. Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η γενιά των πατέρων μας αποδύθηκε σ' έναν αγώνα με πίστη και αυταπάρνηση αντάξια των προγόνων μας και των πεπρωμένων της φυλής μας.
Στη σημερινή δε συγκυρία, όταν διαγράφεται σοβαρή και διαρκής η απειλή κυρίως από τον εξ ανατολών γείτονα μας και όταν το μείζον που μπορούμε να προσδοκούμε από τους ισχυρούς της γης είναι δυστυχώς η τακτική του Ποντίου Πιλάτου, επιτακτική προβάλλει υπέρποτε άλλοτε η ανάγκη να ενστερνισθούμε την επιταγή που μας άφησε η γενιά του 40 για αρραγή ενότητα και εθνική ομοψυχία, ως τη μοναδική συνταγή για την επιτυχή αντιμετώπιση των εθνικών μας προβλημάτων.
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-41 ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. ΑΥΤΟΙ ΕΚΑΝΑΝ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΟΥΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ, ΟΠΩΣ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΚΦΩΝΗΤΕΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ.
ΝΑ ΤΙ ΕΛΕΓΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ
«….τέταρτο γένος έπλασεν ο Δίας,…..πιο δίκαιο και πιο ανδρείο, το θείο το γένος των ηρώων που τους λεν ημίθεους…..ο Δίας τους έφερε στα πέρατα της γης…..και ζούνε αυτοί μ απίκραντη στα στήθη τους ψυχή μέσα στων μακαρίων τα νησιά…..μακάριοι ήρωες αυτοί…». Ησίοδος
Ιστορικά, είναι χρέος να αναφέρουμε μερικές απόψεις:
Ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίνστον Τσώρτσιλ, τηλεγραφούσε στις 28 Οκτωβρίου στον Έλληνα Πρωθυπουργό: “Ο τρόπος με τον οποίο, ο Ελληνικός λαός, αντιμετώπισε την Ιταλική πρόκληση, κατέκτησε το θαυμασμό του Βρετανικού λαού. Θα σας παράσχουμε όλη τη δυνατή βοήθεια μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και θα μοιρασθούμε την κοινή νίκη.”
Την ίδια μέρα, ο Πρωθυπουργός του Καναδά, Μακένζυ Κινγκ, τηλεγραφούσε: “Όταν η κοιτίδα του ευγενέστερου πολιτισμού, που γνώρισε η ανθρωπότητα, η χώρα που της οφείλουμε ό,τι καθιστά τη ζωή ανώτερη και ωραιότερη, υφίσταται τέτοια επίθεση, η θέση όλων των αληθινών ανθρώπων είναι στο πλευρό της.”
Ο Γαλλικός Ραδιοφωνικός Σταθμός της Αφρικής, βεβαίωνε τους Έλληνες ότι: “όλοι οι αληθινοί Γάλλοι βρίσκονται πλάι στην Μικρή Ελλάδα, που δίνει σε άλλα μεγαλύτερα έθνη ένα υπέροχο παράδειγμα”.
Στις 4 Νοεμβρίου, η Αμερικάνικη εφημερίδα “Κρίστιαν Σάοενς Μόνιτορ”, σχολίαζε: “…Εκεί πάνω στα βουνά της Πίνδου, ίσως κρίνεται η τύχη όλου του κόσμου.”
Στις 10 Νοεμβρίου, η “Σάνταιη Εξπρές” του Λονδίνου, έγραφε: “Η Ελλάδα επιτελεί αξιοθαύμαστο έργο. Η κατάσταση στην Ελλάδα μπορεί να αποβεί εξαιρετικά σοβαρή για μας. Μπορεί όμως και να γίνει το κλειδί της νίκης”.
Στις 5 Δεκεμβρίου 1940, ο Βρετανός Υφυπουργός Μόρισσον, δήλωσε: “Η Ελλάδα μας χάρισε την πρώτη κατά σειρά νίκη εναντίον του Άξονα”.
Οι “Τάιμς” του Λονδίνου, στις 30 Ιανουαρίου 1941, μεταξύ άλλων πολλών γράφει: “...Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, ότι και αυτός ακόμη ο στρατός του Νείλου ενθαρρύνθηκε, όταν πληροφορήθηκε, ότι τα Ιταλικά στρατεύματα, που προετοιμαζόταν να αντιμετωπίσει, ήταν λιγότερο τρομερά από όσο ενομίζετο... Η ηχώ των μαχών, στις χαράδρες του Αώου και στα υψώματα στην Κορυτσά, είχε απήχηση στον Αραβόφωνο κόσμο και προκάλεσε βαθύτατη εντύπωση στην Ιβηρική Χερσόνησο... Στην Βρετανική Αυτοκρατορία και στην Αμερική, οι νίκες αυτές χαιρετίστηκαν με χαρά, ανακούφιση και θαυμασμό, γιατί ο Δαβίδ μεταξύ των Εθνών αντιστάθηκε στο θωρακισμένο Γολιάθ…”
Η “Νταίηλυ Τέλεγκραμ” έγραφε την 1η Δεκεμβρίου 1940:
“…Ο Νοέμβριος έφερε μεγάλη μεταβολή στη διπλωματική μας κατάσταση. Ο Χίτλερ γύριζε δεξιά και αριστερά στην Ευρώπη, προσπαθώντας μάταια να βρεί συμμάχους. Δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει παρά μόνο την Ουγγαρία και την Ρουμανία, που ήταν ήδη υπό το πέλμα του. Οι άλλες δεν του έδωσαν τίποτα και ο κύριος λόγος της αποτυχίας αυτής ήταν οι ελληνικές επιτυχίες εναντίον της Ιταλίας”.
Την ίδια μέρα, ο Βρετανός Υπουργός των Ινδιών, Λίμερυ, έλεγε: “Τις τελευταίες λίγες εβδομάδες, χάρις στους Έλληνες η όλη μορφή του πολέμου μεταβλήθηκε... Στις άλλες Βαλκανικές Χώρες, στην Τουρκία, σε όλη τη Μέση Ανατολή και ακόμα μακρύτερα, οι νέες δυνατότητες της κατάστασης χαροποίησαν μόνο τους φίλους μας και συγκράτησαν εκείνους, που θα μπορούσαν να παρασυρθούν, ίσως προς το μέρος των εχθρών μας.”
Αλλά και ο ίδιος ο Χίτλερ στις 20 Νοεμβρίου 1940, έγραφε στο Μουσολίνι “...Η κατάσταση που διαμορφώθηκε, έχει βαρύτατες ψυχολογικές και στρατιωτικές συνέπειες, δυσάρεστες καθόσον βαρύνει τις διπλωματικές προπαρασκευές. Η Βουλγαρία που έδειχνε λίγη προθυμία να προχωρήσει στο τριμερές σύμφωνο, αποφεύγει τώρα εντελώς ακόμη και να σκεφθεί παρόμοια ενέργεια. Και σ’αυτή τη Γαλλία ακόμη, παρατηρείται αμφιβολία και επιφυλακτικότητα εκείνων, που βεβαιώνουν, ότι ίσως δεν έχει λεχθεί ακόμη η τελευταία λέξη αυτού του Πολέμου…”
Από τα παραπάνω και από τα τόσα άλλα, που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν, σκιαγραφείται το μέγεθος της Ελληνικής Συμμετοχής. Βεβαίως, χωρίς καμία αμφιβολία, πρέπει να θεωρήσουμε ως σπουδαίους παράγοντες για τη “Νίκη των Συμμάχων”, την ηρωική άμυνα της Μ. Βρετανίας σε όλα τα μέτωπα, την πεισματώδη Ρωσική αντίσταση και την τεράστια Αμερικάνικη συμβολή.
Αλλά ένας άλλος ουσιώδης παράγοντας, μικρότερης μεν υλικής έκτασης αλλά με ίση και ίσως ανώτερη ηθική αξία, είναι η εποποιία του 1940-1941, η αντίσταση στη Γερμανική εισβολή και η πρωτοπόρα Ελληνική αντίσταση, μέσα και έξω από την υπόδουλη Ελλάδα. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1942, ο Υπουργός Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, Άντονυ Ήντεν, σε ομιλία του στη Βρετανική Αυτοκρατορική Λέσχη του Λονδίνου είπε: “Άσχετα προς το τι θα πουν οι Ιστορικοί του μέλλοντος, εκείνο, που εμείς μπορούμε να πούμε από τώρα, είναι ότι η Ελλάδα πρώτη έδωσε αλησμόνητο μάθημα στο Μουσολίνι, ότι υπήρξε αυτή η αφορμή της εθνικής επανάστασης στη Γιουγκοσλαβία εναντίον του Άξονα, ότι αυτή, με τη μικρή βοήθεια, που σταθήκαμε τότε ικανοί να της δώσουμε, κράτησε τους Γερμανούς στο ηπειρωτικό έδαφος και στην Κρήτη έξι (6) εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τη χρονική σειρά όλων των Σχεδίων του Γερμανικού Επιτελείου και έτσι επέφερε ριζική μεταβολή στις εκστρατείες του και ίσως στην όλη πορεία του πολέμου. Εμείς οι Άγγλοι, δεν θα λησμονήσουμε ποτέ, την ανακούφιση και την παρηγοριά, που μας προσέφερε κατά τις στιγμές εκείνες της αγωνίας, η τιμιότητα και η αξιοπρέπεια της στάσης των Ελλήνων.”
Kαι για να κλείσουμε εδώ την ατελείωτη πραγματικά, αναφορά στα όσα ελέχθησαν τότε, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι στις 27 Απριλίου 1942 ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Μόσχας, ανέφερε σε εκπομπή με θέμα: “Χαιρετισμός προς τους Έλληνες”: Επολεμήσατε μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήταν δυνατόν να γίνει διαφορετικά, γιατί είσαστε Έλληνες. Ως Ρώσοι κερδίσαμε, χάρις στη θυσία σας, χρόνο για να αμυνθούμε. Σας ευγνωμονούμε”.
Όλα αυτά καθώς και πάρα πολλά άλλα, που δεν είναι του παρόντος ας τα βλέπουν οι απαισιόδοξοι και μονίμως ανησυχούντες, οι οποίοι δεν εκτιμούν και δεν αναγνωρίζουν τίποτε θετικό στους νεοέλληνες. Πέρα όμως απ’όλα αυτά, ο αγώνας της Ελλάδας το 1940-41, ήταν αγώνας με πανανθρώπινη ιστορική και ηθική σημασία. Ήταν αγώνας και θυσία στο πλευρό των συμμάχων, για την επικράτηση των δημοκρατικών ιδεωδών και των αρχών του διεθνούς νόμου. Αγώνας για την αναγνώριση των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Αγώνας για την πραγματική εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς ηθικής. Για να τεθεί οριστικά τέρμα στις τάσεις και μεθόδους του ιμπεριαλισμού, του επεκτατισμού, της βίας και της αυθαιρεσίας, που τόσο πολύ ταλαιπώρησαν (και δυστυχώς ακόμα ταλαιπωρούν) την ανθρωπότητα.
Πως έγινε αυτό το θαύμα; Πως το κατόρθωσαν οι Έλληνες, μια δράκα ανθρώπων, χωρίς μέσα και όπλα βαριά, χωρίς τάνκς και αεροπλάνα; Κατόρθωσαν το ακατόρθωτο. Το έπος του σαράντα.
Η πίστη τους όπλισε. Θάνατος ή Λευτεριά, το σύνθημα. Ένας λαός με μια φωνή. ΟΧΙ. Κανένας τότε ηττοπαθής ή ακριτόθυμος. Κανένας θερσίτης δεν βρέθηκε μεταξύ Ελλήνων. Διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά αυτό, που είπε ο Πλάτων: “Εμείς οι Έλληνες ηνωμένοι και ομονοούντες και μακράν εσωτερικών διχονοιών, είμεθα αήττητοι έναντι εξωτερικών κινδύνων. Μόνον εις το εσωτερικόν - αλλοίμονο - μέτωπον, νικώμεν και ηττούμεθα”.
Ζούσε τότε, τις μεγάλες εκείνες μέρες, ο εθνικός ποιητής, ο βάρδος της φυλής μας, Κωστής Παλαμάς. Κι όταν τον ρώτησαν, πώς θα μπορούσαμε να αντισταθούμε σε δύο αυτοκρατορίες, είπε το περίφημο:
Γράφει ο *Αμφικτύων
“Μόνο ένα λόγο θα σας πώ, δεν έχω άλλο κανένα,
μεθύστε με τ’αθάνατο κρασί του εικοσιένα.”
Η ιστορική μνήμη είναι καθήκον. Είναι διδαχή. Δεν είναι κατανομή ευθυνών. Είναι μελλοντική ενόραση και προσδοκία. Προσδοκία για μια πανανθρώπινη ειρήνη. Μέσα σε μια παγκόσμια έννομη τάξη με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες. Χωρίς επιβουλές και αδικίες.
Ας ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον, με την ελπίδα ότι όλοι οι λαοί θα συμβάλλουν πιο ενεργητικά στο σκοπό αυτό. Ας κρατήσουμε ψηλά τα ζώπυρα του Γένους και το Λάβαρο των Εθνικών μας παλμών. Οι θρύλοι και οι χίμαιρες αξίζουν περισσότερο κι από την αλήθεια. Γιατί συνθέτουν τα ιδανικά μας και δημιουργούν ισχυρά κίνητρα δράσεως.
Ας κλείσουμε βαθειά στην ψυχή μας την Ελλάδα και ας μην απογοητευόμαστε από την κατάφορη αδικία που χαρακτηρίζει τους κυβερνώντες τη Γη. Γι’αυτούς υπάρχει η θεία δίκη, που πολλές φορές εκδηλώνεται με πράξεις ανθρώπων.(ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ)
«Τίμα ήρωες αγαυούς.» μας λέγει ο Σόλων ο Αθηναίος . Και ο Αριστοφάνης γραφει: «Τους ήρωες δεν τους βρίσκεις ποτέ στο σκοτάδι»
ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥΣ ΕΧΟΥΜΕ ΜΠΕΡΔΕΨΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΤΑΡΑΞΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΚΟΥΚΟΥΛΟΦΟΡΟΥΣ Ή ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΛΕΦΤΑΔΕΣ. ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΑ ΙΛΙΣΙΑ ΠΕΔΙΑ , ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΛΑΤΕΙΕΣ, ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ, ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ, ΣΤΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ . ΑΛΛΑ ΠΡΟ ΠΑΝΤΟΣ ΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΛΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΑΣ ΦΡΟΝΤΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟΥΣ ΜΙΜΗΘΟΥΜΕ ΜΕ ΕΡΓΑ ΗΡΩΙΚΑ ΕΙΡΗΝΙΚΑ Ή ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΝ ΛΑΧΕΙ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΛΟΓΙΑ.
*Αμφικτύων είναι ο Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης ,
μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
http://amphiktyon.blogspot.com/
ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΑΝΑΜΕΤΑΔΟΣΗ , ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Το Έπος της Αλβανίας
--------------------------------------------------------------------------------
Στις 20 Οκτωβρίου ένας νέος και μια νέα, παντρεύονται στην εκκλησία της Μυρτιδιώτισας στο Νέο Φάληρο (κοντά στο σημερινό γήπεδο Ειρήνης και Φιλίας).
Ήταν αποτέλεσμα ενός πολύ μεγάλου έρωτα, που τα είχε όλα, καντάδες, στενή πολιορκία, αρνήσεις γονιών της νύφης στα πεταχτά ανταμώματα και όλα τα σχετικά. Αλλά όπως λέει η παροιμία, άμα θέλει η νύφη και ο γαμπρός, τι να σου κάνει και αυτός ο Πεθερός θα πει το ναι…
Έφυγαν για τον μήνα του μέλιτος στην ρομαντική τότε Κηφισιά σε ξενοδοχείο στο Κεφαλάρι. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, μια βδομάδα μετά τον γάμο περίπου, ακούνε φασαρία στους δρόμους του ήσυχου προαστίου (τότε), καμπάνες ηχούσαν, φωνές φασαρία, κατεβαίνει ο σύζυγος μέχρι την ρεσεψιόν και ξανανεβαίνει βιαστικός. Ξενούλα οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο, έχουμε γενική επιστράτευση, πρέπει να πάω Καλαμάτα, που εκεί θα πρέπει να παρουσιαστώ.
Οκτώ μόνο ημέρες μετά τον γάμο τους, αποχαιρετούσε τον αγαπημένο της στο Σταθμό Λαρίσης, με ευχές να τον συνοδεύουν από την κακιά ώρα.
Από τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου μέχρι τον Απρίλιο της Γερμανικής επίθεσης ο Παναγιώτης έστειλε 120 γράμματα τα δελτάρια στην Ξένη και εκείνη τα φύλαξε όλα για να τα έχει τώρα ο γιος τους, να τα διαβάζει και να συγκινείται.
Σ’ αυτά τα γράμματα αν βγάλει κανείς τον ερωτισμό και την αγάπη που τα έκανε ιδιαίτερα, θα μπορούσε να είναι και ένα χρονικό του Έπους της Αλβανίας και της πρώτης νίκης των ελευθέρων ανθρώπων κατά του άξονα του φασισμού και του ναζισμού.
Ας δούμε λίγο το χρονικό εκείνων των ημερών και τι είχε προηγηθεί
1 Σεπτεμβρίου 1939 Γερμανική εισβολή στην Πολωνία. Η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι κτήσεις της κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία. Η Ιταλία από τις 7 Απριλίου του 1939 είχε καταλάβει την Αλβανία.
9 Απριλίου 1940 Γερμανική επίθεση στη Δανία και τη Νορβηγία.
10 Μαϊου 1940 Γερμανική επίθεση στην Ολλανδία το Βέλγιο και τη Γαλλία, που θα συνθηκολογήσει στις 22 Ιουνίου.
10 Ιουνίου 1940 Η Ιταλία εισέρχεται στον πόλεμο. Δημιουργείται έτσι ο γερμανοϊταλικός Άξονας.
Ιούνιος-Ιούλιος 1940 Η Σοβιετική Ένωση καταλαμβάνει την Εσθονία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, τη Βεσαραβία και άλλα όμορα εδάφη.
Αύγουστος 1940 Οι Ιταλοί εισβάλλουν στην Αίγυπτο και οι Βρετανοί στη Σομαλία.
4 Οκτωβρίου 1940 Συνάντηση Χίτλερ και Μουσολίνι. Καμιά αναφορά για Ελλάδα και Ρουμανία.
Και οι Έλληνες τι έκαναν; Σύμφωνα με περιγραφές δικών μου ανθρώπων μέχρι τις 15 Αυγούστου του 1940, οι Έλληνες ήθελαν να αποφύγουν τον πόλεμο σαν τον διάολο το λιβάνι. Ο φόβος του πολέμου τους είχε πλακώσει όλους, ειδικά όταν έβλεπαν τις κινήσεις της Ιταλίας, ώσπου το πρωί της 15ης Αυγούστου του 1940 οι Ιταλοί έκαναν το ολέθριο λάθος να προσβάλουν το συναίσθημα των Ελλήνων, κτυπώντας άνανδρα το καταδρομικό ‘Έλλη΄ την ώρα που απέδιδε τιμές στην χάρη της Μεγαλόχαρης στην Τήνο. Βύθισαν με τορπίλες αναίτια το καμάρι του στόλου μας και πρόσβαλαν με τέτοιο τρόπο τους Έλληνες ώστε να το νοιώσουν καλά δυόμισι μήνες μετά.
Άλλαξαν την ψυχολογία του Έλληνα, τον τσάντισαν, στην κοινή γλώσσα και τον έκαναν να ζητάει εκδίκηση, όταν λίγο πριν αδιαφορούσε και δεν ήθελε τον πόλεμο σε καμιά περίπτωση.
Ήταν τόσο βλακώδης τακτική που χρόνια αργότερα Ιταλός στρατηγός το περιγράφει ‘Σαν ένα από τα χειρότερα λάθη στρατηγικής που έγιναν ποτέ στην ιστορία’.
Στα εκατοντάδες γράμματα του πατέρα μου, διαβάζοντας τα σήμερα, διακρίνω ένα πνεύμα πολεμικών ημερολογίων.
«Ξενούλα μου σήμερα μπήκαμε στην Κορυτσά, με σύσταση του υπολοχαγού μου, κάθισα στο δεξιό ψαλτήρι όταν έγινε δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης.
Ήταν τέτοια συγκίνηση των Βορειοηπειρωτών που έβγαζαν από τα σπίτια τους ότι είχαν και δεν είχαν και μας αποθέωναν, λες …και ήμασταν ήρωες’
Παντού κυμάτιζαν Ελληνικές σημαίες, που βρέθηκαν τόσες πολλές σημαίες;»
Υπήρχαν και άλλα γράμματα που έκρυβαν την φρίκη του πολέμου.
«Ξενούλα μου δυστυχώς οδηγώντας σε μια αποστολή, έξω από το Αργυρόκαστρο, μας κτύπησε μια οβίδα, στην πλευρά του συνοδηγού. Το αυτοκίνητο καταστράφηκε αλλά το χειρότερο είναι ότι κτυπήθηκε ο υπολοχαγός μας, μαζί με τον δεκανέα τον πήγαμε σε μεγάλη απόσταση μέχρι να βρούμε μεταφορικό μέσο για να τον πάμε σε ιατρείο. Ο Γιατρός μας είπε ότι η κατάσταση του είναι πολύ σοβαρή, το ένα πόδι τουλάχιστον θα χαθεί. Θέλω να πας στην Γυναίκα του στην τάδε δ/ση να της κάνεις παρέα και να της δώσεις ότι χρειαστεί.»
(Για την ιστορία ο Υπολοχαγός τελικά έχασε την ζωή του)
Οι σύζυγοι από τις δύο άλλες αδελφές της Ξένης, ήταν κα αυτοί στο Πόλεμο, ο ένας σαν Συνταγματάρχης πεζικού και ο άλλος σαν έφεδρος υπολοχαγός του πυροβολικού.
Ο Συνταγματάρχης γυρνώντας στο σπίτι κουβαλούσε μαζί του το όπλο του, που ένοιωσε ντροπή να το παραδώσει και με κίνδυνο της ζωής του, το έφερε και το έκρυψε στο σπίτι του. Και οι δύο αυτοί είχαν πολεμήσει σε όλους τους πολέμους του 12-13, στην Μικρά Ασία του 22 και στην Αλβανία το 40-41.
Πόση ιστορία έμαθα από αυτούς τους ανθρώπους; γιατί νομίζω ότι είναι περιττό να προσθέσω ότι ο Παναγιώτης και η Ξένη είναι γονείς μου και οι δύο αξιωματικοί θείοι μου. Έχω τόσο γλαφυρές περιγραφές που νοιώθω σαν το έζησα.
Το έχω ξαναπεί και παλαιότερα και θέλω να το επαναλάβω, το Έπος του ’40 δεν το έγραψαν ανώνυμοι ή επώνυμοι, το έγραψαν οι δικοί μας άνθρωποι, που τους γνωρίσαμε σαν πατεράδες θείους και παππούδες.
Είναι ένα τρανό παράδειγμα πως μπορεί απλοί καθημερινοί άνθρωποι, να μεταμορφώνονται κάτω από κάποιες καταστάσεις, που ελπίζουμε και ευχόμαστε να μην τύχει σε εμάς, αν όμως ο μη γένοιτο τύχει, να είστε σίγουροι ότι μπορούμε και έχουμε την δύναμη να το επαναλάβουμε.
Τιμή σ' αυτούς, που τη ζωή τους όρισαν, να φυλάνε Θερμοπύλες.
Του Γιάννη Μπίρη Από το ημερολόγιο του Εμμανουέλε Γκράτσι
Ο Ιταλός διπλωμάτης Εμμανουέλε Γκράτσι είχε τοποθετηθεί το 1939 ως πρέσβης στην Αθήνα. Ήταν αυτός που επέδωσε το τελεσίγραφο στον Έλληνα πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά κατά τη κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Αθήνα προσπαθούσε διαρκώς να εξομαλύνει τις διαταραγμένες Ελληνοϊταλικές σχέσεις. Ακόμα και στις 27 Οκτωβρίου την παραμονή της κήρυξης του πολέμου, ο Γκράτσι έδωσε μεγάλη δεξίωση στην Ιταλική πρεσβεία διαβεβαιώνοντας τους πάντες για τις διαθέσεις του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.
Στις 15 Οκτωβρίου 1940, ο Μουσολίνι και οι στενότεροι σύμβουλοί του οριστικοποίησαν την απόφασή τους για επίθεση στην Ελλάδα. Στις 18 Οκτωβρίου ο Μουσολίνι σε επιστολή του προς τον Γερμανό σύμμαχό του Αδόλφο Χίτλερ του αναλύει τις σκέψεις του για τον πόλεμο που είχε ήδη ξεκινήσει και του ανακοινώνει την απόφαση για την εισβολή στην Ελλάδα: «Φύρερ, μετά από τη συνάντησή μας στις 4 Οκτωβρίου στο Brennero (στα σύνορα Ιταλίας – Αυστρίας), έχω συλλογιστεί πολύ πάνω σε κάποια από τα προβλήματα που ήταν αντικείμενο της ανάλυσής μας, και κατέληξα στα συμπεράσματα που είμαι υποχρεωμένος να Σας ανακοινώσω…. (κι αφού αναλύει τις θέσεις για τη Γαλλία, τις αφρικανικές αποικίες και τη Γιουγκοσλαβία, συνεχίζει: ) ……..
Για την Ελλάδα είμαι αποφασισμένος να σπάσω τις αναβολές και πολύ γρήγορα. Η Ελλάδα είναι ένα σταθερό σημείο της αγγλικής ναυτικής στρατηγικής στη Μεσόγειο. Ο βασιλιάς Άγγλος, η πολιτική τάξη αγγλική, ο λαός ανώριμος, αλλά εκπαιδευμένος στο μίσος κατά της Ιταλίας. Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην επιστράτευση των δυνάμεών της, έχει θέσει από τον Μάιο στη διάθεση της Αγγλίας αεροπορικές και ναυτικές βάσεις, όπως φαίνεται από τα έγγραφα που είχε την ευγένεια να μου στείλει ο von Ribbentrop μετά την ανακάλυψη του Vitry la Charite. Αυτές τις τελευταίες ημέρες οι Άγγλοι αξιωματικοί έχουν αποκτήσει όλα τα στρατόπεδα της Ελλάδας.
Με λίγα λόγια, η Ελλάδα είναι στη Μεσόγειο αυτό που ήταν η Νορβηγία στη Βόρεια Θάλασσα και δεν πρέπει να ξεφύγει από την ίδια μοίρα.»…….
Αυτό που επιφύλασσε ο Μουσολίνι για την Ελλάδα ήταν ξεκάθαρο: Η Νορβηγία είχε διακηρύξει ουδετερότητα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αν και πολλοί πολιτικοί της χώρας διαφωνούσαν αφού η στρατηγική θέση της χώρας, στα ανατολικά της Βρετανίας και με ακτές στον Ατλαντικό, ήταν σημαντική. Η Γερμανία δεν σεβάστηκε την ουδετερότητά της.
Στις 9 Απριλίου του 1940 η Νορβηγία δέχθηκε επίθεση από τις γερμανικές δυνάμεις με την «επιχείρηση Weserübung». Η Γερμανία επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στο Όσλο, στο Νάρβικ και σε άλλες πόλεις. Παρόλο που η Νορβηγία δεν ήταν προετοιμασμένη για τη γερμανική αιφνιδιαστική επίθεση, κατάφερε να αντισταθεί για δύο μήνες. Ο νορβηγικός στρατός, παρά τη σφοδρή μάχη στο Νάρβικ, αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 10 Ιουνίου 1940.
Υπεύθυνη γι’ αυτό ήταν η Αγγλική πολιτική που απέσυρε την υποστήριξή της και στράφηκε να στηρίξει τη Γαλλία που είχε δεχθεί γερμανική επίθεση. Για τον Μουσολίνι η Ελλάδα έπρεπε να έχει την ίδια μοίρα με τη Νορβηγία…
Τα πράγματα στο μέτωπο της Αλβανίας δεν πήγαιναν καλά για την Ιταλία. Μετά την ιταλική εισβολή στις 28 Οκτωβρίου 1940, η Ελλάδα, με βρετανική αεροπορική και υλική υποστήριξη, απέκρουσε την αρχική ιταλική επίθεση. Ο… ανώριμος ελληνικός λαός, όπως πίστευε ο Μουσολίνι, κατάφερε να τους καταδιώξει και να τους ρίξει στη θάλασσα.
Για τον Ντούτσε, λίγες εβδομάδες αργότερα από την επιστολή προς τον Χίτλερ, έφταιγε ο Γκράτσι για τις άστοχες προβλέψεις και εκτιμήσεις του.
Στις 20 Νοεμβρίου 1940 ο Χίτλερ απάντησε στην επιστολή του Μουσολίνι επισημαίνοντας ότι η εκστρατεία της Ιταλίας, όπως είχε σχεδιαστεί από το ιταλικό επιτελείο, δεν θα πετύχαινε χωρίς τη γερμανική βοήθεια.
Στις 4 Νοεμβρίου 1940, τέσσερις ημέρες μετά την άφιξη των βρετανικών στρατευμάτων στην Κρήτη και τη Λήμνο, ο Χίτλερ είχε αποφασίσει ότι πρέπει να επέμβει. Ο κύριος φόβος του ήταν ότι τα βρετανικά αεροσκάφη, με έδρα την Ελλάδα, θα βομβάρδιζαν τα ρουμανικά κοιτάσματα πετρελαίου στο Πλοέστι, τα οποία ήταν μια από τις σημαντικότερες πηγές πετρελαίου της Γερμανίας. *Όλα τα παραπάνω απορρέουν από το ημερολόγιο του Γκράτσι.
Τέλος
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-41 ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. ΑΥΤΟΙ ΕΚΑΝΑΝ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΟΥΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ, ΟΠΩΣ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΚΦΩΝΗΤΕΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ.
ΝΑ ΤΙ ΕΛΕΓΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ
«….τέταρτο γένος έπλασεν ο Δίας,…..πιο δίκαιο και πιο ανδρείο, το θείο το γένος των ηρώων που τους λεν ημίθεους…..ο Δίας τους έφερε στα πέρατα της γης…..και ζούνε αυτοί μ απίκραντη στα στήθη τους ψυχή μέσα στων μακαρίων τα νησιά…..μακάριοι ήρωες αυτοί…». Ησίοδος
Ιστορικά, είναι χρέος να αναφέρουμε μερικές απόψεις:
Ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίνστον Τσώρτσιλ, τηλεγραφούσε στις 28 Οκτωβρίου στον Έλληνα Πρωθυπουργό: “Ο τρόπος με τον οποίο, ο Ελληνικός λαός, αντιμετώπισε την Ιταλική πρόκληση, κατέκτησε το θαυμασμό του Βρετανικού λαού. Θα σας παράσχουμε όλη τη δυνατή βοήθεια μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και θα μοιρασθούμε την κοινή νίκη.”
Την ίδια μέρα, ο Πρωθυπουργός του Καναδά, Μακένζυ Κινγκ, τηλεγραφούσε: “Όταν η κοιτίδα του ευγενέστερου πολιτισμού, που γνώρισε η ανθρωπότητα, η χώρα που της οφείλουμε ό,τι καθιστά τη ζωή ανώτερη και ωραιότερη, υφίσταται τέτοια επίθεση, η θέση όλων των αληθινών ανθρώπων είναι στο πλευρό της.”
Ο Γαλλικός Ραδιοφωνικός Σταθμός της Αφρικής, βεβαίωνε τους Έλληνες ότι: “όλοι οι αληθινοί Γάλλοι βρίσκονται πλάι στην Μικρή Ελλάδα, που δίνει σε άλλα μεγαλύτερα έθνη ένα υπέροχο παράδειγμα”.
Στις 4 Νοεμβρίου, η Αμερικάνικη εφημερίδα “Κρίστιαν Σάοενς Μόνιτορ”, σχολίαζε: “…Εκεί πάνω στα βουνά της Πίνδου, ίσως κρίνεται η τύχη όλου του κόσμου.”
Στις 10 Νοεμβρίου, η “Σάνταιη Εξπρές” του Λονδίνου, έγραφε: “Η Ελλάδα επιτελεί αξιοθαύμαστο έργο. Η κατάσταση στην Ελλάδα μπορεί να αποβεί εξαιρετικά σοβαρή για μας. Μπορεί όμως και να γίνει το κλειδί της νίκης”.
Στις 5 Δεκεμβρίου 1940, ο Βρετανός Υφυπουργός Μόρισσον, δήλωσε: “Η Ελλάδα μας χάρισε την πρώτη κατά σειρά νίκη εναντίον του Άξονα”.
Οι “Τάιμς” του Λονδίνου, στις 30 Ιανουαρίου 1941, μεταξύ άλλων πολλών γράφει: “...Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, ότι και αυτός ακόμη ο στρατός του Νείλου ενθαρρύνθηκε, όταν πληροφορήθηκε, ότι τα Ιταλικά στρατεύματα, που προετοιμαζόταν να αντιμετωπίσει, ήταν λιγότερο τρομερά από όσο ενομίζετο... Η ηχώ των μαχών, στις χαράδρες του Αώου και στα υψώματα στην Κορυτσά, είχε απήχηση στον Αραβόφωνο κόσμο και προκάλεσε βαθύτατη εντύπωση στην Ιβηρική Χερσόνησο... Στην Βρετανική Αυτοκρατορία και στην Αμερική, οι νίκες αυτές χαιρετίστηκαν με χαρά, ανακούφιση και θαυμασμό, γιατί ο Δαβίδ μεταξύ των Εθνών αντιστάθηκε στο θωρακισμένο Γολιάθ…”
Η “Νταίηλυ Τέλεγκραμ” έγραφε την 1η Δεκεμβρίου 1940:
“…Ο Νοέμβριος έφερε μεγάλη μεταβολή στη διπλωματική μας κατάσταση. Ο Χίτλερ γύριζε δεξιά και αριστερά στην Ευρώπη, προσπαθώντας μάταια να βρεί συμμάχους. Δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει παρά μόνο την Ουγγαρία και την Ρουμανία, που ήταν ήδη υπό το πέλμα του. Οι άλλες δεν του έδωσαν τίποτα και ο κύριος λόγος της αποτυχίας αυτής ήταν οι ελληνικές επιτυχίες εναντίον της Ιταλίας”.
Την ίδια μέρα, ο Βρετανός Υπουργός των Ινδιών, Λίμερυ, έλεγε: “Τις τελευταίες λίγες εβδομάδες, χάρις στους Έλληνες η όλη μορφή του πολέμου μεταβλήθηκε... Στις άλλες Βαλκανικές Χώρες, στην Τουρκία, σε όλη τη Μέση Ανατολή και ακόμα μακρύτερα, οι νέες δυνατότητες της κατάστασης χαροποίησαν μόνο τους φίλους μας και συγκράτησαν εκείνους, που θα μπορούσαν να παρασυρθούν, ίσως προς το μέρος των εχθρών μας.”
Αλλά και ο ίδιος ο Χίτλερ στις 20 Νοεμβρίου 1940, έγραφε στο Μουσολίνι “...Η κατάσταση που διαμορφώθηκε, έχει βαρύτατες ψυχολογικές και στρατιωτικές συνέπειες, δυσάρεστες καθόσον βαρύνει τις διπλωματικές προπαρασκευές. Η Βουλγαρία που έδειχνε λίγη προθυμία να προχωρήσει στο τριμερές σύμφωνο, αποφεύγει τώρα εντελώς ακόμη και να σκεφθεί παρόμοια ενέργεια. Και σ’αυτή τη Γαλλία ακόμη, παρατηρείται αμφιβολία και επιφυλακτικότητα εκείνων, που βεβαιώνουν, ότι ίσως δεν έχει λεχθεί ακόμη η τελευταία λέξη αυτού του Πολέμου…”
Από τα παραπάνω και από τα τόσα άλλα, που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν, σκιαγραφείται το μέγεθος της Ελληνικής Συμμετοχής. Βεβαίως, χωρίς καμία αμφιβολία, πρέπει να θεωρήσουμε ως σπουδαίους παράγοντες για τη “Νίκη των Συμμάχων”, την ηρωική άμυνα της Μ. Βρετανίας σε όλα τα μέτωπα, την πεισματώδη Ρωσική αντίσταση και την τεράστια Αμερικάνικη συμβολή.
Αλλά ένας άλλος ουσιώδης παράγοντας, μικρότερης μεν υλικής έκτασης αλλά με ίση και ίσως ανώτερη ηθική αξία, είναι η εποποιία του 1940-1941, η αντίσταση στη Γερμανική εισβολή και η πρωτοπόρα Ελληνική αντίσταση, μέσα και έξω από την υπόδουλη Ελλάδα. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1942, ο Υπουργός Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, Άντονυ Ήντεν, σε ομιλία του στη Βρετανική Αυτοκρατορική Λέσχη του Λονδίνου είπε: “Άσχετα προς το τι θα πουν οι Ιστορικοί του μέλλοντος, εκείνο, που εμείς μπορούμε να πούμε από τώρα, είναι ότι η Ελλάδα πρώτη έδωσε αλησμόνητο μάθημα στο Μουσολίνι, ότι υπήρξε αυτή η αφορμή της εθνικής επανάστασης στη Γιουγκοσλαβία εναντίον του Άξονα, ότι αυτή, με τη μικρή βοήθεια, που σταθήκαμε τότε ικανοί να της δώσουμε, κράτησε τους Γερμανούς στο ηπειρωτικό έδαφος και στην Κρήτη έξι (6) εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τη χρονική σειρά όλων των Σχεδίων του Γερμανικού Επιτελείου και έτσι επέφερε ριζική μεταβολή στις εκστρατείες του και ίσως στην όλη πορεία του πολέμου. Εμείς οι Άγγλοι, δεν θα λησμονήσουμε ποτέ, την ανακούφιση και την παρηγοριά, που μας προσέφερε κατά τις στιγμές εκείνες της αγωνίας, η τιμιότητα και η αξιοπρέπεια της στάσης των Ελλήνων.”
Kαι για να κλείσουμε εδώ την ατελείωτη πραγματικά, αναφορά στα όσα ελέχθησαν τότε, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι στις 27 Απριλίου 1942 ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Μόσχας, ανέφερε σε εκπομπή με θέμα: “Χαιρετισμός προς τους Έλληνες”: Επολεμήσατε μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήταν δυνατόν να γίνει διαφορετικά, γιατί είσαστε Έλληνες. Ως Ρώσοι κερδίσαμε, χάρις στη θυσία σας, χρόνο για να αμυνθούμε. Σας ευγνωμονούμε”.
Όλα αυτά καθώς και πάρα πολλά άλλα, που δεν είναι του παρόντος ας τα βλέπουν οι απαισιόδοξοι και μονίμως ανησυχούντες, οι οποίοι δεν εκτιμούν και δεν αναγνωρίζουν τίποτε θετικό στους νεοέλληνες. Πέρα όμως απ’όλα αυτά, ο αγώνας της Ελλάδας το 1940-41, ήταν αγώνας με πανανθρώπινη ιστορική και ηθική σημασία. Ήταν αγώνας και θυσία στο πλευρό των συμμάχων, για την επικράτηση των δημοκρατικών ιδεωδών και των αρχών του διεθνούς νόμου. Αγώνας για την αναγνώριση των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Αγώνας για την πραγματική εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς ηθικής. Για να τεθεί οριστικά τέρμα στις τάσεις και μεθόδους του ιμπεριαλισμού, του επεκτατισμού, της βίας και της αυθαιρεσίας, που τόσο πολύ ταλαιπώρησαν (και δυστυχώς ακόμα ταλαιπωρούν) την ανθρωπότητα.
Πως έγινε αυτό το θαύμα; Πως το κατόρθωσαν οι Έλληνες, μια δράκα ανθρώπων, χωρίς μέσα και όπλα βαριά, χωρίς τάνκς και αεροπλάνα; Κατόρθωσαν το ακατόρθωτο. Το έπος του σαράντα.
Η πίστη τους όπλισε. Θάνατος ή Λευτεριά, το σύνθημα. Ένας λαός με μια φωνή. ΟΧΙ. Κανένας τότε ηττοπαθής ή ακριτόθυμος. Κανένας θερσίτης δεν βρέθηκε μεταξύ Ελλήνων. Διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά αυτό, που είπε ο Πλάτων: “Εμείς οι Έλληνες ηνωμένοι και ομονοούντες και μακράν εσωτερικών διχονοιών, είμεθα αήττητοι έναντι εξωτερικών κινδύνων. Μόνον εις το εσωτερικόν - αλλοίμονο - μέτωπον, νικώμεν και ηττούμεθα”.
Ζούσε τότε, τις μεγάλες εκείνες μέρες, ο εθνικός ποιητής, ο βάρδος της φυλής μας, Κωστής Παλαμάς. Κι όταν τον ρώτησαν, πώς θα μπορούσαμε να αντισταθούμε σε δύο αυτοκρατορίες, είπε το περίφημο:
“Μόνο ένα λόγο θα σας πώ, δεν έχω άλλο κανένα,
μεθύστε με τ’αθάνατο κρασί του εικοσιένα.”
Η ιστορική μνήμη είναι καθήκον. Είναι διδαχή. Δεν είναι κατανομή ευθυνών. Είναι μελλοντική ενόραση και προσδοκία. Προσδοκία για μια πανανθρώπινη ειρήνη. Μέσα σε μια παγκόσμια έννομη τάξη με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες. Χωρίς επιβουλές και αδικίες.
Ας ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον, με την ελπίδα ότι όλοι οι λαοί θα συμβάλλουν πιο ενεργητικά στο σκοπό αυτό. Ας κρατήσουμε ψηλά τα ζώπυρα του Γένους και το Λάβαρο των Εθνικών μας παλμών. Οι θρύλοι και οι χίμαιρες αξίζουν περισσότερο κι από την αλήθεια. Γιατί συνθέτουν τα ιδανικά μας και δημιουργούν ισχυρά κίνητρα δράσεως.
Ας κλείσουμε βαθειά στην ψυχή μας την Ελλάδα και ας μην απογοητευόμαστε από την κατάφορη αδικία που χαρακτηρίζει τους κυβερνώντες τη Γη. Γι’αυτούς υπάρχει η θεία δίκη, που πολλές φορές εκδηλώνεται με πράξεις ανθρώπων.(ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ)
«Τίμα ήρωες αγαυούς.» μας λέγει ο Σόλων ο Αθηναίος . Και ο Αριστοφάνης γραφει: «Τους ήρωες δεν τους βρίσκεις ποτέ στο σκοτάδι»
ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥΣ ΕΧΟΥΜΕ ΜΠΕΡΔΕΨΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΤΑΡΑΞΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΚΟΥΚΟΥΛΟΦΟΡΟΥΣ Ή ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΛΕΦΤΑΔΕΣ. ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΑ ΙΛΙΣΙΑ ΠΕΔΙΑ , ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΛΑΤΕΙΕΣ, ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ, ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ, ΣΤΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ . ΑΛΛΑ ΠΡΟ ΠΑΝΤΟΣ ΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΛΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΑΣ ΦΡΟΝΤΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟΥΣ ΜΙΜΗΘΟΥΜΕ ΜΕ ΕΡΓΑ ΗΡΩΙΚΑ ΕΙΡΗΝΙΚΑ Ή ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΝ ΛΑΧΕΙ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΛΟΓΙΑ.
ΑΜΦΙΚΤΥΩΝ
Γίνετε μέλος του ιστοτόπο
http://amphiktyon.blogspot.com/
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ
ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1940
Παλιώσανε τα ίδια λόγια, ξεθώριασαν τα λιγοστά πρόσωπα που έχουν απομείνει απο την γιγαντομαχία του Κοσμοιστορικού ΟΧΙ. Οι εκφράσεις έχασαν κι’ αυτές το νόημα τους, διότι το χθες δεν είναι σαν το σήμερα. Τώρα πιά η λησμονιά είναι του συρμού για τα μεγάλα και ωραία . Ομως, τι κι’ αν οι σημερινοί στρεβλόψυχοι λόγχισαν την καρδιά του Φωτός. Η δική μας ψυχή κάθε τέτοια ημερομηνία απαιτεί μιά στερνή απολογία. Δονείται όπως τότε.
Για Λευτεριά πολέμησαν σαν λιοντάρια τα παιδιά της Ελλάδος στις χιονισμένες κορυφογραμμές της Ηπείρου. Και στήσαν των αδύτων ενστίκτων χορό, αντάμα με την Δόξα και την Νίκη, αψηφώντας το θάνατο . Σαν άλλοι Μαραθωνομάχοι και Σαλαμινομάχοι κάναν της προαιώνιας φυλής το Χρέος. Με το όπλο ψηλά για το Ταν ή επί Τας. Τους βεβήλους δεν αφήκαν να μολύνουν το ιερό χώμα της Τετρακτύος Γης. Ησαν αιθεροβάμονες ; Μπορεί . Και οι Ελληνες θεοί στα σύννεφα του Ολύμπου κατοικούν.
Θυμάμαι το πρωινό εκείνης της Δευτέρας . Στο σχολείο της ομηρικής Κυπαρισσίας ακούσαμε την ιαχή των δασκάλων: ΠΟΛΕΜΟΣ ! Το φοβερό νέο απλώθηκε γρήγορα παντού σαν αστραπή. “ Ιταλικές δυνάμεις εισβαλλουν στο Ελληνικό έδαφος. Οι ημέτερες δυνάμεις αμύνονται υπέρ πατρίου εδάφους” ήτο περίπου το πρώτο λιτό ανακοινωθέν. Απρόβλεπτα ήρθαν τα φαινόμενα, αν και είχαμε ειδοποιηθεί με την βύθιση της “ΕΛΛΗΣ”. Φωλιά σκορπιών και αρπακτικών οι ηγεμόνες του Αξονος. Τέτοιοι δυστυχώς απεδείχθησαν μετά τον πόλεμο και οι Σύμμαχοι. Αγνώμονες και δόλιοι !
“ Αυτό σημαίνει πόλεμο”, ήτο η φράση του Ι. Μεταξά προς τον Ιταλό πρέσβυ. Την στιγμή εκείνη ο δικτάτωρ είχε εξαγνισθεί στην εθνική συνείδηση. Εξέφραζε την καθολική συνείδηση του Εθνους. Οι μικρόψυχοι δεν μπόρεσαν ποτέ να το αντιληφθούν. Ο Ελληνικός Στρατός κονιορτοποίησε τις δυνάμεις του άξονος μόνος και αβοήθητος. Το ταπεινό Ελληνικό λιχνάρι έγινε δαυλός Ελευθερίας και Αντίστασης στην Ευρώπη. Οι κοκορόφτεροι του αρχιστρατήγου Βισκόντι Πράσκα, Σοντού και Καμπαλέρο έγιναν λαγοί, όσοι πρόλαβαν να ξεφύγουν. Ετσι ο περίπατος τους μεταβλήθηκε σε όλεθρο. Δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοπεί και τι να ιστορήσει : Αγ. Σαράντα, Αργυρόκαστο, Κορυτσά, Τεπελένι, τα δοξασμένα βήματα του Ελληνα μαχητή υπέρ βωμών και εστιών. Η Β. Ηπειρος για τρίτη φορά ελεύθερη. Αλλά και πάλι τώρα σκλαβωμένη.
Δόξα και τιμή Στους σταυραετούς της Πίνδου. Αιωνία η μνήμη Στους πεσόντες το 40-41. Το Εθνος Σας ευγνωμονεί! Ο κόσμος Σας θαυμάζει! Μόνον οι λωτοφάγοι και ανοσιουργοί Σας λησμόνησαν. Ζήτω το Επος του 1940-41 !
Κ. Χ.Κ
Τα εγκλήματα του ναζισμού στην Ελλάδα 1941-1944
Παρασκευή, 08 Ιανουάριος 2010 16:00
Θυσίες του λαού μας στην Αντίσταση
Κατακτώντας την Ελλάδα οι φασίστες οι Ναζί, δεν κάθισαν πάνω σε δάφνες, αλλά σε δηλητηριασμένα αγκάθια. Κάθε ημέρα που περνούσε είχαν και πολλές λαχτάρες, στα βουνά, από τον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ, στις πολιτείες, στα χωριά, κάθε ημέρα άφηναν πλήθος νεκρούς και τραυματίες. Είχαν αρχίσει να χάνουν την ψυχραιμία τους μ' αυτόν τον ατίθασο λαό και ξεθύμαιναν όπου έφταναν. "Γκρέκο Παρτιζάνι" ξεφώνιζαν με λύσσα, για κάθε Έλληνα αντιστασιακό.
Μετά από κάθε λαχτάρα, μη μπορώντας να ξεθυμάνουν αλλού έμπαιναν στα ελληνικά χωριά, γκρέμιζαν, έβαζαν φωτιά και σκότωναν, όσους κατοίκους μπορούσαν να πιάσουν εκεί ή και περαστικούς στους δρόμους.
Στην Κρήτη στις 2 Ιουνίου 1941 ο στρατηγός Στουρμ έκαψε τα χωριά Πηγή, Αδέλη, Λουτρό, Παλαιοχώρι και σκότωσε όσους μπόρεσε (αριθμός κατηγορητηρίου Εγκλ. Πολέμου 58/1945) και την ίδια ημέρα ο στρατηγός Στουντέντ ισοπέδωσε το χωριό Κάνδανος και σκότωσε όσους κατοίκους έπιασε. Ακολούθησε την 1η Αυγούστου 1941 η καταστροφή των χωριών Αλικανό, Βατόλικος, Σκηνές,Μουρνιές, Μεσαρά, Πρασσέ, Νέα Ρούματα, Ορθώνι, Κάραντο, Σκαφιδάκια με πολλές δεκάδες εκτελέσεις χωρικών (αριθ. κατηγορ. 49/1947).
Στις 3 Μάη του 1943 κατέστρεψαν τα χωριά Σαχτούρια, Μαγαρικάρι κλπ. και σκότωσαν πολλούς αμάχους. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 ο στρατηγός Μπρόγκιερ κατέστρεψε τα χωριά Βουρμιές, Μουρτιά, Ριζά κλπ. και σκότωσε δεκάδες χωρικούς (κατηγορητήριον 1/1946) κι ακολούθησαν οι καταστροφές των χωριών Συκολογος, Κάλαμη, Πεύκο, Σύμη, Κεφαλόβρυσα, Κρεββατά και Βιάνου με πολλές δεκάδες θύματα απ' τον άμαχο πληθυσμό (κατηγορητήριον 16/1946). Στις 15 Σεπτέμβρη 1943 κατέστρεψαν τα χωριά Άγιος Βασίλης, Μουρνιές, Μύρτα, Κάτω Σίμη, Ρίζες και τουφέκισαν 62 ομήρους. Στην πόλη του Ηρακλείου, στις 30 Σεπτέμβρη του 1943 βομβάρδισαν από αέρος και κατέστρεψαν τα χωριά Σούγια, Λειβαδά, Μονις, Κωστογέρακο, Γδόχτα με διαταγή του στρατηγού Αντρέ.
Τον Αύγουστο του 1944 εξόντωσαν την ομάδα του Μπαντουβά, έκαψαν τα χωριά Ανώγεια, Βρύνες, Σαχτουρία, Άγιοι Δέκα, Γκογκόλες, Βελή, Βασιλική, Βαρίζια, Αγ. Αντώνης και άλλα 30 γύρω χωριά και (κατηγορητήριον 16/1946), στις 7 Ιουνίου, κλείδωσαν κι αμπάρωσαν 250 έξω απ' τη Σαντορίνη και λίγους μήνες πριν φύγουν απ' την Ελλάδα κατέστρεψαν αμέτρητα χωριά. Αμυδρή εικόνα της αντίστασης της Κρήτης είναι η πάραπάνω περιγραφή. Η Κρήτη είταν πολύ σκληρό καρύδι για τους Ναζί. Κι αυτό αποδεικνύεται από την επιτύμβια πλάκα που εντοίχισαν στο λιμάνι του Ηρακλείου για να θυμούνται ότι «εδώ σκοτώθηκαν 18.000 αλεξιπτωτιστές". Αλλά και οι ηρωικοί Κρητικοί είχαν αρκετές απώλειες (αριθμός κατηγορητηρίου 16/1946). Τους Γερμανούς πολέμησαν εκεί και διάφορα άλλα αντάρτικα, μαζί με τον ΕΛΑΣ Κρήτης.
Αγαπητέ νεώτερε αναγνώστη. Είμαι βέβαιος πως νιώθεις σωστά το νόημα του πρώτου στίχου του "Ύμνου εις την Ελευθερίαν", όπως τον έγραψε ο Σολωμός.
Κατά τη γνώμη του γράφοντος, μετά την Αθήνα η Κρήτη έρχεται δεύτερη σε αγώνες και θυσίες, αλλά και όλα τα λοιπά διαμερίσματα της χώρας όμως δεν υστέρησαν στην προσφορά τους στον αντιστασιακό αγώνα. Δεν είναι δυνατόν βέβαια να έχουμε εδώ πλήρη εικόνα των γεγονότων. Απλώς θα σημειώσουμε μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία, ενδεικτικώς, όσα είδαμε με τα μάτια μας προ παντός κι όσα ακούσαμε τότε.
Από τους τελευταίους μήνες του 1942 τα βουνά, οι πόλεις και τα χωριά όλης της Ελλάδος είχανε τελείως ξεσηκωθεί σ' έναν παλλαϊκό αντιστασιακό οργασμό που όσο πήγαινε δυνάμωνε διαρκώς. Οι πολλές ενέδρες πέτυχαν όχι μόνον να έχει μια σημαντική αιμορραγία απωλειών, αλλά και να αισθάνεται ότι δεν είναι ο κυρίαρχος στον τόπο που κατέκτησε. Όλα αυτά πολλαπλασίασαν το μίσος των κατακτητών κατά του λαού μας και για κάθε ζημιά που πάθαινε στις μάχες, ξεσπούσε σε αντίποινα. Και κατ' αρχήν είχαν διακηρύξει πως για κάθε Γερμανό που θα σκοτωνότανε στην Ελλάδα, από Έλληνες της αντίστασης θα εκτελούσαν 10 Έλληνες. Αργότερα το ποσοστό τροποποιήθηκε. Για κάθε Γερμανό που θα σκοτωνόταν στην Ελλάδα, από Έλληνες της αντίστασης θα εκτελούσαν 50 ομήρους και για κάθε άνδρα των ταγμάτων ασφαλείας 10 ομήρους.
Έτσι για κάθε συφορά που πάθαιναν λυσσούσαν και τελικά ξέσπαζαν στα χωριά, στους ομήρους, στους διαβάτες των δρόμων και στα γυναικόπαιδα. Σκότωναν, εβίαζαν, λεηλατούσαν, γκρέμιζαν και έκαιγαν σπίτια, κατέστρεφαν ολόκληρα χωριά. Για πολλές ατομικές περιπτώσεις υπάρχουν κατατεθειμένα στο Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου κατηγορητήρια και βουλεύματα για πράξεις πρωτοφανούς κτηνωδίας.
Στις 26.11.43 υπό τας διαταγάς του στρατηγού Λε Σουίρ, του συνταγματάρχη Ντάουνερ, του λοχαγού Τάννερ και άλλων χιτλερικών αξιωματικών (αριθμός κατηγορητηρίου 5/1947) κρέμασαν στο Μονοδέντρι της Λακωνίας 110 ομήρους Σπαρτιάτες, σ' αντίποινα για τις μεγάλες απώλειες που είχαν στη μάχη που έγινε εκεί με τους αντάρτες. Το Νοέμβριο του 1943 σκότωσαν 50 στο Άργος (αριθ. κατηγ. 253/1946). Στη Μεσσηνία εκτέλεσαν το 1943-1944 πάνω από 500 ομήρους για τρομοκράτηση του πληθυσμού (αριθ. κατηγ. 56/1947). Στις 13 Δεκέμβρη 1943 έκαψαν τα Καλάβρυτα και σκότωσαν σε 3 ώρες 689 άνδρες που δεν πρόλαβαν να φύγουν (αριθ. κατηγ. 35/1946) και συνέχισαν το όργιο αίματος στην Κερκίνη και στους Ρόγους που έβαλαν πολυβόλα και σκότωσαν τους εκκλησιαζόμενους όπως έβγαιναν απ' το σκόλασμα της εκκλησίας του χωριού, και τερμάτισαν την επιδρομή μεταφέροντας τα λάφυρα, σε 80 κατάφορτα ζώα, τα πιο πολλά κειμήλια της Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου.
Στις 5 Δεκέμβρη 1943 κρέμασαν στην Ανδρίτσα του Ναυπλίου 50 ομήρους και σκότωσαν άλλους τόσους διαβάτες που συναντούσαν στο δρόμο. Τον Ιανουάριο του 1944 μόνο, σκότωσαν 456 ομήρους από τις φυλακές της Τρίπολης, 15 στο Αίγιο, 60 στην Κόρινθο, 10 στο Ναύπλιο και ανάλογους σ' όλες τις πόλεις της Πελοποννήσου. Στις 24.2.1944 σκότωσαν 200 ομήρους στο Παλαιοχώρι της Μεγαλούπολης και συνέχισαν το όργιό τους μέχρι τέλους της κατοχής σ' όλο το Μωρηά, σκοτώνοντας, κρεμώντας, λεηλατώντας, καίγοντας σπίτια και χωριά.
Στη Στερεά Ελλάδα και στην Εύβοια τα ίδια. Στις 10.1.1944 (αριθ. κατηγ. 116 και 166γ/1945) οι Γερμανοί υπό τον ταγματάρχη Ρίκερτ και το λοχαγό Φαμπ, για να παγιδεύσουν τους αντάρτες έντυσαν σαν δραπέτες τάχα των φυλακών Λειβαδιάς 20 Γερμανούς φαντάρους. Πίσω ερχότανε γερμανικός στρατός. Οι αντάρτες σκότωσαν 18 απ' τους μασκαρεμένους αυτούς και απομακρύνθηκαν. Σ' αντίποινα οι Γερμανοί έκαψαν το Δίστομο και σκότωσαν 218 πολίτες, αφού διέπραξαν λεηλασίες και άλλες φοβερές ωμότητες. Στις 10-15 Νοέμβρη του 1942 ο Ιταλός συνταγματάρχης Κονσόλμι (αριθ. κατηγ. 252/1945) έκαμε φρικτά βασανιστήρια στη Βόνιτσα και πολλούς φόνους αργότερα στη Λευκάδα.
Τον Ιούλιο του 1943 οι Γερμανοί βομβάρδισαν το Γαλαξίδι με πολλές δεκάδες νεκρούς και τουφέκισαν στα χωριά Σούρτζα και Βραϊλα τουλάχιστον 50 κατοίκους. Στις 5 Μάη του 1943 ο Ιταλός συνταγματάρχης Ουγκολίνι κι ο στρατηγός Μπονέλε (κατηγορητήριον 228/1946) κατέστρεψαν το Δαδί και σκότωσαν πολλούς κατοίκους, τον Οκτώβρη του 1943 οι Γερμανοί κατέστρεψαν το Καρπενήσι και τα χωριά Κάψη, Φραγκίστα, Μικρό και Μεγάλο Χωριό, Μακρακώμη, Αγ. Βλάσση κλπ.
Στις 9 Σεπτέμβρη 1943 σε προσπάθεια των ανταρτών να αφοπλίσουν παραδοθέντα τμήματα των Ιταλών, ύστερα από μικρή μάχη, κατέφθασαν Γερμανικές δυνάμεις υπό τον Διευθυντή των Ες-Ες Ρούγκελ (αριθ. κατηγορητηρίου 18/1946) και λεηλάτησαν, γκρέμισαν και έκαψαν σπίτια και σκότωσαν πολλούς πολίτες στη Λειβαδιά. Στις 27.2.44 στο χωριό Στενή της Λειβαδιάς σκότωσαν πολλούς κατοίκους και στις 4 Απριλίου 1944 σε μια μάχη με τους αντάρτες πλησίον εκεί στη θέση "Καρακόλιθο", που υπεχώρησαν οι αντάρτες με αρκετές απώλειες, ο συνταγματάρχης Χάιτελ και ο λοχαγός Βέρνερ, έφεραν επιτόπου και εξετέλεσαν 110 κρατουμένους απ' τις φυλακές Λειβαδιάς (κατηγορητήριον 287 και 368/1945).
Βέβαια δεν είναι δυνατόν να περιγράψουμε εδώ όλες τις θυσίες και τους αγώνες του λαού μας στην κατοχή. Ενδεικτικώς αναφέρουμε ελάχιστα περιστατικά, από τα κυριότερα που διαλέξαμε.
Κατά τη διάρκεια που ιστορούμε στη Στερεά Ελλάδα έγιναν εκτελέσεις πολιτών, 250 στο Μεσολόγγι, 130 στο Αγρίνι, 180 στη Λειβαδιά και ανάλογες σ' όλες τις πόλεις και στα χωριά της Στερεάς και της Ευβοίας.
Στη Θεσσαλία τα ίδια.
Στις 11 Φεβρουαρίου 1943 μια Ιταλική μονάδα έπεσε σ' ενέδρα των ανταρτών. Μετά τη μάχη ο στρατηγός Μπονέλλι και ο συνταγματάρχης Βάλι έκαψαν το χωριό και σκότωσαν επί τόπου πολλούς κατοίκους (κατηγορητήριον 8/1946). Στις 28 Φεβρουαρίου 1943 έκαψαν το χωριό Τσιότσι και σκότωσαν πολλούς κατοίκους γιατί έξω απ' το χωριό είχαν υποστεί επίθεση ανταρτών. Στις 7 Μαρτίου 1943 επειδή σε μάχη με τους αντάρτες είχαν 70 Ιταλούς νεκρούς και 100 αιχμαλώτους ξέσπασαν στο κοντινό χωριό Οξυνιά Καλαμπάκας που το κατέστρεψαν με 9 κοντινά χωριά. Στην Τσαρίτσανη κάνοντας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις οι Ιταλοί στις 12 Μαρτίου 1943 έκαψαν το χωριό και σκότωσαν 40 κατοίκους (κατηγορητήριον 79 και 198/1946).
Στα Φάρσαλα όπου σε μάχη οι αντάρτες εξόντωσαν τη φρουρά στις 29 Μαρτίου 1943, μια ισχυρή μηχανοκίνητη ιταλική φάλαγγα κατέστρεψε την πόλη και σκότωσε 50 πολίτες. Στο Δομοκό 12-28 Απρίλη 1943 σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατέστρεψαν 27 χωριά. Στις 8 Απριλίου 1943 μετά από μάχη με αντάρτες οι Ιταλοί κατέστρεψαν τα χωριά Βουνοχώρα και Αγία Ευφημία, στο τέλος Μαϊου 1943 για το σαμποτάζ στη γαλαρία του Κούρνοβου, σκότωσαν 50 ομήρους.
Στις 17 Αυγούστου 1943 ο στρατηγός Ινφάντε (αριθ. κατηγ. 184/1946) χρησιμοποίησε στρατήγημα κατά των ανταρτών. Μια μονάδα κάλεσε τον ΕΛΑΣ για να του παραδοθεί και ενώ ένα τμήμα ανταρτών πήγαινε με προφύλαξη να τους παραλάβει, έπεσε σε ιταλική ενέδρα. Έγινε τότε εκεί γερή μάχη και σκοτώθηκαν πολλοί κι απ' τα δυο μέρη. Μετά τη μάχη ο Ινφάντε διέταξε να καταστραφεί η πόλη του Αλμυρού και σκότωσαν 33 ομήρους.
Στις 31 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί σκότωσαν στην Κρανώνα για σαμποτάζ 65 ομήρους. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1943 οι συνταγματάρχες Σιούμερς και ο υποστράτηγος Μπέκερτ, σε αντίποινα εναντίον των ανταρτών σκότωσε και τους 44 άρρενες κατοίκους του χωριού Ελευθέριον. Στις αρχές Οκτωβρίου 1943 έγιναν πολλές συλλήψεις στο Βόλο και στις 24 Φεβρουαρίου 1944 σκότωσαν 100 σ' αντίποινα για πολύνεκρο σαμποτάζ. Έξω από τ' άλλα στη Θεσσαλία κατεστράφησαν τα χωριά Χαλίκι, Μαλακάσι, Δολιανά, Κρανιά, Περλιάγκο, Άνω και Κάτω Μουτσιάρα, Γαρδίκι, Βετερνίκο, Βιτζίστα, Τουρνά, Δραμίζι, Πύρα, Ξηροχώρι, Τυφλοσέλι, Τζούρτζια, Μισδάνι, Καλιφωνι κλπ.
Η Ήπειρος πότισε κι αυτή με πολύ αίμα, το δέντρο της Ελευθερίας.
Τον Ιούλιο του 1943 γερμανικά τμήματα με το πρόσχημα εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των στρατηγών Λαντς και Φον Στέντερ (αριθ. κατηγορητηρίου 61/1946) κατέστρεψαν τη Μπισοτίτσα και εκτέλεσαν 165 κατοίκους. Οι ίδιοι, κι ο ταγματάρχης Φούλνερ, μπήκαν στις 5 το πρωί της 16 Αυγούστου του 1943 στο χωριό Κομένο, που ήταν γεμάτο κόσμο από το πανηγύρι της Παναγίας, χύθηκαν στο χωριό σκότωσαν 318 άτομα, λεηλάτησαν, έβαλαν φωτιά κι έφυγαν, στις 4 Σεπτέμβρη 1943 πολιόρκησαν το χωριό Λιγγάδες, έβαλαν φωτιά και έκαψαν ζωντανούς 84 κατοίκους απ' τους οποίους οι 40 ήσαν παιδιά κάτω των 10 ετών. Στις 5.7.44 ο συνταγματάρχης Ντιόνερ (αριθ. κατηγ. 200/1945), λεηλάτησε κι έκαψε τα Γρεβενά και σκότωσε πολλούς κατοίκους. Σ' όλη τη διάρκεια της κατοχής ο στρατηγός Λαντς, ο Ιταλός αντιβασιλεύς της Αλβανίας Φραντζέσκο Ζακομπίνι και οι αδελφοί Ντίνο, Τσάμηδες αρχηγοί της φασιστικής "Μιλίτσια" των Αλβανών, μόνο στην Περιφέρεια Παραμυθιάς διέταξαν και εκτελέστηκαν 201 Έλληνες, στο Μαργαρίτι 114 και στην Περιφέρεια Πάργας 600 (αριθ. κατηγ. 2/1948).
Στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία έδρασαν ο στρατηγός Κρένσκυ και ο συνταγματάρχης Ρίττερ φον Έμπερλαϊν (αριθ. κατηγορητηρίων 486/1945). Κατά διαταγή τους, στις 17 Οκτωβρίου 1941 σκότωσαν 212 κατοίκους των Άνω και Κάτω Κορδιλίων, στις 20 Οκτωβρίου 1941, 135 κατοίκους στο Μεσόβανο, στις 25 Οκτωβρίου 1941 όλους όσους κατοίκους βρήκαν στο χωριό Αμπελόφυτο και αργότερα εκατοντάδες ομήρους στα στρατόπεδα της Θεσσαλονίκης. Οι ίδιοι αξιωματικοί ευθύνονται για τις καταστροφές και το λουτρό αίματος που εξαπελύετο περιοδικώς στις Περιφέρειες Καστοριάς, Άργους Ορεστικού και Εδέσσης, όπου στα έτη 1942 και 1943 οργίασαν και οι Ιταλοί συνταγματάρχες Ντελ Ζούντιτσε και Βενιέρι (αριθ. κατηγορητηρίου 206/1944 και 206/1946) με εκατοντάδες εκτελεσθέντες εκεί.
Αλλά και οι Βούλγαροι κατακτητές, σύμμαχοι των Γερμανών οι άνθρωποι του φασιστικού καθεστώτος του Βασιλέα Βόρι δεν πήγαν πίσω. Οι Βούλγαροι φασίστες νόμισαν πως ήρθε η ευκαιρία να εκβουλγαρίσουν δια της βίας τον ελληνικό πληθυσμό. Στην προσπάθειά τους αυτή έκαναν εγκλήματα που ξεπέρασαν τη θηριωδία των χιτλερικών. Μέσα σε δύο ημέρες, από 28-30 Σεπτέμβρη του 1941 έκαναν μια εξωφρενικά εγκληματική εξόρμηση. Μέσα σε συνθήκες φρίκης βασάνισαν και σκότωσαν χιλιάδες Έλληνες που δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι είναι Βούλγαροι.
Ο συνταγματάρχης Μιχαήλωφ εκτέλεσε τις 2 ημέρες αυτές πολλές εκατοντάδες Ελλήνων στη Δράμα, ο αντισυνταγματάρχης Μπεκιόρωφ έκαψε το Δοξάτο και σκότωσε 400, ο αντισυνταγματάρχης Χρίστεφ, με τον ταγματάρχη Κεραμιχαήλωφ κλπ. έκαψαν τα Κουδούνια και το Νικηφόρο όπου σκότωσαν 77 Έλληνες και κατερήμαξαν τα χωριά Κοργών, Αδριανης, Χωριστής, Προσωτσάνης, Μικρόπολι, Τουρβοβο, Αγιοχώρι, Καληβρύση, Κάτω Νευροκόπι, Κοκινόγεια, Χρυσοκέφαλο, Φιλίππων, Αλιστράτη, Μεγαλόκαμπο και στην Καβάλα Πλατάνια, Τρινόλοφο, Πλατανόβρυση, Τερψιθέα, Λικνίσκη, Χαμοκερασιά, Σαχίνη, Δρυόμοτπο, Παληάμπελα κλπ. όπου έσφαξαν, τουφέκισαν και κρέμασαν συνολικά πολλές εκατοντάδες Έλληνες που αρνήθηκαν να εκβουλγαριστούν.
Οι βασανισμοί, οι λεηλασίες, οι βιασμοί, οι εκτοπίσεις στη Βουλγαρία και η τρομοκρατία κατά του πληθυσμού στη Μακεδονία και Θράκη κατά το δεκαήμερο αυτό, αλλά και σε όλη την κατοχή, δεν περιγράφονται. Στις αρχές του Απρίλη 1944 σημειώθηκε μια νέα εξόρμηση στα μέρη αυτά, από μικτές γερμανοβουλγαροϊταλικές μονάδες στρατού. Νέες λεηλασίες, νέα απάνθρωπα τρομοκρατικά μέτρα και σκοτωμοί. Μόνο στην Κλεισούρα εκτελέστηκαν στις 5 Απρίλη 233 γυναικόπαιδα, και έδρασαν τότε ο στρατηγός Μαρίνωφ (αριθ. κατηγορητηρίου 25/1946), ο συνταγματάρχης Κάλτσεφ, ο στρατηγός Ζούντιτσε και ο συνταγματάρχης Βενιέρι (αριθμός κατηγορητηρίου 206/1946). Τα ίδια βάσανα και θυσίες υπέστη ο λαός μας τότε και στα Νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου, αλλά και παντού έδειξαν οι Έλληνες την ίδια αντιστασιακή επιμονή και δεν έπαυσαν να σκοτώνουν κατακτητές.
Αυτά που αναφέραμε είναι πάρα πολύ λίγα και σε χονδρές γραμμές από το απερίγραπτο μαρτύριο του λαού μας, που υπέστη, τάχα σε αντίποινα για την αντιστασιακή του δράση στις πόλεις και τα χωριά.
Αντίποινα και οι Τούρκοι στα 1821 έκαναν ίσως μόνο τις σφαγές της Χίου και εφρικίασε και εξανέστη τότε όλη η Ευρώπη. Οι κατακτητές μας στην εποχή που ιστορούμε, άλλα ήλπιζαν να επιτύχουν στη χώρα μας και άλλα βρήκαν. Οι Γερμανοί ήθελαν προπαντός να στείλουν Έλληνες στρατιώτες, να πολεμήσουν στο Ρωσικό μέτωπο, πράγμα που το κατόρθωσαν σε όλες σχεδόν τις κατεχόμενες χώρες, ενώ από την Ελλάδα όχι μόνο δεν πήγε, ούτε ένας φαντάρος αλλά τους απασχολήσαμε και 300.000 στρατό. Οι Ιταλοί αφετέρου ήθελαν να κάνουν αποικία τους, τους "λαούς της Ελλάδος", όπως έλεγαν, και οι Βούλγαροι να εκβουλγαρίσουν τη Μακεδονία και Θράκη και να τις ενσωματώσουν στο κράτος του Βόρι. Όχι μόνο δεν πέτυχαν τους σκοπούς τους αλλά και 50.000 τουλάχιστον απ' αυτούς την περίοδο αυτή έφαγε το σκοτάδι.
Απ' όλες αυτές τις χιλιάδες εγκλημάτων πολέμου που αναφέρονται στα κατηγορητήρια του Ελληνικού Δικαστηρίου Εγκληματιών Πολέμου (πολλαστημόριο της πραγματικότητος), μόλις 11 Γερμανοί, ένας Βούλγαρος κι ένας Ιταλός βρέθηκαν και δικάστηκαν, και στο κατηγορητήριο των στρατηγών Λιστ, Κούντζε, Φέλμυ, Λαντς, Σπάϋντελ, Ντένερ, Φον Λάιζερ και Ρεμπλιτς στη δίκη της Νυρεμβέργης, προσετέθησαν στα εγκλήματα που είχαν κάνει και σε άλλες χώρες και οι ελληνικές κατηγορίες, και τιμωρήθηκαν οι δύο πρώτοι σε ισόβια και οι υπόλοιποι σε φυλάκιση από 20-7 ετών. Ο Φέρτς και ο Γκέτνερ μάλιστα αθωώθηκαν! Αν τους ζητήθηκε και συγνώμη για την ταλαιπωρία δεν έγινε γνωστό. Στο ελληνικό κατηγορητήριο τότε αναφέρεται πολύ σωστά επί λέξει "ότι τα θύματά των, εξετελούντο εις αντίποινα, δια πολεμικάς ενεργείας νομίμως συγκροτημένων στρατιωτικών σωμάτων εις τας κατεχομένας χώρας".
Αγαπητέ αναγνώστη. Υπάρχουν αρκετοί ίσως που εκφράζουν τη γνώμη ότι σκαλίζοντας τις φρικτές συνθήκες των αντιθέσεων του παρελθόντος, κάνουμε κακό, διότι δηλητηριάζουμε τις καλές σχέσεις που έχουν ήδη αποκατασταθεί μεταξύ των εθνών. Την θεωρία αυτή πρόβαλλαν προ ολίγων ετών και οι Τούρκοι, όταν μας παρεκάλεσαν να ξεκρεμάσουμε από το Εθνικό Περίπτερο της Έκθεσης Θεσσαλονίκης, τις προσωπογραφίες του Κολοκοτρώνη, του Μπότσαρη, του Καραϊσκάκη και του Μιαούλη, ώστε να ξεχαστεί κάθε σκιά που θίγει τάχα τη "φιλία" των 2 εθνών μας, διότι αλλιώς δε θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στην Έκθεση. Αλίμονο όμως στο έθνος που δεν προβάλλει με υπερηφάνεια τις τιμητικότερες εθνικές περγαμηνές του, τις θυσίες του δηλαδή και τους ιερούς νεκρούς που πρόσφερε στους αγώνες για την Ελευθερία του. Άσχετο μ' αυτό το χρέος, είναι η διατήρηση της φιλίας ανάμεσα στους λαούς. Οι λαοί δεν τρέφουν έχθρα ένας για τον άλλο, ούτε μίσος. Οι εγκληματικές ηγεσίες των λαών, όταν παίρνουν την εξουσία, δημιουργούν τους πολέμους για ατομικό τους όφελος και εκεί ο άνθρωπος αποθηριώνεται.
Οι λαοί φταίνε μόνο όταν με την αδιαφορία τους αφήνουν ν'αναρριχώνται στην εξουσία εγκληματικοί χαρακτήρες και αντιλαϊκά καθεστώτα. Εξαπολύονται τότε οι πόλεμοι και οι καταστροφές απλώνονται και στα δύο μέρη. Ας πάρουμε παράδειγμα τους αγώνες του λαού μας κατά τον αντιστασιακό αγώνα που ιστορούμε. Θυσίασε ο λαός μας 70.000 περίπου ήρωες και θύματα που εκτέλεσαν οι επιδρομείς, και ακόμα 30.000 νεκρούς ήρωες στρατιώτες στην Αλβανία, στο αντάρτικο και στις μαχητικές μονάδες στις πόλεις. Αλλά μήπως τουλάχιστον 50.000 νεκρούς δεν άφησαν στη χώρα μας οι κατακτητές, στα αλβανικά βουνά, στην αντίσταση της Κρήτης, στις μάχες με τους αντάρτες στα βουνά και στις πόλεις;
( Από το τελευταίο βιβλίο του Θόδωρου Τσερπέ, επιμέλεια Στέφανου Ληναίου, «ΤΟ ΑΓΙΟ ΧΑΙΔΑΡΙ,» εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ, Νοέμβρης 2007 )
Στης ιστορίας το διάσελο
Posted: 23 Oct 2010 10:52 AM PDT
Tου Δημήτρη Νατσιού
«στης ιστορίας το διάσελο
όρθιος ο γιος πολέμαγε
κι η μάνα κράταε τα βουνά
όρθιος να στέκει ο γιος της»
Νικ. Βρεττάκος
Το 1999 από τις εξαίρετες εκδόσεις «Γκοβόστης» μεταφράστηκε και κυκλοφορήθηκε το βιβλίο του Ιταλού στρατηγού Βισκόντι Πράσκα με τίτλο: «Εγώ εισέβαλα στην Ελλάδα» (Το βιβλίο γράφτηκε το 1946). Ο συγγραφέας του ήταν Ανώτερος Διοικητής των Ιταλικών Δυνάμεων Αλβανίας από τις 5 Ιουνίου έως τις 8 Νοεμβρίου του 1940, όταν λόγω αποτυχίας των σχεδίων του, αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Σοντού, μέχρι τότε υφυπουργό Στρατιωτικών. Το βιβλίο παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, επέχει θέση ντοκουμέντου, όχι μόνο για τους απλούς φιλίστορες αναγνώστες, αλλά και για τους επίμονους ιστορικούς ερευνητές.
Ως είθισται, στα αυτοβιογραφικά κείμενα ηττημένων σε πολέμους πρωταγωνιστών, ο Πράσκα προσπαθεί να αποσείσει τις ευθύνες του και αποδίδει την μη ευνοϊκή εξέλιξη των επιχειρήσεων στις πρώτες κρίσιμες ημέρες στου πολέμου, πέρα από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες στην Ανώτατη Στρατιωτική Ηγεσία, καταλογίζοντας της ευθύνες για:
Α) Ανεπαρκή αεροπορική υποστήριξη.
Β) Καθυστέρηση της αφίξεως των προβλεπόμενων από την Ιταλία ενισχύσεων.
Γ) Ματαίωση της προκαθορισμένης καταλήψεως της Κέρκυρας ταυτόχρονα με την έναρξη των εχθροπραξιών.
Καταλήγει ότι κανείς δεν ήθελε τον πόλεμο, εκτός από τον Μουσολίνι, αποκαλύπτοντας την σαθρότητα και την δουλοπρέπεια που διέτρεχε το φασιστικό καθεστώς, αποκρύπτοντας και τις ευθύνες του, αλλά και την έπαρση της τότε ιταλικής ηγεσίας. Μέχρι την έναρξη του πολέμου οι ποταποί υμνωδοί του Μουσολίνι, περιφρονούσαν τους Έλληνες, βαυκαλίζονταν με στρατιωτικούς περιπάτους των οκτώ εκατομμυρίων λογχών, φούσκωναν τον λαό τους με ρωμαϊκές αυτοκρατορίες. Οι σημαντικότερες, όμως, σελίδες του βιβλίου δεν είναι οι ενδιαφέρουσες εκμυστηρεύσεις του Πράσκα, αλλά τα «Παραρτήματα» και δη το 7ο.
Η ιταλική εφημερίδα « Il Tempo» στις 13 Ιουλίου 1944, δημοσίευσε τα πρακτικά της περίφημης σύσκεψης του Ανωτάτου Φασιστικού Συμβουλίου που έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1940, στο Παλάτσο Βενέτσια και στο οποίο καθορίστηκαν οι γενικές γραμμές της εισβολής στην Ελλάδα. Μετέχουν: ο Μουσολίνι, ο Τσιάνο, γαμπρός του και ΥΠΕΞ, ο Πράσκα, ο Σοντού, ο Μπαντόλιο, τοποτηρητής του καθεστώτος στην Αλβανία. Από τις συζητήσεις διαφαίνεται η κουφότητα, η αθλιότητα, η αλαζονεία, η ασυνειδησία αυτών των ανθρώπων. Μεταφέρω κάποιους διαλόγους:
«Μουσολίνι: Ποια είναι η κατάσταση του ηθικού του ελληνικού πληθυσμού;
Τζακομόνι: Φαίνεται ότι είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Τσιάνο: Παρουσιάζεται μια σαφής, διαίρεση μεταξύ του πληθυσμού και μιας ηγετικής τάξεως πολιτικών και πλουτοκρατών. Η τελευταία διατηρεί ζωντανό το πνεύμα της αντιστάσεως και την αγγλοφιλία στη χώρα. Αυτή είναι μια ελάχιστη τάξη ανθρώπων πολύ πλουσίων, ενώ η άλλη (ο λαός) είναι αδιάφορη για όλα τα συμβαίνοντα, συμπεριλαμβανομένης και της εισβολής μας....
Μουσολίνι: Ποιο είναι το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών;
Πράσκα: Δεν είναι άνθρωποι που θα τους άρεσε να πολεμήσουν.
Μουσολίνι: Θα πρέπει να δούμε πως θα παρουσιάσουμε τα προσχήματα γι' αυτήν την επιχείρηση... να σκηνοθετήσουμε ένα επεισόδιο.
Τζακομόνι: Εγώ μπορώ να κάνω κάτι στα σύνορα, όπως επεισόδια μεταξύ κατοίκων της Τσαμουριάς και των Ελληνικών αρχών. (Εμφανέστατος ο αείδουλος και προδοτικός ρόλων των Τσάμηδων)
Μουσολίνι: Όλα αυτά έχουν μια αμελητέα αξία για μένα και συνιστούν μια κάποια συγκάλυψη. Μολαταύτα είναι καλό να μπορέσετε να τα δημιουργήσετε σε τρόπο ώστε να δοθεί αφορμή για το άναμμα του φιτιλιού...
Τσιάνο: Πότε επιθυμείτε να λάβει χώρα το επεισόδιο;
Μουσολίνι: Στις 24 Οκτωβρίου.
Τσιάνο: Στις 24 να είστε βέβαιος ότι θα συμβεί.
Μουσολίνι: Πώς βλέπετε την πορεία προς την Αθήνα, αφού θα έχει καταληφθεί η Ήπειρος;
Πράσκα: Δεν βλέπω πολλές δυσκολίες. Αρκεί μια δύναμη 5 ή 6 Μεραρχιών επιπλέον των υπαρχόντων. (Σύμφωνα με τον Ιταλό κριτικό Α. Τόστι και στο σύγγραμά του «ο πόλεμος που δεν έπρεπε να γίνει», η εκστρατεία κατά της Ελλάδας: «Απορρόφησε και καταπόνησε 30 Μεραρχίες με 700.000 άνδρες, 90.000 κτήνη και 17.000 αυτοκίνητα και στοίχισε 14.000 νεκρούς, 51.000 τραυματίες και 25.000 αιχμαλώτους και αγνοουμένους και υπέρ τους 12.000 αχρηστευθέντες από κρυοπαγήματα»).
Από τα πρακτικά της ιστορικής εκείνης συσκέψεως εξάγονται κάποια συμπεράσματα:
Πρώτον: Οι υπερφίαλοι Ιταλοί υποτιμούν και περιφρονούν την αξία (το αξιόμαχο) και την φιλοπατρία του λαού μας. Όπως και οι τωρινοί οχτροί.
Δεύτερον: Διακρίνουν «μια διαίρεση» του απλού λαού και της ηγετικής τάξης (πολιτικοί - πλουτοκράτες). Όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα. Μόνο που ο αδιάφορος για τους Ιταλούς αυτός λαός, κατασκοτώθηκε στην Β. Ήπειρο, δείχνοντας στην γονατισμένη Ευρώπη ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες. (Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού σύμφωνα με το Γ.Ε.Σ. ήταν: 13.752 νεκροί, 62.663 τραυματίες - από τους οποίους περίπου 25.000 παγόπληκτοι - 3.955 αγνοούμενοι και αιχμάλωτοι).
Τρίτον: Φασιστικά (ή κεμαλοφασιστικά) καθεστώτα θεωρούν τους λαούς «κρέας για μακέλλεμα». Και σήμερα που γειτνιάζουμε με τέτοια τυχοδιωκτικά κράτη, οφείλουμε να καλλιεργήσουμε το πνεύμα αυτοθυσίας και αντίστασης του λαού μας. Όλοι μαζί οι Έλληνες, πλην της ηγετικής τάξης των κηφήνων και των συμμοριών που τους διαφεντεύουν.
Κλείνω μ' ένα ηρωικό γεγονός που διασώζει ο Σ. Μυριβήλης και το ανέφερε κατά την πανηγυρική ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών, το 1960: «Πολύς κόσμος έτρεχε να δώσει αίμα τις ημέρες του πολέμου. Ήταν εκεί νέοι, κοπέλες, γυναίκες, μαθητές, παιδιά που περίμεναν τη σειρά τους. Μια μέρα, ο επί της αιμοδοσίας φίλος μου γιατρός, είδε στη σειρά των αιμοδοτών που περίμεναν, να στέκεται και ένα γεροντάκι.
Εσύ παππούλη τι θέλεις εδώ; Ήρθα, κι εγώ, γιατρέ, να δώσω αίμα. Ο γιατρός τον κοίταξε με απορία και συγκίνηση. Ο γέρος παρεξήγησε το δισταγμό του. Η φωνή του έγινε πιο ζωηρή. Μη με βλέπεις έτσι, γιατρέ μου. Είμαι γέρος, το αίμα είναι καθαρό, και ποτές μου δεν αρρώστησα. Είχα τρεις γιους. Σκοτώθηκαν και οι τρεις εκεί πάνω. Χαλάλι της πατρίδας. Μου είπαν πως οι δύο πήγαν από αιμορραγία. Λοιπόν, είπα στη γυναίκα μου, θα 'ναι κι άλλοι πατεράδες, που μπορεί να χάσουν τα παλληκάρια τους, γιατί δεν θα 'χουν οι γιατροί μας αίμα να τους δώσουν. Να πάω να δώσω κι εγώ το δικό μου. Άιντε, πήγαινε γέρο, μου είπε κι ας είναι για την ψυχή των παιδιών μας. Κι εγώ σηκώθηκα και ήρθα».
Τι προσθέτει τούτη η διήγηση σ' εκείνον τον ηρωικό αγώνα; Ότι ανδρείους μπορεί να βγάλει κάθε πατρίδα. Αγίους όμως μόνον η Ελλάδα.
Αναδημοσίευση από τη Γνώμη 22-10-10- μέσω Lomak
«Μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί...»
Ο μεγάλος Γερμανός συγγραφέας Έρχαρτ Κέστνερ έκανε την εξής εξομολόγηση. «Στα 1952 πήγα για πρώτη φορά μετά το πόλεμο, στην Αθήνα. Η γερμανική πρεσβεία, όταν άκουσε πως είχα πρόθεση να πάω στη Κρήτη, μου συνέστησε, επειδή ήταν πολύ νωρίς ακόμα και οι πληγές από τη γερμανική κατοχή ανεπούλωτες, να λέω πως είμαι Ελβετός. Αλλά εγώ τους ήξερα τους Κρήτες. Από την πρώτη στιγμή είπα πως ήμουν Γερμανός και όχι μόνο δεν κακόπαθα, αλλά ξανάζησα παντού όπου πέρασα τη θρυλική κρητική φιλοξενία.
»Ένα σούρουπο, καθώς ο ήλιος βασίλευε, πλησίασα το γερμανικό νεκροταφείο, έρημο με μόνο σύντροφο τις τελευταίες ηλιαχτίδες. Έκανα όμως λάθος. Υπήρχε εκεί και μια ζωντανή ψυχή, ήταν μια μαυροφορεμένη γυναίκα. Με μεγάλη μου έκπληξη την είδα ν' ανάβει κεριά στους τάφους των Γερμανών νεκρών του πολέμου και να πηγαίνει μεθοδικά από μνήμα σε μνήμα. Την πλησίασα και τη ρώτησα. Είστε από εδώ; Μάλιστα. Και τότε γιατί το κάνετε αυτό; Οι άνθρωποι αυτοί σκότωσαν τους Κρητικούς». Και γράφει ο Κέστνερ. «Η απάντηση, μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί». Απαντά η γυναίκα.
«Παιδί μου, από τη προφορά σου φαίνεσαι ξένος και δεν θα γνωρίζεις τι συνέβη εδώ στα 41 με 44. Ο άντρας μου σκοτώθηκε στη μάχη της Κρήτης κι έμεινα με το μονάκριβο γιο μου. Μου τον πήραν οι Γερμανοί όμηρο στα 1943 και πέθανε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως, στο Σαξενχάουζεν. Δεν ξέρω πού είναι θαμμένο το παιδί μου. Ξέρω όμως πως όλα τούτα ήταν τα παιδιά μιας κάποιας μάνας, σαν κι εμένα. Και ανάβω στη μνήμη τους, επειδή οι μάνες τους δεν μπορούν να 'ρθουν εδώ κάτω. Σίγουρα μια άλλη μάνα θα ανάβει το καντήλι στη μνήμη του γιού μου»...
Σωστά έγραψε ο Γερμανός, ότι «Μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί η απάντηση αυτή». Λέμε εμείς. Ναι, στην Ελλάδα την ταλαιπορημένη και απ' όλους αδικημένη. (ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ Σωτήρα Αμμοχώστου)
Αρχική » Αρθρογραφία » Ιστορία » Ιστορία: 1940-ΟΧΙ-Εμφύλιος
Μάχη στο Οχυρό Εχίνος. Απρίλιος του 1941. Με ευκαιρία την επέτειο των 70 χρόνων από την Μάχη των Οχυρών.
Submitted by mauridhs on Wed, 06/04/2011 - 14:39
Ιστορία: 1940-ΟΧΙ-ΕμφύλιοςΔημήτρης Μαυρίδης
Το Οχυρό Εχίνος βρίσκεται βόρεια της πόλης της Ξάνθης, 30 χιλιόμετρα από αυτήν και μέσα στη δασώδη ορεινή περιοχή της νότιας Ροδόπης, κοντά στα σύνορα της χώρας μας με τη γειτονική Βουλγαρία.
Τα εκτεταμένα χερσαία σύνορα της χώρας μας με την Βουλγαρία είχαν οχυρωθεί κατά τη δεκαετία του 1930, ενέργεια που θεωρήθηκε απαραίτητη, δεδομένης της αδιάλλακτης αναθεωρητικής στάσης της Βουλγαρίας κατά τον Μεσοπόλεμο. Από το υστέρημα και τον μόχθο του ελληνικού λαού είχε κατασκευασθεί μία επιβλητική γραμμή 19 οχυρών από την κοιλάδα του Αξιού μέχρι τον Νέστο. Επρόκειτο για τεράστια συγκροτήματα από σκυρόδεμα και χάλυβα που διέθεταν βοηθητικά αμυντικά συστήματα, ώστε κάθε οχυρό να υποστηρίζει το επόμενο σε συνεχές μέτωπο. Η γραμμή των οχυρών αποτελούσε ένα πάνοπλο φράγμα όλων των προσβάσεων και δρόμων προς Νότο και κάλυπτε συνεχώς την Ανατολική Μακεδονία σε μήκος 155 χιλιομέτρων. Ολόκληρη η αμυντική αυτή γραμμή, που ονομάσθηκε «Γραμμή Μεταξά», περιελάμβανε υπόγειες στοές που κατέληγαν σε παρατηρητήρια και θέσεις άμυνας. Ποικίλα αμυντικά έργα καθιστούσαν την προσέγγιση των εχθρών δυσχερή. Στην Ελληνική Θράκη, το τεράστιο αυτό αμυντικό έργο δεν είχε ολοκληρωθεί. Υπήρχαν μόνο δύο μεμονωμένα ισχυρά οχυρά, αυτό του Εχίνου, που υπεράσπιζε την διάβαση προς την Ξάνθη και αυτό της Νυμφαίας, που κάλυπτε την Κομοτηνή.
Κατά τον σύντομο Ελληνογερμανικό Πόλεμο, τον Απρίλιο του 1941, τμήμα της λεγόμενης μάχης των Οχυρών αποτελεί η μάχη του Οχυρού Εχίνος, την οποία διεξήγαγε από ελληνικής πλευράς η Ταξιαρχία Νέστου. Η στρατιωτική αυτή μονάδα συγκροτήθηκε από επίστρατους Θράκες πολίτες, οι οποίοι κυριολεκτικά υπεράσπισαν τις εστίες τους. Για πρώτη φορά κατά τη σύγχρονη ιστορία οι Θράκες πολέμησαν για τον τόπο τους. Στις τάξεις των πολεμιστών, μάλιστα, συντάχθηκαν και οι πρόσφυγες του 1922, οι προερχόμενοι από τις πάλαι ποτέ ελληνικές εστίες της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου, οι οποίοι αποτελούν σημαντικό τμήμα του συνολικού πληθυσμού του νομού της Ξάνθης. Οι πρόσφυγες πολέμησαν έτσι για τη νέα πατρίδα τους. Αλλά και οι Έλληνες Πομάκοι, μουσουλμάνοι το θρήσκευμα, που κατοικούν στον ορεινό όγκο της νότιας Ροδόπης, συντάχθηκαν και αυτοί στις γραμμές της Ταξιαρχίας Νέστου και υπεράσπισαν τα πάτρια εδάφη.
Η Ελλάδα στη δίνη του Παγκόσμιου Πολέμου.
Υποχρεωμένος να αμύνεται και να αντιστέκεται βρίσκεται κατά κανόνα ο ελληνικός λαός. Σε κατάσταση άμυνας και αντίστασης είμαστε αναγκασμένοι να βρισκόμαστε μόνιμα και σταθερά.
Κατά τον τρομερό Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον καταστρεπτικότερο της παγκόσμιας ιστορίας, η Ελλάδα έγινε στόχος της κατακτητικής δαιμονικής ορμής δύο ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών. Η υπερφίαλη, επιθετική και επεκτατική Ιταλία της εποχής εκείνης επιχείρησε να κατακτήσει τη χώρα μας. Η αποτυχία της, αποτέλεσμα της ηρωικής άμυνας και αντίστασης του ελληνικού λαού, υποχρέωσε τη σύμμαχό της αδίστακτη, αλαζονική και στυγνή Γερμανία του 1941 να σπεύσει να διασώσει τη σύμμαχό της Ιταλία, αλλά και να εξασφαλίσει τα Βαλκάνια με προοπτική την επέκταση του πολέμου ανατολικά. Ο γερμανικός στρατός, ο ισχυρότερος του κόσμου κατά την εποχή εκείνη, έλαβε θέσεις κατά μήκος των εκτεταμένων συνόρων Βουλγαρίας-Ελλάδας σχεδιάζοντας να καταλάβει ολόκληρη τη Βαλκανική και να δώσει τέλος στην κατάσταση που η ελληνική αντίσταση είχε δημιουργήσει. Παράλληλα, η σύμμαχος των Γερμανών Βουλγαρία ήταν έτοιμη να επωφεληθεί από ενδεχόμενη νίκη της γερμανικής στρατιάς.
Την Άνοιξη του 1941 ο ελληνικός στρατός βρισκόταν στην Βόρειο Ήπειρο, τμήμα της οποίας είχε απελευθερώσει, και είχε αποκρούσει τη μεγάλη εαρινή επίθεση των Ιταλών.
Ωστόσο, οι ανάγκες του αλβανικού μετώπου και η στενότητα των μέσων που διέθετε η χώρα μας, είχαν υποχρεώσει το ελληνικό στρατηγείο να αποδυναμώσει την γραμμή των οχυρών από αριθμό υπερασπιστών και αριθμό πυροβόλων όπλων, που είχαν μεταφερθεί στις αρχές του 1941 στο μέτωπο της Αλβανίας. Τα οχυρά διέθεταν έτσι μειωμένη ικανότητα αντίστασης, ενώ απέναντί τους είχε παραταχθεί ο ισχυρότερος και πλέον εμπειροπόλεμος στρατός του κόσμου.
Το αγγλικό στρατηγείο, που με μεγάλη καθυστέρηση είχε αρχίσει να αποβιβάζει ένα εκστρατευτικό σώμα στην Ελλάδα, θεώρησε ότι, δεδομένης της συντριπτικής υπεροχής της γερμανικής στρατιάς, η υπεράσπιση της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης ήταν μάταιες. Ζητήθηκε τότε η εγκατάλειψη της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης και ο περιορισμός της άμυνας στον Αλιάκμονα. Η απαίτηση αυτή των Άγγλων απορρίφθηκε από το ελληνικό στρατηγείο, το οποίο αποφάσισε να δώσει μια απέλπιδα μάχη σύμφωνα με τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις.
Η Μάχη των Οχυρών
Η Μάχη του Οχυρού Εχίνος εντάσσεται στη γενικότερη μάχη των οχυρών που δόθηκε από τις 6.4.1941 έως τις 10.4.1941.
Για την προσβολή και κατάληψη της Ελλάδας το γερμανικό στρατηγείο συγκρότησε μία επιβλητική στρατιά από τέσσερα σώματα στρατού με 18 μεραρχίες, εκ των οποίων οι τέσσερις τεθωρακισμένες, που πλαισίωναν χιλιάδες αυτοκίνητα, πυροβόλα και μηχανικά πολεμικά μέσα και συμπλήρωνε μία σύγχρονη αεροπορική δύναμη από 1200 αεροσκάφη.
Στις 6 Απριλίου 1941 η γερμανική στρατιά προσέβαλε την συμπαγή γραμμή των οχυρών και η Ελλάδα βρέθηκε να πολεμά και με την Γερμανία. Σε μερικές ώρες τα εμπειροπόλεμα πληρώματα των γερμανικών τεθωρακισμένων και οι γερμανοί πιλότοι των αεροπλάνων διεπίστωσαν ότι τα κτυπήματά τους ανταποδίδονταν στα ίσα και ότι οι δρόμοι προς το Αιγαίο ήταν κλειστοί. Η χρήση μοντέρνων όπλων και ισχυρών αεροπορικών μέσων απεδείχθη ατελέσφορη, τόσο ώστε το βράδυ της πρώτης μέρας του πολέμου επεκράτησε αμηχανία στο γερμανικό στρατηγείο και το γερμανικό πολεμικό ανακοινωθέν για πρώτη φορά, μετά από πολλούς μήνες δεν αναφέρθηκε σε σαρωτική νίκη των Γερμανών, αλλά στην «πείσμονα αντίσταση των Ελλήνων». Φαινόταν τότε ότι η τακτική του κεραυνοβόλου πολέμου είχε αποτύχει.
Παρά την κινητοποίηση μεγάλων μέσων από την πλευρά των Γερμανών και τον σκληρό αγώνα των υπερασπιστών τους η Μάχη των Οχυρών συνεχίστηκε για δύο ακόμη ημέρες με την γραμμή των οχυρών αραγή και ακλόνητη. Ωστόσο, στις 8.4.1941 η ελληνική στρατιά της Ανατολικής Μακεδονίας βρισκόταν σε θανάσιμο κίνδυνο: τεθωρακισμένες γερμανικές μονάδες είχαν ήδη πλαγιοκοπήσει την γραμμή των Οχυρών εισβάλλοντας στην Ελλάδα από την κοιλάδα του Αξιού, αφού η Γιουγκοσλαβία είχε καταρρεύσει. Τα ελληνικά οχυρά είχαν περικυκλωθεί. Το απόγευμα της 10.4.1941 η ελληνική στρατιωτική διοίκηση της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης συνθηκολόγησε με τους Γερμανούς και παρέδωσε τα οχυρά.
Το Οχυρό Εχίνος
Το Οχυρό Εχίνος βρίσκεται σε λόφο νότια της κωμόπολης Εχίνος, που είναι και το κέντρο των μουσουλμάνων Πομάκων της Ροδόπης. Το οχυρό φρουρεί τον δρόμο που από την μεγάλη πεδιάδα της Βουλγαρίας καταλήγει στο Θρακικό Πέλαγος, αλλά και ελέγχει τη συνάντηση τριών βασικών δρόμων από τους λίγους που διαθέτει η ορεινή Ροδόπη.
Το Οχυρό Εχίνος αποτελείται από τέσσερα αμυντικά συγκροτήματα που στο μεγαλύτερο τμήμα τους είναι υπόγεια σε βάθος τριών ορόφων. Το κεντρικό οχυρό «Ίσαυρος» πλαισίωναν τα μικρότερα οχυρά «Αναρρωτήριο», «Αντλιοστάσιο», «Σ» και «Μ». Συνολικά το οχυρό διέθετε σε ανάπτυγμα καταφύγεια 765 μέτρων και υπόγειες στοές συνολικού μήκους 1229 μέτρων. Τα αμυντικά συγκροτήματα όμως, δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες σήραγγες, όπως συμβαίνει στα άλλα οχυρά της γραμμής. Πυροβολεία, πολυβολεία και παρατηρητήρια πλαισιώνουν τα αμυντικά συγκροτήματα. Διοικητής του οχυρού ήταν ο Ταγματάρχης Χρήστος Δρακούσης. Το σύνολο της στρατιωτικής δύναμης του οχυρού ανερχόταν σε 20 αξιωματικούς και 645 στρατιώτες.
Ο εξοπλισμός του οχυρού παρουσίαζε το 1941 σοβαρές ελλείψεις και εστερείτο πυροβολικού, ώστε να μην μπορεί να αντιμετωπίσει τη συντονισμένη επίθεση του γερμανικού στρατού. Σημαντικό μάλιστα μέρος του οπλισμού του είχε μεταφερθεί στο μέτωπο της Αλβανίας, όπως είχε μετατεθεί και όλο το τεχνικό προσωπικό του οχυρού.
Η Ταξιαρχία Νέστου
Η ταξιαρχία αυτή είχε συγκροτηθεί από στρατεύσιμους της περιοχής και είχε διοικητή τον συνταγματάρχη Αναστάσιο Καλή που έδρευε στην Ξάνθη. Αποστολή της ήταν η φύλαξη των συνόρων της περιοχής Ξάνθης κλείνοντας όλες τις διόδους από Βορρά προς Νότο. Η αμυντική οργάνωση της Ταξιαρχίας Νέστου περιελάμβανε το απομονωμένο Οχυρό Εχίνος και πολλά πολυβολεία και οχυρώσεις κατά μήκος του Νέστου. Η τακτική της Ταξιαρχίας Νέστου σκόπευε στην καθήλωση των Γερμανών, ώστε να αποφευχθεί η κατάληψη της Ξάνθης και να εμποδισθεί η διάβαση του Νέστου. Ωστόσο, η συντριπτική υπεροχή των γερμανικών δυνάμεων, που είχαν παραταχθεί στα σύνορα της Ελληνικής Θράκης, δεν άφηνε περιθώρια αντοχής στις ελληνικές δυνάμεις. Η γερμανική δύναμη, ένα ολόκληρο σώμα στρατού και τμήματα μιας τεθωρακισμένης μεραρχίας, ήταν τεράστια και δυσανάλογα ισχυρή και σκόπευε να εισβάλει ταχύτατα στην Ανατολική Μακεδονία για να υπερκεράσει τη γραμμή των Οχυρών και να προωθηθεί στα νησιά του Αιγαίου. Παράλληλα, η τεράστια γερμανική δύναμη αποσκοπούσε στο να αποθαρρύνει την Τουρκία από οποιαδήποτε ενέργεια.
Το πρωί της 6ης Απριλίου του 1941 τα μηχανοκίνητα γερμανικά τμήματα κινήθηκαν στον δρόμο προς το Οχυρό Εχίνος, το οποίο τα καθήλωσε. Παράλληλα, πεζοπόρα τμήματα πρόσβαλαν τα φυλάκια στο Δάσος της Χαϊντούς, τα οποία κράτησαν τους Γερμανούς μέχρι το βράδυ, όταν πήραν διαταγή να συμπτυχθούν.
Το βράδυ της πρώτης μέρας του πολέμου οι Γερμανοί αποφάσισαν να παρακάμψουν το οχυρό από τα δυτικά και να βαδίσουν από μονοπάτια προς την Ξάνθη, την οποία κατέλαβαν την επόμενη μέρα.
Την επόμενη μέρα 7.4.1941, δεύτερη μέρα του πολέμου, η Ταξιαρχία Νέστου συμπτύχθηκε οργανωμένα στην δυτική όχθη του Νέστου ανατινάζοντας όλες τις γέφυρες. Την ίδια μέρα παραδόθηκε το Οχυρό της Νυμφαίας. Το Οχυρό Εχίνος βρέθηκε έτσι απομονωμένο από παντού, αλλά συνέχισε να εμποδίζει την δίοδο των γερμανικών μηχανοκίνητων μέσων.
Στις 8.4.1941, τρίτη μέρα του πολέμου, οι Γερμανοί βομβάρδισαν τις θέσεις της Ταξιαρχίας Νέστου που είχε οχυρωθεί στη δυτική όχθη του ποταμού στο ύψος των Τοξοτών. Ωστόσο, παρά τον σφοδρό βομβαρδισμό, οι Γερμανοί υπέστησαν αιματηρή ήττα, όταν τα ελληνικά πυροβόλα κατέστρεψαν τις κατάμεστες λέμβους με τις οποίες οι εισβολείς προσπάθησαν να περάσουν τον ποταμό.
Όμως ο αγώνας των ανδρών της Ταξιαρχίας Νέστου, που εμπόδιζε την διάβαση του ποταμού και είχε καθηλώσει τον εισβολέα, έληξε το πρωί της 10.4.1941, όταν έγινε γνωστή η ελληνική συνθηκολόγηση. Οι άνδρες της Ταξιαρχίας διέφυγαν και διασκορπίστηκαν στα νησιά του Βόρειου Αιγαίου.
Η Μάχη του Οχυρού Εχίνος
Τα ξημερώματα της 6.4.1941 ο ουρανός γύρω από το οχυρό γέμισε με φωτοβολίδες που ήταν το σύνθημα ότι οι προφυλακές των συνόρων είχαν προσβληθεί από τον εχθρό. Σήμανε συναγερμός και τμήματα από το οχυρό άρχισαν να ανατινάζουν τις γέφυρες και να εκκενώνουν τα γειτονικά χωριά. Ενδεικτικό του φρονήματος των υπερασπιστών του οχυρού είναι ότι υπεδέχθησαν με κραυγές ενθουσιασμού το σήμα του συναγερμού.
Λίγο πριν το μεσημέρι εμφανίσθηκαν μπροστά στο οχυρό φάλαγγες μοτοσυκλετιστών και ποδηλατών, ενώ πλησίαζε ακάλυπτη σε σχηματισμό παρέλασης φάλαγγα πεζικού. Οι υπερόπτες και παράτολμοι Γερμανοί διασκορπίσθηκαν, όταν οι υπερασπιστές του οχυρού άρχισαν να πυροβολούν ομαδικά. Μπροστά στο οχυρό οι δρόμοι γέμισαν από τραυματίες και νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες. Πολύ γρήγορα οι τραυματιοφορείς των Γερμανών μετέφεραν τους τραυματίες στην όχθη του διπλανού ποταμού.
Τη νύχτα κάτω από πυκνό σκοτάδι δύο λόχοι γερμανικού πεζικού πλησίασαν και συνεπλάκησαν σε μάχη σώμα προς σώμα, πράγμα που συνεχίσθηκε όλη τη νύχτα με τους Γερμανούς να πλησιάζουν και τους Έλληνες να εξέρχονται από το οχυρό για να τους εξουδετερώσουν. Ήδη την πρώτη μέρα της μάχης οι απώλειες των Γερμανών ανερχόταν σε δεκάδες και σχημάτιζαν θλιβερούς σωρούς έξω από το Οχυρό.
Την επομένη 7.4.1941, δεύτερη μέρα του πολέμου, οι Γερμανοί επισκεύασαν τις κατεστραμμένες γέφυρες και πλησίασαν το οχυρό με φάλαγγες αυτοκινήτων και αρμάτων. Είχαν επισκευάσει τις γέφυρες που κατέστρεψαν οι Έλληνες. Παράλληλα, συνέχισαν τους βομβαρδισμούς με βαρέα τηλεβόλα που είχαν μεταφέρει. Ακολούθησε μαζική επίθεση γερμανικού πεζικού, το οποίο βρέθηκε ακάλυπτο με αποτέλεσμα τα πυρά του οχυρού να τους αποκρούσουν και να προξενήσουν μεγάλες απώλειες. Τότε εμφανίσθηκαν πυκνός σχηματισμός από γερμανικά τανκς, τα οποία πήραν θέσεις στους γύρω λόφους, όπου και καθηλώθηκαν και παρέμειναν σε απόσταση ασφαλείας περιμένοντας να νυχτώσει. Το Οχυρό είχε περικυκλωθεί. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες σφοδρές επιθέσεις των Γερμανών, κατά τις οποίες οι υπερασπιστές του οχυρού ξαναεπέστρεφαν αστραπιαία τις χειροβομβίδες που τους έριχναν οι Γερμανοί προτού αυτές εκραγούν. Το απόγευμα ήταν φανερό ότι η προσπάθεια κατάληψης του οχυρού κόστιζε ήδη στους Γερμανούς μεγάλο αριθμό ανδρών.
Από το πρωί της 7.4.1941 το Οχυρό Εχίνος είχε παρακαμφθεί από δυτικά από τα πεζοπόρα γερμανικά τμήματα, αλλά το οχυρό έφραζε τον κύριο δρόμο ενώ συνέχιζε να εμποδίζει την δίοδό τους χωρίς υποστήριξη από τον γύρω χώρο. Ήδη το οχυρό δεχόταν σφοδρούς βομβαρδισμούς από τηλεβόλα και αεροπλάνα.
Τη νύχτα της 7ης προς 8η Απριλίου οι ειδικές δυνάμεις των Γερμανών προσπάθησαν να ανοίξουν διόδους με φλογοβόλα και δυναμίτιδα, αλλά αποκρούστηκαν. Στόχος τους ήταν το συγκρότημα «Μ».
Το πρωί της 8ης Απριλίου, τρίτη μέρα του πολέμου, οι Γερμανοί ενισχύθηκαν και συγκέντρωσαν στην προσπάθειά τους στο ασθενέστερο αμυντικό συγκρότημα «Μ», το οποίο τα άλλα συγκροτήματα δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν, αφού είχαν εξαντλήσει τα πυρομαχικά τους. Οι Γερμανοί σκαπανείς κατόρθωσαν έτσι να επικαθίσουν στην επιφάνεια του Οχυρού «Μ». Ακολούθησε μέχρι το απόγευμα μάχη σώμα προς σώμα, κατά την οποία οι Γερμανοί ανατίναζαν με δυναμίτη τις στοές για να διοχετεύσουν καπνογόνα και δηλητηριώδη αέρια, ώστε να αναγκάσουν τους υπερασπιστές να παραδοθούν. Το απόγευμα διακόπηκε η επικοινωνία με το αμυντικό συγκρότημα που είχε εξαντλήσει τα πυρομαχικά του. Απόπειρα των Ελλήνων να ανακαταλάβουν το συγκρότημα απέτυχε.
Η νύχτα της 8ης προς την 9η Απριλίου άρχισε με πυκνούς πυροβολισμούς με τους οποίους τα υπόλοιπα τρία συγκροτήματα προσπαθούσαν να εμποδίσουν τους Γερμανούς να πλησιάσουν. Ωστόσο, τα ελληνικά πυρομαχικά είχαν εξαντληθεί και ο βαρύς εξοπλισμός είχε αχρηστευθεί. Στο συγκρότημα του «Αναρρωτηρίου» οι Γερμανοί διοχέτευσαν ασφυξιογόνα αέρια με αποτέλεσμα να προσβληθούν οι μισοί από τους υπερασπιστές του και να καταφύγουν στο κεντρικό συγκρότημα «Ίσαυρος».
Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα ήταν φανερό ότι τα δύο συγκροτήματα που απέμεναν στα χέρια των Ελλήνων δεν θα μπορούσαν να ανθέξουν και δεν διέθεταν πλέον πυρομαχικά. Τα μεσάνυχτα ο Διοικητής του οχυρού κάλεσε τους αξιωματικούς σε συμβούλιο όπου διαπιστώθηκε ότι ο αγώνας δεν μπορούσε να συνεχισθεί και συμφωνήθηκε η εγκατάλειψη του οχυρού και η συνέχιση του αγώνα από την δυτική όχθη του Νέστου. Η εγκατάλειψη του οχυρού έγινε τις πρώτες πρωϊνές ώρες της 9.4.1941 από κρυφές εξόδους από τις οποίες διέρρευσαν κάτω από καταρρακτώδη βροχή 18 αξιωματικοί και 550 στρατιώτες μεταφέροντας στα χέρια τους τραυματίες. Η φρουρά κατευθύνθηκε συντεταγμένη προς την Ξάνθη. Σύντομα όμως πληροφορήθηκε ότι η Ξάνθη και η Κομοτηνή βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή. Μη έχοντας οδό διαφυγής οι υπερασπιστές του Οχυρού Εχίνος αναγκάσθηκαν να παραδοθούν στις 9.4.1941. Κατά τη μεταφορά των αιχμαλώτων στην Ξάνθη, οι Ξανθιώτες υπό τα βλέμματα των Γερμανών υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό και συγκινητικές εκδηλώσεις τους πολεμιστές.
Η σημασία της Μάχης των Οχυρών
Η χωρίς ελπίδα νίκης Μάχη των Οχυρών, δόθηκε εναντίον συντριπτικά ισχυρότερων εχθρικών δυνάμεων. Πρόκειται για τραγικό ηρωισμό που επαναλαμβάνει τη γνωστή από την αρχαία, μέση και νεότερη ελληνική ιστορία στάση των Ελλήνων να πολεμούν ανυποχώρητα και με οποιεσδήποτε αντικειμενικές συνθήκες. Ήδη στην κλασσική αρχαιότητα, οι μάχες των Περσικών Πολέμων γέννησαν στους ιστορικούς, τους ποιητές και τους φιλοσόφους της εποχής την απορία για το τι είναι εκείνο που εμψυχώνει έναν ασθενέστερο αντίπαλο να αντισταθεί απέναντι σε έναν ισχυρό εισβολέα και να νικήσει. Ο Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τον Ξέρξη να οδηγεί υπερήφανος και αλαζών την ασιατική πανστρατιά κατά της Ελλάδας, αλλά να απορεί και να ανησυχεί μπροστά στην ακατανόητη για αυτόν επιμονή των Ελλήνων να περιφρονούν τους συντριπτικούς αριθμούς της κολοσσιαίας στρατιάς του και να αντιστέκονται. Πέρα από τις ερμηνείες που από την αρχαιότητα αποδίδουν την υπεροχή των Ελλήνων σε όρους πολιτικής διακυβέρνησης, ο Πλάτων έδωσε μία φιλοσοφική και συμβολική ερμηνεία στους διαλόγους του «Τίμαιος» και «Κριτίας» μέσα από ένα μύθο. Κατά την μυθική-συμβολική ερμηνεία του Πλάτωνα ο πολιτισμός νομοτελειακά θα κατανικήσει τον βαρβαρισμό και τη βία και θα επιβάλει την κοσμική τάξη. Πρόκειται για την ιδέα της υπεράσπισης της κοσμικής τάξης ως κεντρικού άξονα της ιστορίας. Η ιδεαλιστική αυτή ερμηνεία τροφοδοτεί το φρόνημά μας και γίνεται η αρχή κάτω από την οποία οι Έλληνες δίνουν ένα ηθικιστικό περιεχόμενο στις αντιθέσεις τους με τους άλλους λαούς. Η ιδέα της κατίσχυσης του πολιτισμού προς τον βαρβαρισμό συνεχίζει έκτοτε να συνοδεύει τους αγώνες του Γένους και να τροφοδοτεί το φρόνημά του. Ο πολιτισμός θα είναι μόνιμα και σταθερά δικαιωμένος απέναντι στην άδικη επιβουλή της δύναμης και, βέβαια, θα βρίσκεται πάντα αντιμέτωπος με τον βαρβαρισμό. Οι Έλληνες θα παραμένουν πάντα ιδιαίτεροι, αφού μόνιμα και νομοτελειακά θα υπερασπίζονται τον πολιτισμό απέναντι στη βαρβαρότητα. Μέσα στις πλατιές αναταράξεις της ιστορίας ο απόηχος του πλατωνικού ιδεαλισμού διασχίζει τους αιώνες και τον Απρίλιο του 1941 φθάνει μέχρι τις μέρες μας.
» Login or register to post commentsΤρία τινά: 1. Ο Alex Buchner,
Submitted by Ευμένης Καρδιανός (not verified) on Thu, 07/04/2011 - 10:22.
Τρία τινά:
1. Ο Alex Buchner, συγγραφευς του βιβλίου Der Griechenland Feldzug-Operation Marita, Kurt Vowinkel Verlag, Scharnhorst Buchkamaradschaft, περιγράφει το αγώνα των Ελλήνων ως επικό, καθώς και ότι για πρώτη φορά αντιμετώπιζαν οι Γερμανοί τέτοια τρομερή και πείσμονα αντίσταση.
2. O Στρατηγός Von Mellenthin, στο θεωρούμενο από τους ειδήμονες τεθωρακισμένων ως "βίβλος των τεθωρακισμένων" βιβλίο του Panzerschlachten (Αγγλική έκδοση "Panzerbattles", χωρίς όμως τους επαίνους προς τους Έλληνες!), ίδιος εκδοτικός οίκος, αναφέρει τον αγώνα των Ελλήνων ως "ηρωϊκό", αλλά ότι κατέστη μάταιος όταν κατέρρευσε το Γιουγκοσλαυικό μέτωπο καιη γραμμή Μεταξά υπερφαλλαγγίστηκε.
3. Ο Στρατηγός Ζήσης, εξ Εφέδρων Στρατηγός, Διοικητής μιάς εκ των "Ταξιαρχιών" (περίπου 1200 άνδρες) όταν διετάχθη να υποχωρήσει μαχόμενος προς την Τουρκική μεθόριο και να παραδοθή στους Τούρκους, απήντησε με την χαρακτηριστική ντοποιολαλιά -Ιγού δεν υπουχουρώ!
Εν τέλει επείσθη να εκτελέση την διαταγή, όταν όμως το τμήμα του παραδόθηκε στους Τούρκους, αυτός αυτοκτόνησε.
Κατά τον Buchner, όταν οι Έληνες υπερασπισταί ενός εκ των πολυβολείων των οχυρών εφονεύοντο, αμέσως εισήρχετο νέα ομάδα και συνέχιζε τον αγώνα, πράγμα που δεν είχε συναντήσει η Βέρμαχτ ούτε στην Πολωνία, ούτε στην Γραμμή Μαζινό.
»
Login or register to post comments
Η μάχη των Οχυρών είναι μια
Submitted by Νεκτάριος Κατσιλιώτης (not verified) on Fri, 08/04/2011 - 16:32.
Η μάχη των Οχυρών είναι μια σπάνια στρατιωτική εποποία.Η μικρή
Ελλάδα είχε ακινητοποιήσει την ναζιστική Γερμανία,σωστή μηχανή
θανάτου,στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.Μάλιστα θα έπαιρνε την νίκη
και θα άλλαζε την ροή του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου στα Βαλκάνια,εάν δεν μεσολαβούσε η προδοτική κλίκα Τσολάκογλου που
ερήμην του βασιλιά,της κυβέρνησης και του αρχιστρατήγου υπέγραψε ανάκωχη συνθηκολόγησης οδηγώντας την χώρα στη γερμανική κατοχή.
Νεκτάριος Κατσιλιώτης
Ιστορικός-Εκδότης
Καλό θα ήταν να αποφεύγουμε τις υπερβολές. Η "ΓΡΑΜΜΗ ΜΕΤΑΞΑ" αποδείχτηκε ένα εξαίρετο οχυρωματικό έργο και κατάφερε να ανακόψει για λίγες μέρες την γερμανική προέλαση. Οι Γερμανοί, κατά την πάγια στρατηγική που εφάρμοζαν στον Β'ΠΠ, την παρέκαμψαν και πέρασαν από τα σημερινά Σκόπια. Όσο γενναίοι και αν ήσαν οι υπερασπιστές των οχυρών, σε καμμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να σταματήσουν την προέλαση του γερμανικού στρατού και μάλιστα να πάρουν την νίκη (!!!). Δεν άλλαξε ο Τσολάκογλου την ροή του πολέμου στα Βαλκάνια...
Ας μην ξεχνάτε, τέλος, ότι ο ελληνικός στρατός είχε φτάσει πια στα όρια της αντοχής του μετά από πέντε μήνες πολέμου με τους Ιταλούς.
Η αντίσταση στην κατοχή στην Κρήτη
Προς τιμήν των αγωνιστών της Ιστορικής «Μάχης της Κρήτης».
"A strong body makes the mind strong. As to species of exercises, I advise the gun. While this gives moderate excercise to the body, it gives boldness, enterprise and independence to the mind. Games played with the ball, and others of that nature, are too violent for the body and stamp no character on the mind. Let your gun, therefore, be your constant companion of your walks." - Thomas Jefferson, letter to Peter Carr, August 19, 1785.
"Ένα δυνατό σώμα δυναμώνει και τον νου. Όσον αφορά τα είδη ασκήσεων, προτείνω το όπλον. Που ενώ επιβάλλει μέτρια άσκηση στο σώμα, προσφέρει τόλμη, επιχειρηματικότητα και ανεξαρτησία στη σκέψη. Αγωνίσματα που παίζονται με μπάλα, και άλλα τέτοιας ιδιοσυγκρασίας, παρα-είναι βίαια για το σώμα και δεν αναπτύσσουν χαρακτήρα στο πνεύμα. Επέτρεψε στο όπλο σου, λοιπόν, να είναι ο σταθερός σου σύντροφός στον τρόπο ζωής σου." - Θωμάς Τζέφερσον, επιστολή προς Πήτερ Καρ, 19 Αυγούστου, 1785. (Μετάφραση Πολύδωρου [μη Αμερικανόφιλου]).
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Ανιγραφή από: http://filonohpontou.wordpress.com/2011/05/20/205/
Ἡ Πύρρειος νίκη τοῦ Γκαίρινγκ
Κρήτη μου ὄμορφο νησί, πού ΄γραψες Ἱστορία,
δίχως στρατό πολέμησες μιάν αὐτοκρατορία.
Ἡ μάχη τῆς Κρήτης ὅπως ἐπεκράτησε νά λέγεται ἠ ἐπική ἀντίστασι τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς νήσου κατά τῶν Γερμανῶν εἰσβολέων τό τελευταῖο δεκαήμερο τοῦ Μαΐου τοῦ 1941, εἶναι τό τελευταῖο μεγάλο γεγονός στήν Ἱστορία τῆς Κρήτης. Ἡ μάχη αὐτή εἶναι «ὁ δραματικός ἐπίλογος τοῦ Ἑλληνοιταλικοῦ πολέμου.
Μετά τήν ὑποταγή τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος τόν Ἁπρίλιο τοῦ 1941 ἀπό τούς Γερμανούς, ἡ Κρήτη περέμενε τό τελευταῖο ἐλεύθερο τμῆμα της. Λίγο πρίν καταληφθεῖ ἡ Ἀθήνα κατέφυγαν στήν Κρήτη ὁ βασιλιᾶς Γεώργιος ὁ Β καί ἡ κυβέρνησις τοῦ Ἐμμ. Τσουδεροῦ (23 Ἀπριλίου 1941). Τήν ἄμυνα τῆς νήσου εἶχαν ἀναλάβει δυνάμεις Ἄγγλων, Αὐστραλῶν καί Νεοζηλανδῶν, πού εἶχαν ἐσπευσμένως μεταφερθεῖ μετά τήν κατάρρευσι τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος. Οἱ δυνάμεις αὐτές ὑπολογίζονται σέ 30.000 – ἔως 32.000 ἄνδρες. Στήν Κρήτη βρίσκονται ἐπίσης ἔλάχιστες Ἑλληνικές δυνάμεις: ὀκτώ τάγματα νεοσυλλέκτων πού εἶχαν μεταφερθεῖ ἀπό τήν Τρίπολη καί τό Ναύπλιο, ἀγύμναστοι καί χωρίς ὁπλισμό.Ἀξιόμαχη ἦταν ἡ δύναμις τῆς Σχολῆς Χωροφυλακῆς καί οἱ πρῶτες τάξεις τῶν σχολῶν εὐελπίδων καί Ἰκάρων πού ὅμως εἶχαν ἀνεπαρκῆ ὁπλισμό καί ἐλάχιστα ἐφόδια. Συνολικά οἱ Ἑλληνικές δυνάμεις ἀριθμοῦσαν 11.500 ἄνδρες. Κρητικοί στρατιῶτες δέν ὑπῆρχαν στήν νῆσο, γιατί ἡ μεραρχία Κρήτης εἶχε ἀποκλειστεῖ στήν ἄλλη Ἑλλάδα. Τήν ἀνωτάτη στρατιωτική διοίκησι τῶν συμμαχικῶν καί τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων ἀνέλαβε ὁ Ἄγγλος ὑποστράτηγος Φράιμπέργκ, ὁ ὁποῖος ἀνέπτυξε τίς δυνάμεις του στίς περιοχές τοῦ Μάλεμε, τῶν Χανίων, τῆς Σούδας, τοῦ Ρεθύμνου καί τοῦ Ἡρακλείου. Ἀπό τήν ἄποψιν τῶν βαρέων ὅπλων ἡ κατάστασις ἦτο οἰκτρά. Σέ ὅλη τήν Κρήτη ὑπῆρχαν 69 ἀντιαεροπορικά πυροβόλα, 4 ἀντιαρματικά καί 103 διαφόρων διαμετρημάτων.
Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ ἄμυνα τῆς Κρήτης δέν εἶχε ἀπασχολήσει τή συμμαχική ἡγεσία, γιατί κανένας δέν μποροῦσε νά διανοηθῆ ὁτι ὁ Χἰτλερ θά ἀποτολμοῦσε μιά δύσκολη ἐπιχείρησι γιά τήν κατάληψί της, ὅταν εἶχε νά ἀντιμετωπίση ἄλλους μεγαλύτερους στόχους. Ἐν τούτοις ἡ γερμανική στρατιωτική ἡγεσία ἀπεφάσισε τήν κατάληψι τῆς Κρήτης καί προετοίμασε ἕνα πολεμικό σχέδιο, τό γνωστό «Merkur» ( «Ἑρμῆς»), πού θά στηριζόταν κυρίως στήν χρησιμοποίησι ἀερομεταφερομένων ἐπιλέκτων μονάδων ἀλεξιπτωτιστῶν.Ἡ ἐπιχείρησις αὐτή ἀνταποκρινόταν στήν ἀχαλίνωτη φιλοδοξία τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς γερμανικῆς πολεμικῆς ἀεροπορίας, τοῦ Γκαίρινγκ (Göring) καί τοῦ ὑπαρχηγοῦ του Στούντεντ ( Student). Ὁ δεύτερος μάλλιστα εἶχε ἐκπονήσει τά πολεμικά σχέδια καί ἐτέθη ἐπικεφαλῆς τῆς ὅλης ἐπιχειρήσεως γιά τήν κατάληψιν τῆς Κρήτης.
Ἀπό τίς 14 Μαΐου ἡ γερμανική ἀεροπορία ἐπιχειροῦσε, σχεδόν καθημερινά, ἰσχυρούς βομβαρδισμούς ἐπιλεγμένων στρατηγικῶν στόχων στήν Κρήτη. Ἡ εἰσβολή ἄρχισε τήν αὐγή τῆς 20ης Μαΐου 1941, μέ ἰσχυρό βομβαρδισμό καί ῥίψη ἀλεξιπτωτιστῶν στήν περιοχή τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ Μάλεμε καί γύρω ἀπό τά Χανιά. Οἱ δυνάμεις τῶν εἰσβολέων ἦταν τρομακτικές ὁλόκληρη ἡ ἀερομεταφερόμενη μεραρχία ἀλεξιπτωτιστῶν, ἐφοδιασμένη μέ βαρέα ὅπλα καί ἀντιαεροπορικά πυροβόλα. Ἡ ὀρεινή μεραρχία πεζικοῦ, 1.080 ἀεροπλάνα. Σέ αὐτά πρέπει νά προστεθῆ μεγάλος ἀριθμός πολεμικῶν πλοίων, πού θά μετέφεραν ἄνδρες, ὁπλισμό καί ἐφόδια. Ἡ ῥίψις ἀλεξιπτωτιστῶν συνεχίστηκε ἀσταμάτητη. Τό μεσημέρι τῆς ἴδιας ἡμέρας ἔπεσαν ἀλεξιπτωτιστές στό Ρἐθυμνο καί τό ἀπόγευμα στό Ἡράκλειο. Ὁ πρῶτος στόχος, βέβαια τῶν Γερμανῶν ἦταν ἡ κατάληψις τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ Μάλεμε, ὅπου θά προσεγειώνοντο κατόπιν ἀνενόχλητα τά ἀεροσκάφη τους μέ τίς ἀπαραίτητες ἐνισχύσεις σέ ἄνδρες καί σέ πολεμικό ὑλικό.
Αὐτό πού συνέβη τότε στήν Κρήτη εἶναι ἀληθινά ἀπερίγραπτο καί κίνησε τόν παγκόσμιο θαυμασμό. Οἱ Γερμανοί προσέκρουσαν σέ ἄμεση καί καθολική ἀντίστασι τοῦ πληθυσμοῦ, πού προσέτρεξε αὐθόρμητα σέ ἕναν ἄγριο καί πρωτοφανῆ ἀγῶνα ὑπερασπίσεως τῆς πατρίδος καί τῆς ἐλευθερίας του. Οἱ συμμαχικές δυνάμεις καθήλωσαν τούς Γερμανούς καί ἀνέτρεψαν τά ἀρχικά σχέδια τους. Χρειάστηκαν 10 ὁλόκληρες ἡμέρες γιά νά καταλάβουν τήν νῆσο. Οἱ ἀπώλειες ἦταν τρομακτικές.Σκοτώθηκαν περισσότεροι ἀπό 4.000 ἀλεξιπτωτιστές «ἡ αιχμή τῆς ναζιστικῆς λόγχης», ἡ ἀερομεταφερόμενη μεραρχία διαλύθηκε, κατεστράφησαν περισσότερα ἀπό 170 ἀεροπλάνα. Στήν Κρήτη δοκιμάστηκε τό ὅπλο τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν, πού τό θεωροῦσαν ἀήττητο καί εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι δέν χρησιμοποιήθηκε ποτέ πιά σέ μεγάλες ἐπιχειρήσεις. Ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Χίτλερ ὀμολόγησε: «ἡ Κρήτη ἀπέδειξε ὅτι οἱ μεγάλες ἡμέρες τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν τελείωσαν».
Ἡ Κρήτη ὑπέκυψε κάτω ἀπό τό βάρος τῆς τρομερὀτερης πολεμικῆς μηχανῆς, πού εἶχε γνωρίσει ὥς τότε ὁ κόσμος.Στίς 27 Μαΐου κατελήφθησαν τά Χανιά καί τό Ρέθυμνο.Στίς 30 Μαΐου ἔπεσε καί τό Ἠράκλειο. Τίς δύο τελευταῖες μέρες τοῦ Μαΐου τά συμμαχικά στρατεύματα εἶχαν συγκεντρωθεῖ στά νότια παράλια τῆς Κρήτης καί ἔφυγαν μέ πλοῖα τοῦ συμμαχικοῦ στόλου στή Μέση Ἀνατολή. Ἡ Κρήτη περνοῦσε μέ τήν σειρά της στή ζοφερή νύκτα τοῦ Ναζιστικοῦ τρόμου.
Ἡ Μάχη τῆς Κρήτης ἀνέτρεψε τά σχέδια τοῦ Χίτλερ καί ἐπηρέασε ἀποφασιστικά, τήν ἐξέλιξι τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ μεγάλου πολέμου. Ὁ Οὐίνστον Τςῶρτσιλ σημειώνει στά ἀπομνημονεύματά του: «Στήν Κρητη ὁ Γκαίρινγκ κέρδισε μιά πύρρειο νίκη, γιατί μέ τίς δυνάμεις πού σπατάλησε ἐκεῖ, θά μποροῦσε εὔκολα νά κατακτήση τήν Κύπρο, τή Συρία, τό Ἰράκ καί ἴσως ἀκόμη καί τήν Περσία…Διέπραξε τήν ἀνοησία νά ἀφήση νά τοῦ διαφύγουν αὐτές οἱ μεγάλες εὐκαιρίες, μέ τό νά θυσιάση τίς ἀναντικαταστατες αὐτές δυνάμεις σ΄ ἕναν θανάσιμο ἀγῶνα, πού διεξάγετο συχνά σῶμα μέ σῶμα…». Ἡ καθυστέρησις τῶν Γερμανῶν στήν Κρήτη ἐπέτρεψε στόν Ἄγγλο στρατάρχη Γουέιβελ νά ὀργανώση τήν ἄμυνα τῆς Αἰγύπτου καί ὁ ἴδιος ἀνέφερε στήν κυβέρνησι του: «Οἱ ἀπώλειες τῶν Γερμανῶν στήν Κρήτη ἔσωσαν τήν γενική κατάστασι στή Μεσόγειο γιατί καταστράφηκε μέγα μέρος ἀπό τά ἀεραγήματα τοῦ ἐχθροῦ καί τεράστιος ἀριθμός ἀεροπλάνων».
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Αντιγραφή από: http://www.pentapostagma.gr/2011/05/blog-post_1921.html
Παντού θα υπάρχει ένας “Εφιάλτης” στην Κρήτη οι προδότες είχαν τη μοίρα που τους άξιζε...
Η ιστορία που θα διαβάσετε είναι πέρα για πέρα πραγματική. Είναι μια από τις εκατοντάδες τραγικές ιστορίες στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, στη Κρήτη. Μια ιστορία που τα έχει όλα. Θάρρος, ηρωισμό, αγάπη για την πατρίδα αλλά και προδοσία...
“Κατεδικάσθην εις θάνατον. Σήμερον Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 1944. Περιμένω χάριν. Ο Θεός βοηθός. Συγχωρέστε με και ο
Θεός να σας συγχωρέσει. Έχετε υγεία για πάντα. Ο υιός και σύζυγος σας Δημήτρης”
Αχνοχάραζε η 21η Φεβρουαρίου, έξω από τα Χανιά, στην Αγιά. Οι φυλακές δεν είχαν πάρει ακόμη τον ρυθμό της μουντής καθημερινότητας τους. Στο παράθυρο ενός κελιού στην πτέρυγα των μελλοθάνατων, ένα παλικάρι 30 ετών, κοιτάει τον ουρανό που ξημέρωνε. Στα χέρια του κρατάει ένα γράμμα που μόλις έγραψε (με μεγάλη δυσκολία και πόνο, αφού από τα δάχτυλα του έλειπαν τα νύχια από τα βασανιστήρια) για την λατρεμένη γυναίκα του, τη Μαρία και τους αγαπημένους γονείς του. Βαθιά μέσα του ο Δημήτρης Βαλαβάνης, ήξερε ότι δεν θα του έδιναν χάρη. Ήξερε ότι δεν θα ξαναδεί την Μαρία και τους γονείς του. Το απόγευμα θα τον οδηγούσαν στο απόσπασμα. Ο άνθρωπος που τον κάρφωσε ήταν Έλληνας. Στενός συνεργάτης των Γερμανών. Ο λόγος του προδότη ενάντια στον δικό του. Δεν είχε καμία ελπίδα στο στρατοδικείο...
Η ζωή του πέρασε σαν σε ταινία μπροστά από τα μάτια του καθώς είχε αφεθεί να κοιτά ανάμεσα από τα κάγκελα, τον ουρανό. Το χωριό του τον Σοκαρά στο Ηράκλειο, τα παιδικά του χρόνια, τη γνωριμία του με τη Μαριώ, τον πόλεμο. Το Αλβανικό μέτωπο. Υπηρέτησε σαν ανθυπολοχαγός Μηχανικού στη χιονισμένη Πίνδο όταν παίρναμε φαλάγγι τους Ιταλούς. Μετά ήρθαν οι Γερμανοί. Επέστρεψε στο νησί του όταν εκείνο είχε πέσει στα χέρια τους. Ξεκίνησε την αντίσταση μαζί με τα αδέρφια του, τον Πέτρο τον Κώστα και τον Γιώργη. Μαζί ήταν και άλλοι συχωριανοί του από τον Σοκαρά.
Αντίσταση, σαμποτάζ, δολιοφθορές στους Γερμανούς. Τον έψαχναν αλλά δεν ήξεραν ποιος είναι. Ήταν ένα φάντασμα που έκρυβε στο σπίτι του Εγγλέζους σαμποτέρ, και πράκτορες των συμμάχων που τους κυνηγούσαν οι Γερμανοί. Μιλούσε στον ασύρματο από τον “μπλουμέ” (το υπόγειο) του σπιτιού του. Έπαιρνε οδηγίες από το Κάιρο, επαναπροωθούσε αλλά και δεχόταν Άγγλους. Ήταν αριστερός αλλά εκείνη την εποχή ακόμη δεν είχε καμία σημασία. Ο κοινός εχθρός ήταν ο Γερμανός. Έξω από το χωριό του σε μια σπηλιά που γα να ανέβεις θα έπρεπε να είσαι αγριοκάτσικο, έκρυβε όπλα. “Η σπηλιά του Βαλαβάνη”.
25η Μαρτίου 1942, η αρχή του τέλους. Στη σχολική εορτή για την επανάσταση, έβγαλε πύρινο πατριωτικό λόγο στους μικρούς μαθητές. Οι γονείς των παιδιών κοιτάζονταν μεταξύ τους έντρομοι. “Μα ήντα κάνει ο κουζουλός” Ανάμεσα στο πλήθος και κάποιοι Γερμανοί. Τον άκουσαν και τους κίνησε την περιέργεια. Αμέσως άρχισαν να τον παρακολουθούν στενά. Δηλαδή όχι οι ίδιοι αλλά οι συνεργάτες τους, τα τσιράκια τους οι Έλληνες Εφιάλτες. Ο διορισμένος από τις δυνάμεις κατοχής, κοινοτάρχης του Ασημίου, Μανώλης Καλιτσούνης, δεν τον έχασε ποτέ από τα μάτια του. Κατέγραφε όλες του τις κινήσεις...
Όσο και να είχε μυηθεί στο αντάρτικο και στους κανόνες συνωμοσίας που διέπουν κάποιον που κάνει αντίσταση, ο Δημήτρης βαλαβάνης έκανε μικρά λαθάκια. Μικρά λάθη που σε άλλη περίπτωση θα περνούσαν απαρατήρητα. Όχι όμως και στη δική του. Ήταν “σταμπαρισμένος” και περίμεναν πότε θα αποκαλυφθεί. Ένα πρωινό στο σπίτι του στον οικισμό Βελούλι στον Σοκαρά ένα Γερμανικό απόσπασμα χτύπησε δυνατά την βαριά ξύλινη πόρτα. Άνοιξε ο ίδιος και οι Γερμανοί του παρέδωσαν ένα επίσημο έγγραφο: “Καλείσθε όπως δίδετε το παρών κάθε εβδομάδα εις το Φρουραρχείον Πύργου”. Ο Βαλαβάνης ήξερε πλέον πια θα ήταν η μοίρα του...
Ο διερμηνέας της Μυστικής Αστυνομίας Μοιρών Ηρακλείου, Νίκος Μαγιάσης μαζί με τον Κοινοτάρχη Ασημίου Μανώλη Καλιτσούνη, είχαν βάλει τον Βαλαβλανη στο μάτι. Ο κλοιός έκλεινε γύρω του επικίνδυνα. Ο 30χρονος υπολοχαγός (πλέον) του μηχανικού αποφάσισε να βγει στα βουνά. Οι Γερμανοί τον κήρυξαν φυγόδικο αφού σταμάτησε να εμφανίζεται στο Φρουραρχείο της Κράις Κομμαντατούρ.
Κάποια στιγμή στις αρχές Φεβρουαρίου 1944 ο Δημήτρης Βαλαβάνης συνελήφθη από Γερμανικό απόσπασμα συνοδευόμενος από το Νικόλαο Μαγιάση. Αρχικά μεταφέρθηκε στις Μοίρες. Εκεί υπέστη απάνθρωπα βασανιστήρια. Τον χτύπησαν άσχημα, του τσάκισαν τα κόκαλα, του έβγαλαν τα νύχια με τανάλια, του έσπασαν τα δόντια και τη μύτη με σφυρί. Παρών σε όλα τα βασανιστήρια και ο Έλλην διερμηνέας... Κάποια στιγμή λιποθύμησε. Ο Μαγιάσης του έριξε ένα κουβά νερό στο πρόσωπο. Συνήλθε. Το στόμα του ήταν μια άμορφη μάζα κρέατος. Η γλώσσα του είχε πρηστεί τόσο που με δυσκολία ανέπνεε. Σήκωσε το κεφάλι και είδε τον Μαγιάση να χαμογελάει ειρωνικά. Έφτυσε αίμα και κατάφερε να ψελλίσει: “ Εγώ μωρέ Μαγιάση θα πεθάνω Έλληνας. Εσύ όμως θα πεθάνεις προδότης”... Από τις Μοίρες τον μετέφεραν στις φυλακές της Αγιάς. Εκεί πέρασε από το Γερμανικό στρατοδικείο όπου και καταδικάστηκε “εις θάνατον” .
Το απόγευμα της 21ης Φλεβάρη ο Βαλαβάνης εκτελέστηκε πίσω από μια μάντρα που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για τον σκοπό αυτό. Αρνήθηκε να του δέσουν τα μάτια. Ήταν ένας υπερήφανος Κρητικός...
Τι απέγιναν όμως ο Καλιτσούνης και ο Μαγιάσης; Κατά τη διάρκεια της κατοχής στην Κρήτη, και οι δυο είχαν άμεση σχέση με τον ταγματάρχη Χάρτμαν. Ο Χάρτμαν συγκέντρωνε πληροφορίες για την δράση των ανταρτών αλλά και των Άγγλων, στη μεγαλόνησο και τις έδινε στους συνεργάτες του, Γερμανούς. Ο Χάρτμαν δεν ήταν Γερμανός. Ήταν Έλληνας. Ήταν ένας από τους δυο Έλληνες αξιωματικούς που το 1920 είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι.
Με το τέλος του πολέμου ο Καλιτσούνης συνελήφθη και πέρασε από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσίλογων , στο Ηράκλειο. Πρόεδρος του δικαστηρίου, ήταν ο Εφέτης Κρήτης Γιώργος Βάρσαμος. Ο Καλιτσούνης κατηγορήθηκε όχι μόνο για την κατάδοση του Βαλαβάνη, αλλά και για την κατάδοση άλλων 27 κατοίκων του Σοκαρά, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Η ακροαματική διαδικασία ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου του 1945 και ολοκληρώθηκε σε 5 ημέρες. Η ποινή ήταν πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Για την κατάδοση των 27 κατοίκων στους Γερμανούς ο πρώην κοινοτάρχης Ασημίου καταδικάστηκε “εις Θάνατον” και για την “ανάληψη υπηρεσίας στις Αρχές κατοχής” σε “δις ισόβια”. Δυο χρόνια αργότερα στις 18 Μαΐου του 1947 ο Καλιτσούνης εκτελέστηκε στις φυλακές Καλλιθέας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός που εκτελούσε και χρέη Αντιβασιλέα, απέρριψε όλες τις αιτήσεις χάριτος του Καλιτσούνη.
Ο Νίκος Μαγιάσης σκοτώθηκε 18 ημέρες νωρίτερα από τον πρώην συνεργάτη του. Για την ακρίβεια δολοφονήθηκε. Και για να είμαστε ακόμη πιο ακριβείς ο Νίκος Μαγιάσης βρήκε τη Νέμεση του... Ο θάνατος και το φρικτό του τέλος συγκλόνισαν το Πανελλήνιο.
30 Απριλίου 1947. Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων που συνεδρίαζε στο Ηράκλειο, ήταν έτοιμο να βγάλει την ετυμηγορία του. Ο Πρόεδρος ζητά από τον κατηγορούμενο να σηκωθεί και να ακούσει την ποινή του. Ο Μαγιάσης δικαζόταν για τον φόνο του Μιχάλη Βρέντζου στη Νίδα του Ψηλορείτη. Ο Μαγιάσης σηκώθηκε. Από το πρόσωπο του είχε χαθεί η αλαζονεία που είχε τα προηγούμενα χρόνια. Έμοιαζε με ανθρωπάκι που εάν δεν γνώριζες τη φριχτή του δράση θα σου προκαλούσε λύπη. Στην Κρήτη όμως κανείς δεν ξεχνούσε και κανείς δεν “παρασύρονταν” από την μάσκα του καλού που φόρεσε ο δοσίλογος. Και κυρίως οι συγγενείς των θυμάτων. Οι άνθρωποι που έθαψαν τα αδέρφια, τους γονείς και τα παιδιά τους εξαιτίας του Μαγιάση. Από τα πίσω καθίσματα του δικαστηρίου μια μορφή σηκώθηκε.
ο αδελφος του Μιχάλη, Γιώργος Βρεντζος, χρόνια μετά
Φορούσε μαύρα και είχε αφήσει μούσια σαν ένδειξη πένθους,όπως συνηθίζουν στην Κρήτη. Με τρεις δρασκελιές διέσχισε την αίθουσα και έφτασε κάτω από τα έδρανα, ακριβώς δίπλα στις θέσεις που κάθονται οι κατηγορούμενοι. Ο Πρόεδρος δεν πρόλαβε να πει λέξη. Οι χωροφύλακες μέσα στην αίθουσα ούτε που κατάλαβαν τι έγινε. Ο Μαγιάσης που είχε σηκωθεί όρθιος κοίταζε με γουρλωμένα μάτια τον άγνωστο που σε κλάσματα του δευτερολέπτου βρέθηκε δίπλα του. Ο κατηγορούμενος άκουσε τον άγνωστο να του ψιθυρίζει: “Τον Μιχάλη τον θυμάσαι;” Ένα μεγάλο κρητικό μαχαίρι εμφανίστηκε στα χέρια της σκιάς. “Σκυλί...” ακούστηκε σιγανά και το μαχαίρι άστραψε για λίγο πριν χωθεί στην κοιλιά του Μαγιάση για 5 φορές. Σωριάστηκε. Πνιγόταν στο ίδιο του το αίμα. Στις 5 το απόγευμα πέθανε στο Πανάτιο νοσοκομείο Ηρακλείου.
Ο άγνωστος πέταξε το μαχαίρι του στο γεμάτο αίματα πάτωμα του Δικαστηρίου. Σήκωσε τα χέρια του και παραδόθηκε στους Χωροφύλακες. Το όνομα του ήταν Γιώργος. Ο αδερφός του, Μιχάλης Βρέντζος μπορούσε τώρα να αναπαυθεί...
Η μαντινάδα μιλάει μόνη της:” Ένας αετός των Βρέντζηδων έσφαξε τον Μαγιάση και όλοι μαζί φωνάξαμε, η χέρα του ν'αγιάσει. Μέσα στο δικαστήριο γιατί 'χενε σκοτώσει και έπρεπε οπωσδήποτε ψυχή να παραδώσει”
ΠΗΓΗ: http://www.pentapostagma.gr/2011/05/blog-post_1921.html#ixzz1MzcKagOJ
Η αντίσταση στην κατοχή στην Κρήτη
Προς τιμήν των αγωνιστών της Ιστορικής «Μάχης της Κρήτης».
"A strong body makes the mind strong. As to species of exercises, I advise the gun. While this gives moderate excercise to the body, it gives boldness, enterprise and independence to the mind. Games played with the ball, and others of that nature, are too violent for the body and stamp no character on the mind. Let your gun, therefore, be your constant companion of your walks." - Thomas Jefferson, letter to Peter Carr, August 19, 1785.
"Ένα δυνατό σώμα δυναμώνει και τον νου. Όσον αφορά τα είδη ασκήσεων, προτείνω το όπλον. Που ενώ επιβάλλει μέτρια άσκηση στο σώμα, προσφέρει τόλμη, επιχειρηματικότητα και ανεξαρτησία στη σκέψη. Αγωνίσματα που παίζονται με μπάλα, και άλλα τέτοιας ιδιοσυγκρασίας, παρα-είναι βίαια για το σώμα και δεν αναπτύσσουν χαρακτήρα στο πνεύμα. Επέτρεψε στο όπλο σου, λοιπόν, να είναι ο σταθερός σου σύντροφός στον τρόπο ζωής σου." - Θωμάς Τζέφερσον, επιστολή προς Πήτερ Καρ, 19 Αυγούστου, 1785. (Μετάφραση Πολύδωρου [μη Αμερικανόφιλου]).
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Ανιγραφή από: http://filonohpontou.wordpress.com/2011/05/20/205/
Ἡ Πύρρειος νίκη τοῦ Γκαίρινγκ
Ἀπὸ τὸν/τὴν Φίλοι
Κρήτη μου ὄμορφο νησί, πού ΄γραψες Ἱστορία,
δίχως στρατό πολέμησες μιάν αὐτοκρατορία.
Ἡ μάχη τῆς Κρήτης ὅπως ἐπεκράτησε νά λέγεται ἠ ἐπική ἀντίστασι τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς νήσου κατά τῶν Γερμανῶν εἰσβολέων τό τελευταῖο δεκαήμερο τοῦ Μαΐου τοῦ 1941, εἶναι τό τελευταῖο μεγάλο γεγονός στήν Ἱστορία τῆς Κρήτης. Ἡ μάχη αὐτή εἶναι «ὁ δραματικός ἐπίλογος τοῦ Ἑλληνοιταλικοῦ πολέμου.
Μετά τήν ὑποταγή τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος τόν Ἁπρίλιο τοῦ 1941 ἀπό τούς Γερμανούς, ἡ Κρήτη περέμενε τό τελευταῖο ἐλεύθερο τμῆμα της. Λίγο πρίν καταληφθεῖ ἡ Ἀθήνα κατέφυγαν στήν Κρήτη ὁ βασιλιᾶς Γεώργιος ὁ Β καί ἡ κυβέρνησις τοῦ Ἐμμ. Τσουδεροῦ (23 Ἀπριλίου 1941). Τήν ἄμυνα τῆς νήσου εἶχαν ἀναλάβει δυνάμεις Ἄγγλων, Αὐστραλῶν καί Νεοζηλανδῶν, πού εἶχαν ἐσπευσμένως μεταφερθεῖ μετά τήν κατάρρευσι τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος. Οἱ δυνάμεις αὐτές ὑπολογίζονται σέ 30.000 – ἔως 32.000 ἄνδρες. Στήν Κρήτη βρίσκονται ἐπίσης ἔλάχιστες Ἑλληνικές δυνάμεις: ὀκτώ τάγματα νεοσυλλέκτων πού εἶχαν μεταφερθεῖ ἀπό τήν Τρίπολη καί τό Ναύπλιο, ἀγύμναστοι καί χωρίς ὁπλισμό.Ἀξιόμαχη ἦταν ἡ δύναμις τῆς Σχολῆς Χωροφυλακῆς καί οἱ πρῶτες τάξεις τῶν σχολῶν εὐελπίδων καί Ἰκάρων πού ὅμως εἶχαν ἀνεπαρκῆ ὁπλισμό καί ἐλάχιστα ἐφόδια. Συνολικά οἱ Ἑλληνικές δυνάμεις ἀριθμοῦσαν 11.500 ἄνδρες. Κρητικοί στρατιῶτες δέν ὑπῆρχαν στήν νῆσο, γιατί ἡ μεραρχία Κρήτης εἶχε ἀποκλειστεῖ στήν ἄλλη Ἑλλάδα. Τήν ἀνωτάτη στρατιωτική διοίκησι τῶν συμμαχικῶν καί τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων ἀνέλαβε ὁ Ἄγγλος ὑποστράτηγος Φράιμπέργκ, ὁ ὁποῖος ἀνέπτυξε τίς δυνάμεις του στίς περιοχές τοῦ Μάλεμε, τῶν Χανίων, τῆς Σούδας, τοῦ Ρεθύμνου καί τοῦ Ἡρακλείου. Ἀπό τήν ἄποψιν τῶν βαρέων ὅπλων ἡ κατάστασις ἦτο οἰκτρά. Σέ ὅλη τήν Κρήτη ὑπῆρχαν 69 ἀντιαεροπορικά πυροβόλα, 4 ἀντιαρματικά καί 103 διαφόρων διαμετρημάτων.
Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ ἄμυνα τῆς Κρήτης δέν εἶχε ἀπασχολήσει τή συμμαχική ἡγεσία, γιατί κανένας δέν μποροῦσε νά διανοηθῆ ὁτι ὁ Χἰτλερ θά ἀποτολμοῦσε μιά δύσκολη ἐπιχείρησι γιά τήν κατάληψί της, ὅταν εἶχε νά ἀντιμετωπίση ἄλλους μεγαλύτερους στόχους. Ἐν τούτοις ἡ γερμανική στρατιωτική ἡγεσία ἀπεφάσισε τήν κατάληψι τῆς Κρήτης καί προετοίμασε ἕνα πολεμικό σχέδιο, τό γνωστό «Merkur» ( «Ἑρμῆς»), πού θά στηριζόταν κυρίως στήν χρησιμοποίησι ἀερομεταφερομένων ἐπιλέκτων μονάδων ἀλεξιπτωτιστῶν.Ἡ ἐπιχείρησις αὐτή ἀνταποκρινόταν στήν ἀχαλίνωτη φιλοδοξία τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς γερμανικῆς πολεμικῆς ἀεροπορίας, τοῦ Γκαίρινγκ (Göring) καί τοῦ ὑπαρχηγοῦ του Στούντεντ ( Student). Ὁ δεύτερος μάλλιστα εἶχε ἐκπονήσει τά πολεμικά σχέδια καί ἐτέθη ἐπικεφαλῆς τῆς ὅλης ἐπιχειρήσεως γιά τήν κατάληψιν τῆς Κρήτης.
Ἀπό τίς 14 Μαΐου ἡ γερμανική ἀεροπορία ἐπιχειροῦσε, σχεδόν καθημερινά, ἰσχυρούς βομβαρδισμούς ἐπιλεγμένων στρατηγικῶν στόχων στήν Κρήτη. Ἡ εἰσβολή ἄρχισε τήν αὐγή τῆς 20ης Μαΐου 1941, μέ ἰσχυρό βομβαρδισμό καί ῥίψη ἀλεξιπτωτιστῶν στήν περιοχή τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ Μάλεμε καί γύρω ἀπό τά Χανιά. Οἱ δυνάμεις τῶν εἰσβολέων ἦταν τρομακτικές ὁλόκληρη ἡ ἀερομεταφερόμενη μεραρχία ἀλεξιπτωτιστῶν, ἐφοδιασμένη μέ βαρέα ὅπλα καί ἀντιαεροπορικά πυροβόλα. Ἡ ὀρεινή μεραρχία πεζικοῦ, 1.080 ἀεροπλάνα. Σέ αὐτά πρέπει νά προστεθῆ μεγάλος ἀριθμός πολεμικῶν πλοίων, πού θά μετέφεραν ἄνδρες, ὁπλισμό καί ἐφόδια. Ἡ ῥίψις ἀλεξιπτωτιστῶν συνεχίστηκε ἀσταμάτητη. Τό μεσημέρι τῆς ἴδιας ἡμέρας ἔπεσαν ἀλεξιπτωτιστές στό Ρἐθυμνο καί τό ἀπόγευμα στό Ἡράκλειο. Ὁ πρῶτος στόχος, βέβαια τῶν Γερμανῶν ἦταν ἡ κατάληψις τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ Μάλεμε, ὅπου θά προσεγειώνοντο κατόπιν ἀνενόχλητα τά ἀεροσκάφη τους μέ τίς ἀπαραίτητες ἐνισχύσεις σέ ἄνδρες καί σέ πολεμικό ὑλικό.
Αὐτό πού συνέβη τότε στήν Κρήτη εἶναι ἀληθινά ἀπερίγραπτο καί κίνησε τόν παγκόσμιο θαυμασμό. Οἱ Γερμανοί προσέκρουσαν σέ ἄμεση καί καθολική ἀντίστασι τοῦ πληθυσμοῦ, πού προσέτρεξε αὐθόρμητα σέ ἕναν ἄγριο καί πρωτοφανῆ ἀγῶνα ὑπερασπίσεως τῆς πατρίδος καί τῆς ἐλευθερίας του. Οἱ συμμαχικές δυνάμεις καθήλωσαν τούς Γερμανούς καί ἀνέτρεψαν τά ἀρχικά σχέδια τους. Χρειάστηκαν 10 ὁλόκληρες ἡμέρες γιά νά καταλάβουν τήν νῆσο. Οἱ ἀπώλειες ἦταν τρομακτικές.Σκοτώθηκαν περισσότεροι ἀπό 4.000 ἀλεξιπτωτιστές «ἡ αιχμή τῆς ναζιστικῆς λόγχης», ἡ ἀερομεταφερόμενη μεραρχία διαλύθηκε, κατεστράφησαν περισσότερα ἀπό 170 ἀεροπλάνα. Στήν Κρήτη δοκιμάστηκε τό ὅπλο τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν, πού τό θεωροῦσαν ἀήττητο καί εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι δέν χρησιμοποιήθηκε ποτέ πιά σέ μεγάλες ἐπιχειρήσεις. Ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Χίτλερ ὀμολόγησε: «ἡ Κρήτη ἀπέδειξε ὅτι οἱ μεγάλες ἡμέρες τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν τελείωσαν».
Ἡ Κρήτη ὑπέκυψε κάτω ἀπό τό βάρος τῆς τρομερὀτερης πολεμικῆς μηχανῆς, πού εἶχε γνωρίσει ὥς τότε ὁ κόσμος.Στίς 27 Μαΐου κατελήφθησαν τά Χανιά καί τό Ρέθυμνο.Στίς 30 Μαΐου ἔπεσε καί τό Ἠράκλειο. Τίς δύο τελευταῖες μέρες τοῦ Μαΐου τά συμμαχικά στρατεύματα εἶχαν συγκεντρωθεῖ στά νότια παράλια τῆς Κρήτης καί ἔφυγαν μέ πλοῖα τοῦ συμμαχικοῦ στόλου στή Μέση Ἀνατολή. Ἡ Κρήτη περνοῦσε μέ τήν σειρά της στή ζοφερή νύκτα τοῦ Ναζιστικοῦ τρόμου.
Ἡ Μάχη τῆς Κρήτης ἀνέτρεψε τά σχέδια τοῦ Χίτλερ καί ἐπηρέασε ἀποφασιστικά, τήν ἐξέλιξι τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ μεγάλου πολέμου. Ὁ Οὐίνστον Τςῶρτσιλ σημειώνει στά ἀπομνημονεύματά του: «Στήν Κρητη ὁ Γκαίρινγκ κέρδισε μιά πύρρειο νίκη, γιατί μέ τίς δυνάμεις πού σπατάλησε ἐκεῖ, θά μποροῦσε εὔκολα νά κατακτήση τήν Κύπρο, τή Συρία, τό Ἰράκ καί ἴσως ἀκόμη καί τήν Περσία…Διέπραξε τήν ἀνοησία νά ἀφήση νά τοῦ διαφύγουν αὐτές οἱ μεγάλες εὐκαιρίες, μέ τό νά θυσιάση τίς ἀναντικαταστατες αὐτές δυνάμεις σ΄ ἕναν θανάσιμο ἀγῶνα, πού διεξάγετο συχνά σῶμα μέ σῶμα…». Ἡ καθυστέρησις τῶν Γερμανῶν στήν Κρήτη ἐπέτρεψε στόν Ἄγγλο στρατάρχη Γουέιβελ νά ὀργανώση τήν ἄμυνα τῆς Αἰγύπτου καί ὁ ἴδιος ἀνέφερε στήν κυβέρνησι του: «Οἱ ἀπώλειες τῶν Γερμανῶν στήν Κρήτη ἔσωσαν τήν γενική κατάστασι στή Μεσόγειο γιατί καταστράφηκε μέγα μέρος ἀπό τά ἀεραγήματα τοῦ ἐχθροῦ καί τεράστιος ἀριθμός ἀεροπλάνων».
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Αντιγραφή από: http://www.pentapostagma.gr/2011/05/blog-post_1921.html
Παντού θα υπάρχει ένας “Εφιάλτης” στην Κρήτη οι προδότες είχαν τη μοίρα που τους άξιζε...
Η ιστορία που θα διαβάσετε είναι πέρα για πέρα πραγματική. Είναι μια από τις εκατοντάδες τραγικές ιστορίες στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, στη Κρήτη. Μια ιστορία που τα έχει όλα. Θάρρος, ηρωισμό, αγάπη για την πατρίδα αλλά και προδοσία...
“Κατεδικάσθην εις θάνατον. Σήμερον Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 1944. Περιμένω χάριν. Ο Θεός βοηθός. Συγχωρέστε με και ο
Θεός να σας συγχωρέσει. Έχετε υγεία για πάντα. Ο υιός και σύζυγος σας Δημήτρης”
Αχνοχάραζε η 21η Φεβρουαρίου, έξω από τα Χανιά, στην Αγιά. Οι φυλακές δεν είχαν πάρει ακόμη τον ρυθμό της μουντής καθημερινότητας τους. Στο παράθυρο ενός κελιού στην πτέρυγα των μελλοθάνατων, ένα παλικάρι 30 ετών, κοιτάει τον ουρανό που ξημέρωνε. Στα χέρια του κρατάει ένα γράμμα που μόλις έγραψε (με μεγάλη δυσκολία και πόνο, αφού από τα δάχτυλα του έλειπαν τα νύχια από τα βασανιστήρια) για την λατρεμένη γυναίκα του, τη Μαρία και τους αγαπημένους γονείς του. Βαθιά μέσα του ο Δημήτρης Βαλαβάνης, ήξερε ότι δεν θα του έδιναν χάρη. Ήξερε ότι δεν θα ξαναδεί την Μαρία και τους γονείς του. Το απόγευμα θα τον οδηγούσαν στο απόσπασμα. Ο άνθρωπος που τον κάρφωσε ήταν Έλληνας. Στενός συνεργάτης των Γερμανών. Ο λόγος του προδότη ενάντια στον δικό του. Δεν είχε καμία ελπίδα στο στρατοδικείο...
Η ζωή του πέρασε σαν σε ταινία μπροστά από τα μάτια του καθώς είχε αφεθεί να κοιτά ανάμεσα από τα κάγκελα, τον ουρανό. Το χωριό του τον Σοκαρά στο Ηράκλειο, τα παιδικά του χρόνια, τη γνωριμία του με τη Μαριώ, τον πόλεμο. Το Αλβανικό μέτωπο. Υπηρέτησε σαν ανθυπολοχαγός Μηχανικού στη χιονισμένη Πίνδο όταν παίρναμε φαλάγγι τους Ιταλούς. Μετά ήρθαν οι Γερμανοί. Επέστρεψε στο νησί του όταν εκείνο είχε πέσει στα χέρια τους. Ξεκίνησε την αντίσταση μαζί με τα αδέρφια του, τον Πέτρο τον Κώστα και τον Γιώργη. Μαζί ήταν και άλλοι συχωριανοί του από τον Σοκαρά.
Αντίσταση, σαμποτάζ, δολιοφθορές στους Γερμανούς. Τον έψαχναν αλλά δεν ήξεραν ποιος είναι. Ήταν ένα φάντασμα που έκρυβε στο σπίτι του Εγγλέζους σαμποτέρ, και πράκτορες των συμμάχων που τους κυνηγούσαν οι Γερμανοί. Μιλούσε στον ασύρματο από τον “μπλουμέ” (το υπόγειο) του σπιτιού του. Έπαιρνε οδηγίες από το Κάιρο, επαναπροωθούσε αλλά και δεχόταν Άγγλους. Ήταν αριστερός αλλά εκείνη την εποχή ακόμη δεν είχε καμία σημασία. Ο κοινός εχθρός ήταν ο Γερμανός. Έξω από το χωριό του σε μια σπηλιά που γα να ανέβεις θα έπρεπε να είσαι αγριοκάτσικο, έκρυβε όπλα. “Η σπηλιά του Βαλαβάνη”.
25η Μαρτίου 1942, η αρχή του τέλους. Στη σχολική εορτή για την επανάσταση, έβγαλε πύρινο πατριωτικό λόγο στους μικρούς μαθητές. Οι γονείς των παιδιών κοιτάζονταν μεταξύ τους έντρομοι. “Μα ήντα κάνει ο κουζουλός” Ανάμεσα στο πλήθος και κάποιοι Γερμανοί. Τον άκουσαν και τους κίνησε την περιέργεια. Αμέσως άρχισαν να τον παρακολουθούν στενά. Δηλαδή όχι οι ίδιοι αλλά οι συνεργάτες τους, τα τσιράκια τους οι Έλληνες Εφιάλτες. Ο διορισμένος από τις δυνάμεις κατοχής, κοινοτάρχης του Ασημίου, Μανώλης Καλιτσούνης, δεν τον έχασε ποτέ από τα μάτια του. Κατέγραφε όλες του τις κινήσεις...
Όσο και να είχε μυηθεί στο αντάρτικο και στους κανόνες συνωμοσίας που διέπουν κάποιον που κάνει αντίσταση, ο Δημήτρης βαλαβάνης έκανε μικρά λαθάκια. Μικρά λάθη που σε άλλη περίπτωση θα περνούσαν απαρατήρητα. Όχι όμως και στη δική του. Ήταν “σταμπαρισμένος” και περίμεναν πότε θα αποκαλυφθεί. Ένα πρωινό στο σπίτι του στον οικισμό Βελούλι στον Σοκαρά ένα Γερμανικό απόσπασμα χτύπησε δυνατά την βαριά ξύλινη πόρτα. Άνοιξε ο ίδιος και οι Γερμανοί του παρέδωσαν ένα επίσημο έγγραφο: “Καλείσθε όπως δίδετε το παρών κάθε εβδομάδα εις το Φρουραρχείον Πύργου”. Ο Βαλαβάνης ήξερε πλέον πια θα ήταν η μοίρα του...
Ο διερμηνέας της Μυστικής Αστυνομίας Μοιρών Ηρακλείου, Νίκος Μαγιάσης μαζί με τον Κοινοτάρχη Ασημίου Μανώλη Καλιτσούνη, είχαν βάλει τον Βαλαβλανη στο μάτι. Ο κλοιός έκλεινε γύρω του επικίνδυνα. Ο 30χρονος υπολοχαγός (πλέον) του μηχανικού αποφάσισε να βγει στα βουνά. Οι Γερμανοί τον κήρυξαν φυγόδικο αφού σταμάτησε να εμφανίζεται στο Φρουραρχείο της Κράις Κομμαντατούρ.
Κάποια στιγμή στις αρχές Φεβρουαρίου 1944 ο Δημήτρης Βαλαβάνης συνελήφθη από Γερμανικό απόσπασμα συνοδευόμενος από το Νικόλαο Μαγιάση. Αρχικά μεταφέρθηκε στις Μοίρες. Εκεί υπέστη απάνθρωπα βασανιστήρια. Τον χτύπησαν άσχημα, του τσάκισαν τα κόκαλα, του έβγαλαν τα νύχια με τανάλια, του έσπασαν τα δόντια και τη μύτη με σφυρί. Παρών σε όλα τα βασανιστήρια και ο Έλλην διερμηνέας... Κάποια στιγμή λιποθύμησε. Ο Μαγιάσης του έριξε ένα κουβά νερό στο πρόσωπο. Συνήλθε. Το στόμα του ήταν μια άμορφη μάζα κρέατος. Η γλώσσα του είχε πρηστεί τόσο που με δυσκολία ανέπνεε. Σήκωσε το κεφάλι και είδε τον Μαγιάση να χαμογελάει ειρωνικά. Έφτυσε αίμα και κατάφερε να ψελλίσει: “ Εγώ μωρέ Μαγιάση θα πεθάνω Έλληνας. Εσύ όμως θα πεθάνεις προδότης”... Από τις Μοίρες τον μετέφεραν στις φυλακές της Αγιάς. Εκεί πέρασε από το Γερμανικό στρατοδικείο όπου και καταδικάστηκε “εις θάνατον” .
Το απόγευμα της 21ης Φλεβάρη ο Βαλαβάνης εκτελέστηκε πίσω από μια μάντρα που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για τον σκοπό αυτό. Αρνήθηκε να του δέσουν τα μάτια. Ήταν ένας υπερήφανος Κρητικός...
Τι απέγιναν όμως ο Καλιτσούνης και ο Μαγιάσης; Κατά τη διάρκεια της κατοχής στην Κρήτη, και οι δυο είχαν άμεση σχέση με τον ταγματάρχη Χάρτμαν. Ο Χάρτμαν συγκέντρωνε πληροφορίες για την δράση των ανταρτών αλλά και των Άγγλων, στη μεγαλόνησο και τις έδινε στους συνεργάτες του, Γερμανούς. Ο Χάρτμαν δεν ήταν Γερμανός. Ήταν Έλληνας. Ήταν ένας από τους δυο Έλληνες αξιωματικούς που το 1920 είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι.
Με το τέλος του πολέμου ο Καλιτσούνης συνελήφθη και πέρασε από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσίλογων , στο Ηράκλειο. Πρόεδρος του δικαστηρίου, ήταν ο Εφέτης Κρήτης Γιώργος Βάρσαμος. Ο Καλιτσούνης κατηγορήθηκε όχι μόνο για την κατάδοση του Βαλαβάνη, αλλά και για την κατάδοση άλλων 27 κατοίκων του Σοκαρά, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Η ακροαματική διαδικασία ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου του 1945 και ολοκληρώθηκε σε 5 ημέρες. Η ποινή ήταν πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Για την κατάδοση των 27 κατοίκων στους Γερμανούς ο πρώην κοινοτάρχης Ασημίου καταδικάστηκε “εις Θάνατον” και για την “ανάληψη υπηρεσίας στις Αρχές κατοχής” σε “δις ισόβια”. Δυο χρόνια αργότερα στις 18 Μαΐου του 1947 ο Καλιτσούνης εκτελέστηκε στις φυλακές Καλλιθέας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός που εκτελούσε και χρέη Αντιβασιλέα, απέρριψε όλες τις αιτήσεις χάριτος του Καλιτσούνη.
Ο Νίκος Μαγιάσης σκοτώθηκε 18 ημέρες νωρίτερα από τον πρώην συνεργάτη του. Για την ακρίβεια δολοφονήθηκε. Και για να είμαστε ακόμη πιο ακριβείς ο Νίκος Μαγιάσης βρήκε τη Νέμεση του... Ο θάνατος και το φρικτό του τέλος συγκλόνισαν το Πανελλήνιο.
30 Απριλίου 1947. Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων που συνεδρίαζε στο Ηράκλειο, ήταν έτοιμο να βγάλει την ετυμηγορία του. Ο Πρόεδρος ζητά από τον κατηγορούμενο να σηκωθεί και να ακούσει την ποινή του. Ο Μαγιάσης δικαζόταν για τον φόνο του Μιχάλη Βρέντζου στη Νίδα του Ψηλορείτη. Ο Μαγιάσης σηκώθηκε. Από το πρόσωπο του είχε χαθεί η αλαζονεία που είχε τα προηγούμενα χρόνια. Έμοιαζε με ανθρωπάκι που εάν δεν γνώριζες τη φριχτή του δράση θα σου προκαλούσε λύπη. Στην Κρήτη όμως κανείς δεν ξεχνούσε και κανείς δεν “παρασύρονταν” από την μάσκα του καλού που φόρεσε ο δοσίλογος. Και κυρίως οι συγγενείς των θυμάτων. Οι άνθρωποι που έθαψαν τα αδέρφια, τους γονείς και τα παιδιά τους εξαιτίας του Μαγιάση. Από τα πίσω καθίσματα του δικαστηρίου μια μορφή σηκώθηκε.
ο αδελφος του Μιχάλη, Γιώργος Βρεντζος, χρόνια μετά
Φορούσε μαύρα και είχε αφήσει μούσια σαν ένδειξη πένθους,όπως συνηθίζουν στην Κρήτη. Με τρεις δρασκελιές διέσχισε την αίθουσα και έφτασε κάτω από τα έδρανα, ακριβώς δίπλα στις θέσεις που κάθονται οι κατηγορούμενοι. Ο Πρόεδρος δεν πρόλαβε να πει λέξη. Οι χωροφύλακες μέσα στην αίθουσα ούτε που κατάλαβαν τι έγινε. Ο Μαγιάσης που είχε σηκωθεί όρθιος κοίταζε με γουρλωμένα μάτια τον άγνωστο που σε κλάσματα του δευτερολέπτου βρέθηκε δίπλα του. Ο κατηγορούμενος άκουσε τον άγνωστο να του ψιθυρίζει: “Τον Μιχάλη τον θυμάσαι;” Ένα μεγάλο κρητικό μαχαίρι εμφανίστηκε στα χέρια της σκιάς. “Σκυλί...” ακούστηκε σιγανά και το μαχαίρι άστραψε για λίγο πριν χωθεί στην κοιλιά του Μαγιάση για 5 φορές. Σωριάστηκε. Πνιγόταν στο ίδιο του το αίμα. Στις 5 το απόγευμα πέθανε στο Πανάτιο νοσοκομείο Ηρακλείου.
Ο άγνωστος πέταξε το μαχαίρι του στο γεμάτο αίματα πάτωμα του Δικαστηρίου. Σήκωσε τα χέρια του και παραδόθηκε στους Χωροφύλακες. Το όνομα του ήταν Γιώργος. Ο αδερφός του, Μιχάλης Βρέντζος μπορούσε τώρα να αναπαυθεί...
Η μαντινάδα μιλάει μόνη της:” Ένας αετός των Βρέντζηδων έσφαξε τον Μαγιάση και όλοι μαζί φωνάξαμε, η χέρα του ν'αγιάσει. Μέσα στο δικαστήριο γιατί 'χενε σκοτώσει και έπρεπε οπωσδήποτε ψυχή να παραδώσει”
ΠΗΓΗ: http://www.pentapostagma.gr/2011/05/blog-post_1921.html#ixzz1MzcKagOJΗ καταστροφη της ελληνικής οικονομίας από τους Γερμανούς κατακτητές την τριετία 1941-1944
Τρίτη, 23 Φεβρουάριος 2010 11:00
Οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα ως κατακτητές στις 27 Απριλίου του 1941. Λίγες μέρες πριν, είχε συνθηκολογήσει ο στρατηγός Τσολάκογλου, ενώ η Ελληνική Κυβέρνηση και ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ είχαν μεταφερθεί στην Κρήτη για να συνεχίσουν τον Αγώνα.
Ο στρατηγός Τσολάκογλου σχημάτισε μια κυβέρνηση "δοσίλογων", που αρχικά μέσα από την συνεργασία με τον Κατακτητή προσπάθησε να ομαλοποιήσει την ζωή στην Χώρα εξασφαλίζοντας την ειρηνική επάνοδο όλων των Ελλήνων στρατιωτών από τα μέτωπα στις εστίες τους. Ο Τσολάκογλου προσπάθησε επίσης να έρθει σε συνεννόηση με τον Κατακτητή για να διασώσει την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας έναντι της Βουλγαρίας. Ελληνική κυβέρνηση φεύγοντας απέσυρε και τον χρυσό από την τράπεζα της Ελλάδος για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού.
Τον Οκτώβριο του 1942 με απόφαση του ίδιου του Χίτλερ, ανέλαβε υπεύθυνος για την ελληνική οικονομία στην Αθήνα ο Χέρμαν Νόιμπαχερ (Hermann Neubacher), με αποστολή να συγκρατήσει τον πληθωρισμό, να πετύχει τον καλύτερο επισιτισμό του αστικού πληθυσμού αλλά και να συνεχίσει την απόσπαση αγαθών από την Ελληνική αγορά με οποιοδήποτε κόστος. Ο Νόιμπαχερ είχε οικονομολογικές γνώσεις καθώς είχε διατελέσει ανώτατο στέλεχος στην βιομηχανία Farben. Αρχικά μείωσε την τύπωση χαρτονομίσματος, καθώς οι φήμες ότι η Γερμανία χάνει τον πόλεμο, οδήγησε πολλούς εμπόρους να επανεμφανίσουν εμπορεύματα που έκρυβαν και έτσι να πέσουν οι τιμές και να μην χρειάζονται μεγάλα ποσά για να αγοραστούν Μια άλλη πρωτότυπη τακτική του Νόιμπαχερ ήταν η πώληση χρυσού (λέγεται πως είχε κατασχεθεί από τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης) στο Ελληνικό χρηματιστήριο, ώστε να ενισχυθεί η δραχμή απορροφώντας ταυτόχρονα τα υπέρογκα χρηματικά διαθέσιμα των Ελλήνων βιομηχάνων. Γενικά είναι αλήθεια ότι ο Νόιμπάχερ βελτίωσε τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων των πόλεων, ενώ καταπολέμησε την κερδοσκοπία των Ελλήνων εμπόρων και βιομηχάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι Έλληνες προστατεύθηκαν από τις αυθαιρεσίες αξιωματικών των αρχών Κατοχής.
Αυτό φάνηκε αμέσως όταν η ανάπτυξη της Ελληνικής Εθνικής αντίστασης σε μεγάλα τμήματα της Ελληνικής επαρχίας το φθινόπωρο του 1943, μείωσε την εισροή αγαθών στα αστικά κέντρα. Αυτό οδήγησε τον Νόιμπαχερ (να εντείνει πάλι την τύπωση χαρτονομίσματος καταρρακώνοντας πλήρως την αξία του. Τον Αύγουστο του 1943 οι "δαπάνες Κατοχής" άγγιξαν τα 850 εκατομμύρια δραχμές που αντιστοιχούσε στο 80% του συνολικού εθνικού εισοδήματος. Η μαύρη αγορά εντάθηκε, ενώ η δραχμή είχε χάσει την αξία της και προς το τέλος της Κατοχής δεν την χρησιμοποιούσαν πλέον ως μέσο συναλλαγών.
Το μικρότερο χαρτονόμισμα που κυκλοφορούσε ήταν ονομαστικής αξίας 100 δισεκατομμυρίων που είχε την αξία μιας προπολεμικής δραχμής και αγοραστική δύναμη για ένα αβγό. Ο παραγωγικός ιστός της Χώρας αποσυντέθηκε, ενώ ο εμπορικός στόλος της Ελλάδος μειώθηκε σε τόνους χωρητικότητας κατά 72%. Οι συγκοινωνίες και το οδικό δίκτυο της Χώρας διαλύθηκαν, περιουσίες άλλαξαν χέρια σε εξευτελιστικές τιμές, λόγω των αναγκών και του ανορθολογισμού της Ελληνικής οικονομίας. Οι Γερμανοί είχαν επιτάξει η κατάσχει, όχι μόνο τις σοδειές και τα ζώα των Ελλήνων, αλλά ως και τα πιο ασήμαντα εργαλεία. Η δραχμή είχε χάσει κάθε αξία καθώς λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα τον Ιούνιο του 1944 οι "δαπάνες κατοχής" είχαν σκαρφαλώσει στο ιλιγγιώδες ποσό των 450.000 δις δραχμές με το Ελληνικό δημόσιο να "τυπώνει" 500 δις δρχ την μέρα! http://www.istoria.gr/oct03/content04.htm
Οι Γερμανοί όμως είχαν εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες που δεν συμβάδιζαν με τις Ελληνικές επιδιώξεις. Αφού τεμάχισαν την Ελλάδα μοιράζοντας τα εδάφη της σε Βουλγαρία και Ιταλία, αποφάσισαν να μεταβάλλουν την Χώρα σε προκεχωρημένη αποθήκη προμηθειών για την στρατιά του Ρόμελ που αγωνιζόταν στην Μέση Ανατολή. Για να πετύχουν τον σκοπό αυτό ακολούθησαν μια εξοντωτική "κρυφή" οικονομική πολιτική. Συγκεκριμένα επέβαλλαν στην κυβέρνηση δοσίλογων να πληρώνει χρήματα με την μορφή δανείων για την συντήρηση των Γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα ("δαπάνες κατοχής"). Το Ελληνικό δημόσιο όμως, δεν είχε ταμειακά διαθέσιμα για να ανταπεξέλθει καθώς είχε ήδη ένα τεράστιο έλλειμμα (7,5 δις δρχ)που άφησε η Ελληνική εμπλοκή στον πόλεμο, ενώ η
Έτσι τα δάνεια αυτά για τις "δαπάνες κατοχής" δεν ήταν τίποτε άλλο από τυπωμένα πληθωριστικά χαρτονομίσματα (δραχμές) που οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν για να αγοράσουν τρόφιμα, εμπορεύματα και πρώτες ύλες από την Ελληνική αγορά. Για το 1941 μόνο, οι "δαπάνες Κατοχής" ήταν 25 εκατομμύρια δρχ, δηλαδή το 40% του τότε εθνικού εισοδήματος που ούτως η άλλως είχε μειωθεί αφού η οικονομική δραστηριότητα είχε εκμηδενιστεί και δεν εισπράττονταν φόροι. Το αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής ήταν άμεσο: είχαμε τον υψηλότερο πληθωρισμό στην σύγχρονη Ιστορία μας, ενώ η Ελληνική αγορά "στέγνωνε" από τρόφιμα και αγαθά επιδεινώνοντας περαιτέρω την αναντιστοιχία προσφοράς - ζήτησης. Το κόστος ζωής σε σχέση με το προπολεμικό, διπλασιάστηκε μέσα στο πρώτο εξάμηνο της Κατοχής. Ο Συμμαχικός αποκλεισμός, η καταστροφή του δικτύου συγκοινωνιών και η άρνηση της Βουλγαρίας να παρέχει τρόφιμα από την ζώνη κατοχής της στην Μακεδονία, επιδείνωσαν τις δυσκολίες τροφοδοσίας. Η έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης έκανε την εμφάνιση της το Φθινόπωρο του 1942. Ακόμη και η οργάνωση συσσιτίων απέτυχε, αφού δεν βρίσκονταν τρόφιμα. Η δοσιλογική κυβέρνηση όρισε ανώτατες τιμές σε αγαθά ενώ συγκέντρωνε και τρόφιμα από την επαρχία τα οποία μοίραζε με δελτίο, αλλά έτσι δεν καλυπτόταν ούτε το 1/3 των αναγκών. Παράλληλα με αυτά, οι δυνάμεις κατοχής επίταξαν εργοστάσια, πρώτες ύλες και καύσιμα. Οτι δεν αγόραζαν οι πληθωριστικές δραχμές, οι Γερμανοί είτε το αποσπούσαν ως "λεία" πολέμου, η το υπέτασσαν σε ένα καθεστώς υποχρεωτικών επιτάξεων όπου ο δικαιούχος λάμβανε ένα τυπωμένο χαρτί που αντιστοιχούσε σε κάποια "αποζημίωση" που θα λάμβανε μετά το τέλος του πολέμου.
Οι ενέργειες αυτές κατά την γνώμη μας, δεν έγιναν από ανθρωπιστικούς η φιλελληνικούς λόγους όπως έχει γραφτεί. Είχαν ως στόχο την συντήρηση της δραχμής και της Ελληνικής κοινωνίας σε οριακά ανεκτό επίπεδο, ώστε να αποφευχθεί η χρεοκοπία του Ελληνικού δημοσίου και να έχει την ευκαιρία η Γερμανία να απομυζήσει περαιτέρω την ημιθανή.
Το αποτέλεσμα της Γερμανικής οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα τα χρόνια της Κατοχής ήταν τραγικό. Τα είδη πρώτης ανάγκης είχαν ανέβει 50.000 φορές, ενώ οι μισθοί μόνο 2.000.
Αλλά η σημαντικότερη επίπτωση της Γερμανικής οικονομικής πολιτικής ήταν τα θύματα της. Πάνω από 200.000 Έλληνες βρήκαν τραγικό θάνατο από την πείνα και τον υποσιτισμό, την ίδια στιγμή που τα θύματα των μαχών και των εκτελέσεων δεν ήταν περισσότεροι από 70.000 Έλληνες. Η θλίψη, η δυστυχία και η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής σημάδεψαν τον Ελληνικό αστικό κυρίως, κόσμο κατά την διάρκεια της Κατοχής.
ΠΗΓΕΣ
-Αλέξης Φραγκιαδής, Ελληνική Οικονομία 19ος - 20ος αιώνας, εκδόσεις Νεφέλη
-Ιστορία της Κατοχής, εκδόσεις Μέτρον
-Χρήστος Χατζηιωσηφ, Η ελληνική οικονομία, πεδίο μάχης και αντίστασης, εκδόσεις Βιβλιόραμα
-Εξαιρετικό άρθρο του κ. Ζαβάκου στο έγκυρο περιοδικό "Ιστορία εικονογραφημένη"
-Ναπολέων Μαραβέγιας, έγκυρες πληροφορίες για την οικονομία της Κατοχής από το εξαιρετικό του άρθρο στο "ΒΗΜΑ"
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=115566&ct=114&dt=24/10/1999
- Πολύ κατατοπιστικό νήμα για την οικονομία της Κατοχής, τις δυσκολίες επιβίωσης και τις κοινωνικές προεκτάσεις της από τον blogger "Αίολο"
http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=169657&sid=2fd3e968d475be3ea3c6d0f81274d783
-Μαρτυρίες για την πείνα την εξαθλίωση και την απόγνωση στην Κατοχική Αθήνα
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1940_1945/occupation/pigi02.html
ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ
Αυτό όμως που με λύπησε βαθύτατα είναι η αρνητική προς την Ελλάδα στάση της Γερμανικής Κυβέρνησης και της Γερμανικής κοινής γνώμης. Προφανώς ο σκοπός του κειμένου δεν είναι να ξύσει πληγές η να αναμοχλεύσει πάθη του παρελθόντος. Η φανατική (έως βάναυση) συμπεριφορά της Γερμανικής κοινής γνώμης και της Γερμανικής κυβέρνησης έναντι της Ελλάδας μοιραία όμως τα επαναφέρει στην επιφάνεια. Δεν θα ήθελα τον οίκτο τους, ούτε την ανέξοδη στήριξη τους με φλυαρίες, ούτε τα χρυσοπληρωμένα τοκογλυφικά δανεικά των τραπεζών τους. Θα μπορούσαν όμως τουλάχιστον να σιωπήσουν, όταν γνωρίζουν τι πόνο και δυστυχία προκάλεσαν στο πρόσφατο παρελθόν στην Ελλάδα.)
(Παρακολουθώ εδώ και μήνες, όπως όλοι σας, τον πλήρη εξευτελισμό και την ταπείνωση της πατρίδας μας σε διεθνές επίπεδο από τραπεζίτες και αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύω πως για τα αποτελέσματα αυτά έχουμε συντελέσει όλοι μας ( ο καθένας σε διαφορετικό βαθμό βέβαια), με την αδιαφορία μας για τα κοινά επιλέγοντας πολιτικές ηγεσίες που ΟΛΟΙ γνωρίζαμε ότι είναι ανίκανες και διεφθαρμένες και με την ασυγχώρητη μακαριότητα της λογικής να ζούμε σε ένα επίπεδο ζωής που δεν αντιστοιχεί στις οικονομικές μας δυνατότητες, δανειζόμενοι με συνεχώς χειρότερους όρους.
Η δήλωση του Γερμανού εκπροσώπου εξωτερικών για την δήθεν καταβολή των Γερμανικών αποζημιώσεων είναι εν μέρει ακριβής. Το ποσό που καταβλήθηκε το 1960 στην Κυβέρνηση Καραμανλή (110 εκατομμύρια μάρκα) που είχε ικετέψει σχεδόν για την καταβολή του, ήταν αστείο μπροστά σε αυτό αυτό που είχε επιδικάσει η συνδιάσκεψη των Παρισίων (8,5 δις δολάρια έναντι 14 δις που ζητούσε η Ελλάδα). Σε αυτό το ποσό ο Γερμανός εκπρόσωπος άθροισε αυθαίρετα και τα χρήματα που δάνεισε η χώρα του στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ΕΟΚ και της Ε.Ε. Ως τώρα βέβαια, υποτίθεται ότι τα χρήματα αυτά δίνονταν, όπως σε όλες τις Χώρες άλλωστε, στο πλαίσιο της κοινοτικής αλληλεγγύης. Δεν θυμάμαι ποτέ Γερμανό αξιωματούχο να υποστηρίζει ότι ο δανεισμός αυτός ήταν για τα ναζιστικά εγκλήματα της Κατοχής.
Αμφικτύων
24-12-1989
*Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε.α Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης
μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
http://amphiktyon.blogspot.com/
Η Μάχη των Οχυρών (6-9 Απριλίου 1941)
Ιωάννης Κακουδάκης
Λέγοντας Μάχη των Οχυρών, εννοούμε τον τετραήμερο εκείνο σκληρό, άνισο και επικό αγώνα 6-9 Απριλίου 1941, που έγινε στα Οχυρά Μακεδονίας –Θράκης, από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης (Μπέλες) μέχρι το Νέστο ποταμό στη γραμμή των συνόρων, στη «Γραμμή Μεταξά» με την απόκρουση της γερμανικής επίθεσης από το βουλγαρικό έδαφος, κατά τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνοριακή αυτή γραμμή, μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, υπήρχαν 21 Οχυρά, που αποτελούσαν την οχυρωμένη αμυντική θωράκιση της Ελλάδας και την άμεση απόκρουση οποιασδήποτε αιφνιδιαστικής επίθεσης από Βορρά.
Συνοπτική Περιγραφή των Οχυρών
Τα 21 Παραμεθόρια αυτά Οχυρά κατασκευάστηκαν την περίοδο 1936-1940 και είναι: Ποποτλίβιτσα (Παπαδοπούλα),Ιστίμπεη (Οχυρό), Κελκαγιά (Σπανή Πέτρα), Αρπαλούκι ( Στήριγμα), Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Εχίνος και Νυμφαία. Τα ονόματα μέσα σε παρένθεση χρησιμοποιούνται σήμερα για ευνόητους λόγους.(ήταν με ξένες ονομασίες). Για την εξιστόρηση των γεγονότων θα χρησιμοποιήσω τα αρχικά ονόματα των Οχυρών, που είναι περισσότερο γνωστά στο ευρύ κοινό.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΩΝ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ
Το κάθε οχυρό στο σύνολό του αποτελούσε ένα περίκλειστο έργο από ένα και περισσότερα στεγανά συγκροτήματα με έναν ή περισσότερους ορόφους, ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Περιλάμβανε ανθεκτικά σκέπαστρα, πυροβολεία, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, οπτικούς σταθμούς, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους για τον ανεφοδιασμό και την εκτέλεση αντεπιθέσεων. Οι υπόγειες εγκαταστάσεις κάθε οχυρού περιλάμβαναν διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών, θαλάμους οπλιτών, τηλεφωνικό κέντρο, αναρρωτήριο, μαγειρεία, δεξαμενές πόσιμου νερού, σημεία υδροληψίας, αποχωρητήρια, χώρους υγιεινής, αποθήκες πυρομαχικών, αποθήκες με επαρκή εφόδια για την κάλυψη αναγκών 15 ημερών άμυνας, χειρουργείο, φαρμακείο, συστήματα αερισμού, φωτισμού (γεννήτριες, λάμπες πετρελαίου, φακούς κ,ά.), αποχέτευση, εσωτερικές θέσεις μάχης αντιαρματικά κωλύματα, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων, οδικό δίκτυο, κ.ά.. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τόσο η βουλγαρική, όσο και η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών δεν είχαν πληροφορίες για τις ακριβείς θέσεις, τη δύναμη και τον οπλισμό των οχυρών, παρόλο που ορισμένα οχυρά( Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη, Κελκαγιά κ.ά.) απείχαν μόνο 200- 250 μέτρα από τα σύνορα.
Κατασκευαστικά στοιχεία των Οχυρών
Εκσκαφές
• Διάνοιξη νέων οδών: 115 χλμ.
• Επισκευή παλαιών οδών: 92 χλμ.
• Εκσκαφές επιφανειακών έργων: 16.000 κ.μ.
• Εκσκαφές υπόγειων έργων: 291.000 κ.μ.
Υπόγειες εργασίες
• Σύνολο οπλισμένου σκυροδέματος 108.000 κ.μ.
• Σύνολο σκυροδέματος μη οπλισμένου: 63.000 κ.μ.
• Συνολικό μήκος εξωτερικών υδραγωγείων: 74 χλμ.
• Συνολικό μήκος εσωτερικών υδραγωγείων: 14 χλμ.
• Συνολικό μήκος τηλεφωνικών γραμμών εκτός οχυρών: 1.216 χλμ.
• Συνολικό μήκος τηλεφωνικών. γραμμών εντός των οχυρών: 70 χλμ.
• Συνολικό μήκος ανάπτυξης συρματοπλέγματος: 90 χλμ.
• Συνολική ποσότητα τσιμέντου: 66.000 τόνοι.
• Συνολική ποσότητα σιδήρου οπλισμού σκυροδέματος: 12.000 τόνοι.
• Συνολικό μήκος υπόγειων στοών: 24.000 μέτρα,
• Συνολικό μήκος υπόγειων καταφυγίων - θαλάμων: 13.000 μέτρα,
• Συνολικό μήκος σωλήνων ύδρευσης: 88.000 μέτρα,
Κόστος - χρόνος
• Σύνολο δαπάνης και με τα έργα εκστρατείας 1,060(1059.800.600) δισ. δραχμών (ίσο με σημερινά περίπου 55,00 δις ευρώ ).
• Σύνολο ημεροδουλίων (ημερομισθίων): 3.000.000 (2.856.554).
• Διάρκεια κατασκευής: 3,5 χρόνια, (Νοέμβριος 1936 - Ιούλιος 1940).
ΠΙΝΑΚΑΣ
Εργασθέντων ημερησίως κατά τις θερινές και χειμερινές περιόδους.
Έτος Θερινή Περίοδος Χειμερινή Περίοδος
1936 960 425
1937 3025 1180
1938 3630 550
1939 3395 1240
1940 2425 –
Κατά προσέγγιση, διατέθηκαν για τα έργα οχύρωσης των βουλγαρικών συνόρων (από Στρυμόνα μέχρι
Αλεξανδρούπολη) 2.900.000 ημεροδούλια (ημερομίσθια) εργατοτεχνικού ιδιωτικού προσωπικού.
Είσοδος Οχυρού
Τα παραπάνω συγκεντρωτικά στοιχεία των Οχυρών, τα οποία είναι άγνωστα στους πολλούς, επιβεβαιώνουν τον κατασκευαστικό άθλο του έργου και δίκαια και τεκμηριωμένα αποτελεί το μέγιστο τεχνικό έργο της Ελλάδας κατά τον περασμένο αιώνα. Αρκεί μια επίσκεψη- που σήμερα επιτρέπεται- εύκολα κάποιος να το διαπιστώσει και να θαυμάσει τα Οχυρά.
Περιληπτική Εξιστόρηση της Μάχης των Οχυρών
Στοά Πολυβολείου
Ο Ελληνικός Στρατός, με απαράμιλλο ηρωισμό, μάχεται σκληρά και νικηφόρα εναντίον των Ιταλών, από την 28η Οκτωβρίου 1940, στην Ήπειρο.
ΟΧΥΡΟ ΡΟΥΠΕΛ
Η προβλεπόμενη εμπόλεμη δύναμη των 21 Οχυρών ήταν: 329 Αξιωματικοί και 9.740 Οπλίτες (συνολικά 10.069), ωστόσο, η τοποθετημένη δύναμη στις 6 Απριλίου 1941 ήταν 5.630 άνδρες, δηλαδή το 62% περίπου της εμπόλεμης δύναμης. Επομένως, αν στην αριθμητική υπεροχή των Γερμανών προστεθεί και ο υπερσύγχρονος εξοπλισμός τους, είναι εύκολο να διαπιστώσουμε την απόλυτη γερμανική υπεροχή.
Ενώ τα Οχυρά αμύνονται σθεναρά σ’ όλη τη γραμμή του μετώπου, η κατάληψη του δυτικού τμήματος του Μπέλες και η διείσδυση γερμανικών τμημάτων στην κοιλάδα της Ροδόπολης δημιούργησε κίνδυνο για όλη την τοποθεσία του Μπέλες. Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβικής αντίστασης ευόδωσε την προέλαση και την είσοδο της 2ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στο ελληνικό έδαφος. Ανατολικά του Στρυμόνα και μέχρι το Νέστο ποταμό η τοποθεσία παραμένει αρραγής και τα Οχυρά απόρθητα, με διαταγή να αμυνθούν «μέχρις εσχάτων».
Ο σκληρός και επικός αγώνας των ηρωικών υπερασπιστών όλων των Οχυρών, που η αναλυτική εξιστόρηση εκφεύγει από το πλαίσιο της ενημέρωσης αυτής, δεν επέτρεψε στις γερμανικές δυνάμεις να διασπάσουν τη «Γραμμή Μεταξά», ούτε την τρίτη μέρα της επίθεσης. Όμως, η γρήγορη κατάρρευση της γιουγκοσλαβικής αντίστασης, από την πρώτη κιόλας ημέρα, ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλάδας του Αξιού ποταμού και η ανυπαρξία διαθέσιμων δυνάμεων, για την κάλυψη του αριστερού πλευρού της οχυρωμένης τοποθεσίας του Μπέλες, έδωσε την ευκαιρία και τη δυνατότητα στη 2η Γερμανική Τεθωρακισμένη Μεραρχία να εισβάλει στο ελληνικό έδαφος δια μέσου των κοιλάδων του Στρούμνιτσα και του Αξιού ποταμού.
Απόδοση τιμών στους μαχητές των οχυρών από τους Γερμανούς
Οι γενναίοι μαχητές των Οχυρών κατόρθωσαν με επιτυχία να αποκρούσουν όλες σχεδόν τις κατά μέτωπο γερμανικές επιθέσεις και να αποχωρήσουν με εθνική αξιοπρέπεια και τιμητικές εκδηλώσεις, όταν οι προϊστάμενοί τούς διέταξαν. Αναδείχθηκαν, έτσι, εφάμιλλοι των συναδέλφων τους, τού Ελληνοϊταλικού μετώπου, προκαλώντας τον θαυμασμό εχθρών και φίλων. Στα Οχυρά η υπεροψία του δυνατού κάμφθηκε από τη δύναμη του δικαίου και της πίστης και προστέθηκε το δεύτερο μεγάλο ΟΧΙ κατά τον Β΄ΠΠ, στην τρισένδοξη ιστορία μας. Και το τρίτο ΟΧΙ θα ακολουθήσει στη Μάχη της Κρήτης (20-29 Μαΐου 1941). Αγωνίστηκαν γενναία με άφθαστο ηρωισμό και πρωτοφανή αυτοθυσία εναντίον ενός πολυπληθέστερου εχθρού με συντριπτική υπεροχή πυρός και μέσων.
Λοχίας Πεζικού
Ίτσιος Δημήτριος
-Έκανες το καθήκον σου και τώρα είναι η σειρά μου να σε «εκτελέσω», για να κάνω και εγώ το δικό μου καθήκον.
Η Ευρώπη 1940-1941
Οι απώλειες των γερμανών κατά τη Μάχη των Οχυρών ήταν 2689 νεκροί και τραυματίες, αξιωματικοί και στρατιώτες, και 170 αγνοούμενοι, σύμφωνα με τις γερμανικές πηγές. Ο Διοικητής του 125ου Γερμανικού Συντάγματος που επιτέθηκε στο Οχυρό Ρούπελ – Κάλη - Καρατάς δακρύζοντας είπε: «Δεν θρηνώ ως στρατιώτης, διότι η θυσία ήταν επιβεβλημένη, αλλά κλαίω ως άνθρωπος, διότι από το Σύνταγμά μου απέμειναν μόνο λίγοι άνδρες».
Επίλογος
Συμπληρώθηκαν φέτος 72 χρόνια από την ελληνική εποποιία 1940-1941 και δυστυχώς η επέτειος αυτή βρίσκει τη χώρα μας να διεξαγάγει έναν οικονομικό πόλεμο με τον ίδιο αντίπαλο τού 1941 και να αγωνίζεται και κατά την ειρήνη, όπως και στον πόλεμο. Όμως, ανεξάρτητα, από τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε, έχουμε εθνική υποχρέωση και ιστορική επιταγή να επαναφέρουμε στη μνήμη μας τον τεράστιο και με τόσο κολοσσιαίες προεκτάσεις άθλο του Έθνους μας, για να διδασκόμαστε τι μπορεί να κάνει το Έθνος μας, όταν είναι ενωμένο και προσηλωμένο στα εθνικά ιδεώδη και στις εθνικές μας επιταγές. Και πρέπει να τιμούμε τους δημιουργούς του, τους συντελεστές του, τη μνήμη των πεσόντων, και τέλος, πρέπει να υπενθυμίζουμε σε όσους επιβουλεύονται το ιερό μας πάτριο έδαφος και την εθνική μας τιμή, ακεραιότητα και αξιοπρέπεια, τι τους περιμένει, αν τολμήσουν. Το Έπος του 1940-1941 αποτελεί εθνικό οδοδείχτη και έτσι πρέπει να παραμείνει.
-Ο κ. Ιωάννης Δ. Κακουδάκης είναι Αντιστράτηγος ε.α., Επίτιμος Α’ Υπαρχηγός ΓΕΣ, τ. Διευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ και τ. Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας του ΓΕΕΘΑ
Ὅταν ἐξερράγη, ἤρχιζε μόλις ν' ἀναρρωννύη ἀπὸ πλῆθος βαθυτάτων πληγῶν, τὰς ὁποίας εἶχον καταλίπει εἰς τὸ σῶμα της πόλεμοι ἐξωτερικοὶ καὶ ἐσωτερικαὶ διαιρέσεις, καὶ οὐδὲ δυνάμεις εἶχε, οὐδὲ διὰθεσιν, οὐδὲ λόγον ν᾿ ἀναμιχθῆ εἰς πόλεμον, τοῦ ὁποίου, ἂν τὸ τέλος πέπρωται πάντως νὰ ἔχη δι᾿ ὅλον τὸν κόσμον συνεπείας σημαντικάς, ἡ ἀρχή του δὲν παρουσίαζε δι' αὐτὴν ἀμέσους κινδύνους.
Καὶ ἂς ληφθῆ τοῦτο μόνον: Τὸ ὅτι ἡ Ἑλλὰς ὅταν οἱ Ἰταλοὶ ἔπνιξαν εἰς τὸν λιμένα τῆς Τήνου τὴν «Ἕλλην» καὶ εὗρε τὰ θραύσματα τῶν τορπιλλῶν καὶ ἐβεβαιώθη ὅτι ἦσαν ἰταλικά, τὰ ἔκρυψε.
Διότι, ἂν τὰ ἀπεκάλυπτε θὰ ἦτο ὑποχρεωμένη ἢ νὰ κηρύξη τὸν πόλεμον ἢ νὰ δεχθῆ τὴν κήρυξιν τοΰ πολέμου.
Δὲν ἤθελε λοιπὸν τὸν πόλεμον μὲ τοὺς Ἰταλοὺς ἡ Ἑλλάς.
Ἤθελε εἰς τὴν μικρὰν αὐτὴν γωνίαν τῆς γῆς νὰ ζήση κατὰ δύναμιν ἥσυχος, ἐπειδὴ ἦτο κατάκοπος, ἐπειδὴ εἶχε πολεμήσει πολὺ καὶ ἐπειδὴ ἡ γεωγραφική της θέσις εἶναι τοιαύτη ὥστε νὰ μὴ θέλη νὰ ἔχη ἐχθροὺς οὔτε τοὺς Γερμανοὺς εἰς τὴν ξηράν, οὔτε τοὺς Ἄγγλους εἰς τὴν θάλασσαν.
Ἐν τούτοις, ὅταν ὀλίγον μετὰ τὴν «Ἕλλην» παρουσιάσθησαν ἁπταὶ ἀποδείξεις τῆς μελλούσης ἰταλικῆς ἐπιθέσεως, ἡ Ἑλλάς, πεισθεῖσα ὅτι ἡ μία ὑπογραφὴ δὲν εἶχεν ἀξίαν, δὲν ἐστράφη ὡς ὤφειλε πρὸς τὴν ἄλλην, ἀλλ᾿ἐστράφη -τὸ ἐνθυμεῖσθε, Ἐξοχώτατε;- πρὸς Ὑμᾶς.
Καὶ τί ἀπηντήθη τότε εἰς τὴν Ἑλλάδα;...
Τί ἀπηντήθη δὲν γνωρίζω καλῶς.
Γνωρίζω ὅμως ἐκ στόματος τοῦ ἀποθανόντος πρωθυπουργοῦ μας, ὅτι ἡ Γερμανία ἀπήντησεν εἰς τὸ διάβημά μας συνιστῶσα νὰ μὴ δώσωμεν ἀφορμὴν -νὰ μὴ ἐπιστρατευθῶμεν δηλαδὴ- καὶ νὰ εἴμεθα ἥσυχοι.
Τότε λοιπὸν ποῦ καὶ πρὸς ποῖον ἠθέλατε νὰ στραφῆ ἡ Ἑλλάς;... Πρὸς τοὺς Ἰταλούς, τῶν ὁποίων εἶχε εἰς τὴν τσέπην της, μαζὶ μὲ τὰ θραύσματα τῶν τορπιλλῶν, καὶ τὴν ἄνευ ἀξίας ὑπογραφήν; Ἂλλ᾿ αὐτοὶ τῆς εἶχον κηρύξει τὸν πόλεμον.
Πρὸς Ὑμᾶς; Ἂλλ᾿ Ὑμεῖς ἀτυχῶς εὐρίσκεσθε ἐκεῖνο ἀκριβῶς τὸ πρωί, εἰς τὰς 28 Ὀκτωβρίου, εἰς Φλωρεντίαν.
Καὶ αὐτοί, τῶν ὁποίων ἐκαίετο ἡ Πατρίς, οἱ ὁποῖοι ἠγρύπνουν εἰς τὰς ἀκτὰς τῆς Μάγχης ἀνήσυχοι, οἱ ὁποῖοι τότε -ὅπως τὸ εἶχον δηλώσει- δὲν εἶχον ἐπαρκῆ τὰ μέσα διὰ τὴν ἰδίαν των προστασίαν, ἦλθαν.
Νικῶνται οἱ Ἰταλοί. Καὶ νικῶνται ἐκεῖ, στρατιωτικῶς, σῶμα πρὸς σῶμα, ἀπὸ ἡμᾶς, τοὺς μικρούς, τοὺς ἀδυνάτους. Ὄχι ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους. Διότι Ἄγγλος στρατιώτης δὲν ἐπάτησεν εἰς τὴν Ἀλβανίαν. Νικῶνται. Διατί; Διότι δὲν ἔχουν ἰδανικά, διότι δὲν ἔχουν ψυχήν. Διότι...
Διότι ἔτσι ἠθέλαμεν νὰ πιστεύωμεν. Διότι μᾶς συνέφερεν ἔτσι. Ἔπειτα, καθὼς ἐπροχωροῦμεν ἡμεῖς εἰς τὴν Ἀλβανίαν, ἐπροχώρουν καὶ αἱ σχέσεις τῆς Γερμανίας καὶ τῆς Ἑλλάδος.
Τὰ δεύτερα πρὸς προστασίαν τῶν πετρελαίων.
Τὰ τρίτα διὰ νὰ κρατήσουν τὰ σύνορα.
Τὰ τέταρτα... - ἀλλὰ τὰ τέταρτα πλέον ἦσαν τριακόσιαι χιλιάδες. Τότε ὁ ὑπογεγραμμένος μετέβη δημοσιογραφῶν εἰς τὴν Βουλγαρίαν, ἐπέρασε τὸν δρόμον τὸν ὁποῖον τώρα περνοῦν οἱ στρατοί σας καὶ ἐπανελθὼν εἶπεν εἰς τὸν μακαρίτην Πρωθυπουργόν:
- Ὁ μέχρι Σόφιας δρόμος ἔχει τώρα, προσφάτως, διαπλατυνθῆ. Αἱ ξύλιναι γέφυραι ἔχουν τώρα, προσφάτως, ὑποστηριχθῆ μὲ πασσάλους. Τὰ ὑπολείμματα τῆς ξυλείας εὑρίσκονται ἀκόμη ἐκεῖ. Εἶναι προφανὲς ὅτι οἱ Βούλγαροι ἔχουν ἑτοιμάσει τώρα, ὅπως ὅπως, τὸν δρόμον διὰ νὰ περάση στρατός...
Ἀλλ᾿ ὄχι, δὲν πρόκειται νὰ γίνη αὐτό. Ὁ ὀλίγος ἢ πολὺς στρατὸς τῶν Ἑλλήνων ποὺ εἶναι ἐλεύθερος, ὅπως ἐστάθη εἰς τὴν Ἤπειρον, θὰ σταθῆ, ἂν κληθῆ, εἰς τὴν Θράκην. Καὶ τί νὰ κάμη;... Θὰ πολεμήση. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θὰ ἀγωνισθῆ. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀποθάνη. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀναμείνη τὴν ἐκ Βερολίνου ἐπιστροφὴν τοῦ δρομέως, ὁ ὁποῖος ἦλθε πρὸ πέντε ἐτῶν καὶ ἔλαβε ἀπὸ τὴν Ὀλυμπίαν τὸ φῶς, διὰ νὰ μεταβάλη εἰς δαυλὸν τὴν λαμπάδα καὶ φέρη τὴν πυρκαϊὰν εἰς τὸν μικρόν, τὴν ἔκτασιν, αλλὰ μέγιστον αὐτὸν τόπον, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἔμαθε τὸν κόσμον ὅλον νὰ ζῆ, πρέπει τώρα νὰ τὸν μάθη καὶ ν᾿ ἀποθνήσκη.
Μετ᾿ ἐξόχου τιμῆς
Γ. Α. ΒΛΑΧΟΣ
Οι πρώην εχθροί και νυν "σύμμαχοι" αλλά και οι δήθεν σύμμαχοι επιτίθενται ξανά...
Στο επισυναπτόμενον σημείωμα δίδεται η διαχρονική απάντησις: Ο ένας αδελφός στο Μέτωπο, ρωτάει τον πατέρα του για την διεύθυνση του άλλου αδελφού επίσης στο Μέτωπο... "Πάνθεον Ηρώων"......
IP Κατεγρά(Ευτυχής όποιος είχε μάθησιν στήν Ιστορία)
Ογδόντα χρόνια από το επος του 1940
Ένα σημαντικό κείμενο
Πως είδε ο
τουρκικός Τύπος την
28η Οκτωβρίου
του '40
«Έλληνες,
ευλογημένος ο αγώνας σας!»
Dr Γεώργιος Αγγελετόπουλος
Η ηρωική
αντίσταση της Ελλάδας στην απόπειρα της φασιστικής Ιταλίας να εισβάλει
στο έδαφός της, που ξεκίνησε την 28η Οκτωβρίου 1940, αλλά και η προέλαση του
ελληνικού στρατού στην υπό κατοχή αλβανική ενδοχώρα προκάλεσαν τον θαυμασμό όχι μόνο των δυτικών συμμάχων, αλλά και
της γείτονος Τουρκίας. Η αρθρογραφία των τουρκικών εφημερίδων της
εποχής αποτελεί αψευδή μάρτυρα των αισθημάτων συμπαράστασης και των επαίνων που
είχαν προκαλέσει τα ελληνικά κατορθώματα εναντίον ενός σαφώς υπέρτερου,
υλικά και αριθμητικά, αντιπάλου. Πρόκειται για μια περίοδο που ο Ισμέτ Ινονού, έχοντας υπερισχύσει
στον αγώνα εξουσίας που είχε λάβει χώρα μετά τον θάνατο του Κεμάλ Ατατούρκ τον Νοέμβριο 1938, είχε αναγορευθεί σε «εθνικό
ηγέτη» (Milli Şef) της Τουρκίας.
Η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εννέα μήνες
αργότερα, διευκόλυνε τον, ούτως ή άλλως, ασφυκτικό έλεγχο που ασκούσε στον Τύπο
το «μονοκομματικό καθεστώς» (Tek Parti Rejimi) και, κατά συνέπεια, μπορεί
βασίμως να υποστηριχθεί ότι οι δημοσιευόμενες απόψεις απηχούσαν σε μεγάλο βαθμό
τις θέσεις των πολιτικά ιθυνόντων.
Πράγματι, ο τουρκικός Τύπος παρακολουθούσε στενά τις
εξελίξεις μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας και είχε λάβει θέση υπέρ της πρώτης, τόσο
στην περίπτωση της δολοφονίας του Αλβανού ληστή Νταούτ Χότζα (τον οποίο η
ιταλική προπαγάνδα επιχείρησε να μετατρέψει σε «Αλβανό πατριώτη», χρεώνοντας τη
δολοφονία του σε «Ελληνες πράκτορες») όσο και στην περίπτωση του τορπιλισμού
της «Ελλης». Ετσι, ο Χιουσεΐν Τζαχίτ Γιάλτσιν στη «Γενί Σαμπάχ» εξέφραζε τον
προβληματισμό και την ανησυχία του για την απειλητική στάση της Ιταλίας έναντι
της Ελλάδας και προέβλεπε μια διά ξηράς και όχι διά θαλάσσης επίθεση της
Ιταλίας (Hüseyin Cahit Yalçın, «Yunanistan ve Italya», Yeni Sabah 15/8/1940).
Την επομένη, ο Ζεκερίγια Σερτέλ στην «Ταν» συμμεριζόταν την άποψη του Γιάλτσιν
πως μια ενδεχόμενη ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας θα σηματοδοτούσε το
τέλος της ειρήνης στα Βαλκάνια (Zekeriya Sertel, «İtalya Yunanistan’dan ne
İstiyor?», Tan 16/8/1940). Με τη σειρά του, ο Αχμέτ Εμίν Γιαλμάν στη «Βατάν»
έβλεπε «σκοτεινά νέφη στον ορίζοντα», χρεώνοντας στην Ιταλία «κακή πρόθεση»
μετά την οποία «εύκολα δίνεται και η αφορμή» (Ahmet Emin Yalman, «Yakın
Ufuklarda Bulutlar», Vatan 25/8/1940), ενώ και πάλι ο Σερτέλ εκτιμούσε πως, αν
η Ιταλία πραγματοποιούσε τις απειλές της, θα συναντούσε την ένοπλη αντίσταση
της Ελλάδας («Yunanistan Romanya gibi Korkutmak İstiyorlar», Tan 26/8/1940).
Η φιλική αυτή στάση προς την Ελλάδα
που εξέφραζε ο τουρκικός Τύπος απηχούσε τη
βαθιά ανησυχία που κυριαρχούσε τότε στη χώρα για την επιθετική στάση της
Ιταλίας. Οι Τούρκοι αρθρογράφοι φαίνεται πως προσδοκούσαν ένοπλη ελληνική
αντίσταση στη διαγραφόμενη ιταλική εισβολή. Την επομένη της 28ης Οκτωβρίου, ο Χ. Τζ. Γιάλτσιν δημοσίευε διθυραμβικό
άρθρο γνώμης, στο οποίο έπλεκε το εγκώμιο
του ελληνικού έθνους και της σθεναρής στάσης του: «Το ηρωικό ελληνικό έθνος που ζώστηκε τα
όπλα χωρίς κανένα δισταγμό για να υπερασπιστεί την πατρίδα εναντίον ενός
εξωτερικού εχθρού, έχει αναμφισβήτητα προκαλέσει συμπάθεια και αγάπη σε κάθε
γωνιά της υφηλίου. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι τη
στιγμή αυτή πουθενά αλλού στον κόσμο δεν συμμερίζεται τα αισθήματά του τόσο
βαθιά και ειλικρινά άλλος από την Τουρκία. Είμαστε ολόψυχα στο πλάι του
ελληνικού έθνους. Ευχόμαστε ολόψυχα να επιτύχει τη νίκη στον αγώνα που δίνει
για την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπειά του. (...) Ποιες
επιπλοκές θα προκαλέσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος στα Βαλκάνια και στην
ανατολική Μεσόγειο; Δεν είναι τώρα η στιγμή να δοθεί απάντηση ορθή και
εμπεριστατωμένη στα ερωτήματα αυτά. Ενα είναι βέβαιο, ότι το ελληνικό έθνος δεν
θα διστάσει να πολεμήσει για να υπερασπίσει την πατρίδα του, έτσι όπως αρμόζει
σε μια χώρα που είναι η κοιτίδα της ελευθερίας και του πολιτισμού»
(«Yunanistana Taaruz», Yeni Sabah 29/10/1940)
Ηθικώς, μέγα
έθνος
Την ίδια ημέρα, ο
Αμπιντίν Ντάβερ έγραφε στη στήλη του: «Οσα
έθνη δεν δίνουν αξία στην ανεξαρτησία, στην εθνική κυριαρχία, στην τιμή και
στην αξιοπρέπεια ανοίγουν τις αγκάλες τους στον κατακτητή. Αντιθέτως, τα
έθνη που μένουν πιστά στα ιερά και τα όσιά τους προτάσσουν τα στήθη και τις
λόγχες τους στον στρατό του κατακτητή. Η
μικρή αλλά ηρωική Ελλάδα προτίμησε το δεύτερο. Δεν θα μπορούσε να πράξει
αλλιώς η κληρονόμος ενός αρχαίου πολιτισμού, ένα έθνος που επέδειξε το θάρρος πολύχρονων αγώνων για να αποκτήσει την
ανεξαρτησία του, έστω και εναντίον μας. (...) Η συμπάθεια και η φιλία του
τουρκικού έθνους στρέφεται προς το ελληνικό έθνος για την άδικη επίθεση που
υπέστη. Το υλικώς μικρό αυτό έθνος έχει μεταβληθεί ηθικώς σε μέγα, διότι
μάχεται όχι μόνο για τη δική του ανεξαρτησία, αλλά για την ανεξαρτησία και την
απελευθέρωση όλων των καταπιεσμένων εθνών».
Αξιοπρόσεκτη
είναι η επιλογή τόσο του Ντάβερ όσο και άλλων συναδέλφων του να αναφέρονται
στους Ελληνες όχι μόνο με το σύνηθες «Yunan», αλλά με το ακριβέστερο και
ενδοξότερο «Elen» (Abiddin Daver, «Yunanistanın Uğradığı Haksız Tecavüz», İkdam
29/10/1940).
Αντίστοιχους τόνους υιοθετούσαν οι Μεχμέτ Ασίμ Ους στη «Βακίτ» και Α.Ε. Γιαλμάν στη «Βατάν». Ο
πρώτος χαρακτήριζε την απάντηση Μεταξά
στον Γκράτσι «ηρωική απάντηση ενός ευγενούς έθνους που έχει επίγνωση της
εθνικής του ανεξαρτησίας και ύπαρξης» και εξέφραζε την πεποίθησή του ότι «η
γενναία και υψηλόφρων αυτή στάση μιας μικρής χώρας 6-7 εκατομμυρίων, η οποία
αγαπά την ανεξαρτησία της, έναντι της επίθεσης της Ιταλίας των 45 εκατομμυρίων,
θα μείνει στην ιστορία ως ένα αλησμόνητο
παράδειγμα αντρειοσύνης» (M. Asım Us, «Yunanistan’a Haksız Taaruz», Vakit
29/10/1940).
Ο δεύτερος, υπό τον
εύγλωττο τίτλο «Εύγε στην Ελλάδα»,
εξήρε «το θάρρος και την αποφασιστικότητα» των Ελλήνων και εξέφραζε τη
βεβαιότητά του για το νικηφόρο αποτέλεσμα του αγώνα τους εναντίον εκείνων που
επιβουλεύτηκαν την ανεξαρτησία τους («Aferin Yunanistana», Vatan 30/10/1940).
Συγκινημένος
ο συντάκτης της εφημερίδας Yeni Sabah δεν δίστασε να τιτλοφορήσει το άρθρο του
στη γλώσσα του γειτονικού έθνους: «Zito To Eksereton Etnos» (12/4/1941).
Η «απεχθής» ιταλική επίθεση
Ο Νιζαμετίν
Ναζίφ προέβαλε την πλήρη στήριξη των Τούρκων και της
κυβέρνησης του πρωθυπουργού τους, Ρεφίκ
Σαϊντάμ, έναντι της «απεχθούς» ιταλικής επίθεσης και αναφωνούσε: «Ελληνες! Ας είναι ευλογημένος ο αγώνας
σας!» (Nizamettin
Nazıf, «Elenler! Gazanız Mübarek Olsun!», İkdam 30/10/1940). Ο συντηρητικός
μουσουλμάνος και μετέπειτα πατέρας της «τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης», Νετζίπ Φαζίλ Κισάκιουρεκ, συνέκρινε
τους Ελληνες με τους αρχαίους Σπαρτιάτες, προτάσσοντας το επίγραμμα του
Σιμωνίδη «Ω ξειν’, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις...» (Necip Fazıl Kısakürek, «Her
Bakımdan Vaziyet», Son Telgraf 31/10/1940), και ο Χακί Σούχα Γκεζγκίν έλεγε με τη σειρά του «Εύγε στους Ελληνες» (Hakkı Süha Gezgin, «Aferin
Yunanlılara», Vakit 31/10/1940).
Διθυραμβικά σχόλια και θαυμασμός
Στις 6
Νοεμβρίου ο Χ. Τζ. Γιάλτσιν συνέχιζε τα εγκώμια για το «φίλο ελληνικό έθνος, ο ηρωισμός του οποίου έχει
προκαλέσει αγάπη και επιδοκιμασία παγκοσμίως». Ταυτόχρονα, έδινε στο άρθρο
του μια εντυπωσιακή πληροφορία για τον τρόπο που έβλεπαν στην Τουρκία την ισχύ
και τις ικανότητες του ελληνικού στρατού: «Η Τουρκία γνωρίζει και επικροτεί την αληθινή αξία και την ανδρεία του ελληνικού
στρατού. Οι φίλοι μου στην Αγκυρα επαναλάμβαναν τα
εγκωμιαστικά σχόλια του μεγάλου Ατατούρκ
για τον ελληνικό στρατό και με διαβεβαίωναν πως τον εκτιμούσε πολύ. Ενας
έμπειρος στρατηγός μού είπε τα εξής για τον ελληνικό στρατό: “Εχω πολεμήσει
εναντίον στρατευμάτων από διάφορα έθνη. Ο
Ελληνας στρατιώτης αξίζει να συγκαταλεχθεί μεταξύ των καλύτερων του κόσμου.
Εάν οι ΄Ελληνες πολεμήσουν όπως πολέμησαν μαζί μας στον Σαγγάριο, είμαι
σίγουρος ότι θα εκδιώξουν τους Ιταλούς”». Στην κατακλείδα του άρθρου του ο Τούρκος
δημοσιογράφος πρότεινε να αποσταλεί στην Ελλάδα το πλεόνασμα των τροφίμων της
Τουρκίας, παροτρύνοντας τις γυναίκες της χώρας που έπλεκαν μάλλινα γάντια
και κασκόλ για τους Τούρκους φρουρούς των συνόρων, να μην ξεχνούν και «τους
ευζώνους που υπερασπίζονται την πατρίδα τους στη βροχή και στο χιόνι, στα βουνά
της Ηπείρου και της Μακεδονίας» (H.C. Yalçın, «Yunan Milleti için», Yeni
Sabah 6/11/1940).
Τη σκυτάλη από τον
Γιάλτσιν έπαιρνε ο Ακα Γκιουντούζ, ο οποίος στο έμπλεο συγκίνησης άρθρο του
παρέπεμπε στο έπος των Θερμοπυλών και αναφωνούσε: «Ηρωικό και αιώνιο Ελληνικό Εθνος! Ερρωσο!» (Aka Gündüz, «Kahraman
Elen Milleti! Sen SağOl!», Tan 30/1/1941). Εξίσου ενθουσιώδης εμφανιζόταν ο
ίδιος συντάκτης δύο μήνες αργότερα, τη φορά αυτή από τη στήλη του στη «Βατάν», όπου υπό τον τίτλο «Ο Δεύτερος
Πόλεμος της Ανεξαρτησίας», ανέφερε και τα εξής: «Τι ευτυχείς που είναι όσοι
γνωρίζουν το μυστικό να πεθαίνουν αφέντες, παρά να γονατίζουν μπροστά σε
αφέντες! Τι ευτυχείς που είστε Ελληνες! Πόσο ευτυχείς! Αν δεν υπήρχαν ορισμένα
εμπόδια πολιτικής φύσεως και τι δεν θα ‘δινα να πολεμήσω σαν απλός
στρατιώτης στις τάξεις σας παρά τα χρόνια μου και τ’ άσπρα μου μαλλιά. (...)
Είθε να γιορτάσουν τα εγγόνια μου με τα εγγόνια σας τη
240ή επέτειο της ανεξαρτησίας σας» («İkinci İstikâl Savaşı», Vatan
28/3/1941).
Συγκινημένος
ο συντάκτης από το ελληνικό έπος, δεν δίστασε να τιτλοφορήσει το άρθρο του στη
γλώσσα του έθνους που τόσο βαθιά θαύμασε και εκτιμούσε: «Zito To Eksereton Etnos» (Yeni Sabah
12/4/1941).
Επιμέλεια-επεξεργασία
Ο Συλλέκτης Α.Κ.
20/10/2020
Περισσότερα: http://www.schizas.com/site3/index.php?option=com_ccboard&view=postlist&forum=14&topic=737&Itemid=368&lang=el#ixzz2pK
Πόσο αξιόμαχος ήταν ο ιταλικός στρατός που επετέθη στην Ελλάδα το 1940
Αν και σήμερα πολλοί τείνουν να υποστηρίζουν το αντίθετο, η Ιταλία του 1940, ήταν μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη. Δεν ήταν Γερμανία, δεν ήταν Βρετανία, αλλά ήταν μεγάλη δύναμη ειδικά συγκρινόμενη με την μικρή Ελλάδα. Ο δικτάτορας Μουσουλίνι είχε προσπαθήσει να ενισχύσει τον ιταλικό στρατό, χωρίς να το επιτύχει ιδιαίτερα.
Ο ιταλικός στρατός απείχε πολύ από το να είναι μια καλοκουρδισμένη, καλά εκπαιδευμένη δύναμη. Το πεζικό ιδιαίτερα υστερούσε σε εκπαίδευση, ειδικά στη χρήση του εδάφους. Οι τακτικές επίθεσής του ήταν του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και βασιζόταν στη ισχύ του πυρός κυρίως, και όχι τόσο στον ελιγμό, για να κάμψει την αντίσταση του αντιπάλου.
Ο όγκος του ιταλικού στρατού, όπως και των λοιπών στρατών άλλωστε, αποτελείτο από μεραρχίες πεζικού. Οι ιταλικές Μεραρχίες Πεζικού (ΜΠ) που βρέθηκαν απέναντι στον Ελληνικό Στρατό το 1940-41 ήταν δυαδικού τύπου, δηλαδή διέθεταν δύο συντάγματα πεζικού, αντί τριών που ήταν το διεθνές καθιερωμένο. Συνήθως συμπλήρωναν την δύναμή τους με 2-3 τάγματα (κοόρτεις, κατά τη φασιστική ορολογία) Μελανοχιτώνων, είτε ανεξάρτητων είτε συγκροτημένων σε δικό τους σύνταγμα (λεγεώνα, πάλι κατά τη φασιστική ορολογία).
Η ΜΠ διέθετε, επιτελείο, δύο συντάγματα πεζικού, έκαστο των τριών ταγμάτων, ένα σύνταγμα πυροβολικού των τριών μοιρών, των τεσσάρων πυροβολαρχιών έκαστη (36 πυροβόλα), λόχο Σκαπανέων, λόχο διαβιβάσεων, αντιαρματικό λόχο με οκτώ πυροβόλα των 47 χλστ., ένα τάγμα όλμων με 18 (και όχι 48 όπως κακώς έχει επικρατήσει να αναφέρεται στην ελληνική βιβλιογραφία) σωλήνες των 81 χλστ. και λοιπές υπηρεσίες.
Κάθε σύνταγμα διέθετε επιτελείο, διμοιρία διοίκησης, διμοιρία διαβιβάσεων, τρία Τάγματα Πεζικού (ΤΠ) και επιπλέον μια πυροβολαρχία συνοδείας πεζικού με τέσσερα πυροβόλα των 65 χλστ. 571 άλογα, 10 μοτοσικλέτες, 19 ποδήλατα και 44 άλλα οχήματα. Ο οπλισμός του συντάγματος αποτελείτο από τέσσερα πυροβόλα των 65 χλστ. 54 ελαφρούς όλμους των 45 χλστ. 25 πολυβόλα και 108 οπλοπολυβόλα. Η δύναμή του ήταν 115 αξιωματικοί, 171 υπαξιωματικοί και 3.163 στρατιώτες.
Τί διέθετε ο ιταλικός στρατός
Κάθε τάγμα πεζικού διέθετε 52 αξιωματικούς, 76 υπαξιωματικούς και 1.130 στρατιώτες. Το τάγμα διέθετε τρεις λόχους πεζικού, λόχο βαρέων όπλων, διμοιρία διοίκησης, διμοιρία διαβιβάσεων, διμοιρία ανιχνευτών, μεταγωγικά. Ο κάθε λόχος διέθετε τρεις διμοιρίες, έκαστη των δύο, μόνο, ομάδων. Κάθε ομάδα,όμως, διέθετε δύο οπλοπολυβόλα αντί του ενός στις ομάδες του Ελληνικού Στρατού. Ο λόχος βαρέων όπλων διέθετε δύο διμοιρίες πολυβόλων, έκαστη με 4 πολυβόλα (συνολικά 8) και διμοιρία ελαφρών όλμων (9 σωλήνες των 45 χλστ. συνολικά).
Η “λεγεώνα” των Μελανοχιτώνων, διέθετε 2-3 “κοόρτεις”. Κάθε “κοόρτη” διέθετε περί τους 700-750 άνδρες, οπλισμένους με 24 οπλοπολυβόλα, 6 πολυβόλα, 9 ολμίσκους των 45 χλστ. και τυφέκια. Το μεραρχιακό τάγμα όλμων διέθετε τρεις λόχους όλμων των 81 χλστ. με 6 σωλήνες ανά λόχο και είχε δύναμη 530 ανδρών.
Η αντιαρματική πυροβολαρχία παρέτασσε 240 άνδρες και διέθετε οκτώ Α/Τ πυροβόλα των 47 χλστ. 76 άλογα, 10 φορτηγά οχήματα και ένα ποδήλατο. Το μεραρχιακό σύνταγμα πυροβολικού διέθετε τρεις μοίρες, μια με οβιδοβόλα των 100 χλστ. και δύο με πυροβόλα των 75 χλστ. Διέθετε επίσης αντιαεροπορική μοίρα με 8 πυροβόλα των 20 χλστ. Παρέτασσε δε 2.750 άνδρες, μαζί με τους ανάλογους όρχους και συζυγαρχίες.
Οι ιταλικές ΜΠ δεν ήταν όλες της αυτής ποιότητας. Οι στρατολογούμενες στη βόρεια και στην κεντρική Ιταλία θεωρούνταν, γενικά, καλύτερες και όχι τυχαία αυτές που βρίσκονταν στην Αλβανία προέρχονταν όλες από αυτές τις περιοχές. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 στην Αλβανία και τη Βόρειο Ήπειρο βρισκόταν οι: 23η ΜΠ “Φεράρα”, 51η ΜΠ “Σιένα”, την Τεθωρακισμένη Μεραρχία “Κένταυρος”, το Παραλιακό Συγκρότημα που στην ελληνική βιβλιογραφία αναφέρεται ως “Μεραρχία Ιππικού”, την 3η Αλπινιστών “Τζούλια”, την 29η ΜΠ “Πιεμόντε”, την 49η ΜΠ “Πάρμα”, την 19η ΜΠ “Βενέτσια” και την 53η ΜΠ “Αρέτσο”. Οι τρεις πρώτες μαζί με το Παραλιακό Συγκρότημα συγκροτούσαν το Σώμα Στρατού “Τσαμουριάς”, ενώ οι άλλες ήταν ενταγμένες ή εντάχθηκαν κατόπιν στο 26ο Σώμα Στρατού.
Οι Μεραρχίες Αλπινιστών
Οι Αλπινιστές θεωρούντο επίλεκτο σώμα του ιταλικού στρατού. Το 1940 υπήρχαν 5 μεραρχίες Αλπινιστών στον ιταλικό στρατό. Μια έκτη συγκροτήθηκε το 1941. Οι άνδρες των μεραρχιών αυτών προέρχονταν από τις ορεινές, αλπικές περιοχές, της βόρειας Ιταλίας και ήταν καλά εκπαιδευμένοι στον ορεινό αγώνα. Οι μεραρχίες Αλπινιστών διέθεταν, όπως και αυτές του πεζικού, δύο συντάγματα με τρία τάγματα έκαστο και ένα σύνταγμα πυροβολικού με έξι πυροβολαρχίες.
Η διαφορά ήταν ότι κάθε τάγμα Αλπινιστών είχε προσκολλημένη μόνιμα σε αυτό μια πυροβολαρχία, στοιχεία μηχανικού και υπηρεσιών. Έτσι κάθε τάγμα αποτελούσε ένα αυτόνομο συγκρότημα ικανό να αναλαμβάνει αυτόνομες αποστολές. Η μεραρχία διέθετε επιτελείο, λόχο στρατηγείου, δύο συντάγματα Αλπινιστών, ένα σύνταγμα πυροβολικού, ένα τάγμα μηχανικού, λόχο χημικού πολέμου, δύο έμπεδα τάγμα και υπηρεσίες.
Στον λόχο στρατηγείου ήταν ενταγμένη και μια διμοιρία αντιαρματικών πυροβόλων. Κάθε σύνταγμα διέθετε επίσης λόχο στρατηγείου, στον οποίο ήταν ενταγμένος λόχος φλογοβόλων και τα τρία του τάγματα. Το σύνταγμα Αλπινιστών διέθετε 27 πολυβόλα, 81 οπλοπολυβόλα, 27 ελαφρούς όλμους Brixia των 45 χλστ., 12 όλμους των 81 χλστ. και 27 φλογοβόλα. Τα πυροβόλα ήταν ορειβατικά των 75 χλστ. Τέτοιου τύπου ήταν η 3η Μεραρχία Αλπινιστών “Τζούλια” που επιχείρησε να διασπάσει το ελληνικό μέτωπο στην Πίνδο, στις αρχές του πολέμου. Κατά των Ελλήνων πολέμησε και η 4η Μεραρχία Αλπινιστών “Κουνένσε” και η 5η Πουστερία”.
Η Μεραρχία “Κένταυρος”
Η ιταλική 131η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (ΤΘΜ) “Κένταυρος” ήταν η πρώτη ιταλική μεραρχία αυτού του τύπου και μαζί με την 132η ΤΘΜ “Αριέτε” συγκροτούσαν το ιταλικό Τεθωρακισμένο Σώμα Στρατού. Η μεραρχία διέθετε ένα σύνταγμα αρμάτων με τρεις επιλαρχίες, έκαστη με 55 άρματα και ένα μηχανοποίητο σύνταγμα πεζικού (Βερσαλιέρων) των τριών ταγμάτων.
Διέθετε επίσης ένα σύνταγμα πυροβολικού των τριών μοιρών, μηχανοκίνητη αντιαρματική ίλη, μηχανοποίητο τάγμα μηχανικού, μια επιλαρχία θωρακισμένων τροχοφόρων οχημάτων, τον 5ο λόχο Βερσαλιέρων μοτοσικλετιστών και υπηρεσίες.
Η μεραρχία διέθετε την 13η, 14η και 15η επιλαρχία ελαφρών αρμάτων με αρματίδια CV33/35 οπλισμένα με ένα ή δύο πολυβόλα των 6,5 ή 8 χλστ. Ωστόσο η ιταλική διοίκηση στην Αλβανία –ο στρατηγός Πράσκα– δεν χρησιμοποίησε συγκεντρωτικά τα διαθέσιμα άρματα ώστε στην κύρια ιταλική επίθεση στο Καλπάκι έλαβε μέρος μόλις το 1/3 των διαθεσίμων.
Τα ιταλικά αρματίδια (τανκέτες) δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο. Έναντι όμως των Ελλήνων που δεν διέθεταν αντιαρματικά όπλα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά, αν χρησιμοποιούντο μαζικά. Αντίθετα ο Πράσκα διέσπειρε τα άρματα του σε όλο το μέτωπο. Στο Καλπάκι οι Έλληνες τα αντιμετώπισαν με αντιαρματικές τάφρους και αντιαρματικά εμπόδια εκ σιδηροτροχιών, υπονομεύσεις (ναρκοπέδια) και στο σημείο υποχρεωτικής διέλευσής τους με μαζικό πυρ από το συγκροτηθέν από τον διοικητής της ελληνικής VIII ΜΠ υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, Αντιαρματικό Συγκρότημα, το οποίο διέθετε δύο πεδινές πυροβολαρχίες των 75 χλστ. μια πυροβολαρχία των 105 χλστ. και τέσσερα αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χλστ.
ΤΟ ΟΧΙ ΤΗΣ 28ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, ΜΙΑ ΛΑΜΠΡΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ
Δημ. Θ. Καραμήτσος
Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
Συγγραφέας
Εκλεκτοί αναγνώστες της Ε.Ε.Υ.Ε.Δ.
Ευχαριστώ τον πρόεδρο και το ΔΣ της Επιστημονικής Ενώσεως Υγειονομικών Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας μας, για τη μεγάλη τιμή που μου έκαναν να μου αναθέσουν να ετοιμάσω για ανάρτηση στον ιστότοπό τους τον επετειακό πανηγυρικό λόγο της 28ης Οκτωβρίου. Όμως, για να μιλήσουμε πλήρως για την επέτειο του ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940, πρέπει να αναφερθούμε στα προηγηθέντα 5 χρόνια. Έτσι θα γίνουν κατανοητά: γιατί ψηφίστηκε από τη Βουλή ο Ι. Μεταξάς ως πρωθυπουργός και γιατί έκανε δικτατορία με τη συμφωνία του βασιλιά Γεωργίου του Β’, ποιο ήταν το διεθνές περιβάλλον και ποιες οι σχέσεις της Ελλάδας με Γερμανία, Ιταλία, Βρετανία, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία και Τουρκία, ποια ήταν η ηθική και πολεμική προετοιμασία της χώρας, ποια η εξωτερική της πολιτική και πώς διεξάχθηκε ο νικηφόρος πόλεμος προς την επιτιθέμενη Ιταλία.
Βουλευτικές εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936
Οι εκλογές στις 26 Ιανουαρίου 1936 έγιναν με απλή αναλογική και υπηρεσιακή κυβέρνηση Ι. Δεμερτζή, αλλά οι δυο μεγάλες παρατάξεις του Εθνικού Διχασμού μοιράστηκαν τις ψήφους. Το ΚΚΕ πέτυχε να εκλέξει 15 βουλευτές. Εκ των πραγμάτων έπρεπε να γίνει κυβέρνηση συνεργασίας των δυο μεγάλων αστικών κομμάτων, πράγμα που θα έβαζε τέρμα και στον Εθνικό Διχασμό. Αναγκαστικά ο βασιλιάς έδωσε παράταση στον βίο της υπηρεσιακής κυβέρνησης Δεμερτζή.
Προνουνσιαμέντο στρατού της 5ης Μαρτίου 1936
Οι στρατηγοί ανησυχούσαν για τη συμμετοχή του ΚΚΕ στις αποφάσεις (σύμφωνο Σοφούλη με Σκλάβαινα του ΚΚΕ για το προεδρείο της Βουλής). Στις 5 Μαρτίου ο αντιστράτηγος Παπάγος (υπουργός Στρατιωτικών) κοινοποίησε στον βασιλιά Γεώργιο Β΄ τις αντιρρήσεις των στρατηγών για τις ενδεχόμενες πολιτικές εξελίξεις (προνουνσιαμέντο). Μετά την αποχώρηση του Παπάγου ο βασιλιάς κάλεσε τον Ι. Μεταξά (αρχηγό του κόμματος των Ελευθεροφρόνων) και τον όρκισε υπουργό Στρατιωτικών. Ο νέος υπουργός πήγε στο υπουρ γείο του και κατέστειλε το υπό εξέλιξη κίνημα με κλήση των διοικητών Αθηνών και Πειραιώς στο γραφείο του και με τηλεφωνήματα στους διοικητές των μεγάλων μονάδων. Αργότερα ορκίστηκε και αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως, οπότε ισχυροποιήθηκε περισσότερο.
Ο Ελ. Βενιζέλος, παρά το ότι ήταν πολιτικά αντίθετος του Μεταξά, επιδοκίμασε αυτές τις πρώτες ενέργειες του βασιλιά Γεωργίου Β΄ και την ανάθεση του υπουργείου Στρατιωτικών στον Ι. Μεταξά με επιστολή του προς τον Κανακάρη-Ρούφο που τελείωνε «[…]από μέσα από την καρδιά μου αναφωνώ ζήτω ο Βασιλεύς»
1
Πρωθυπουργία Ι. Μεταξά
Στις 13 Απριλίου 1936 πεθαίνει από ανακοπή καρδιάς ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Κ. Δεμερτζής, ο οποίος από καιρό είχε προβλήματα υγείας. Ο βασιλιάς ορκίζει πρωθυπουργό τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ι. Μεταξά, ο οποίος εμφανίζεται στη Βουλή και παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης, με αρνητικές ψήφους μόνο από τους 15 βουλευτές του ΚΚΕ, και τριών ακόμη (των Γ. Παπανδρέου, Αλ. Παπαναστασίου και Αλ. Μυλωνά).
Η Βουλή δέχθηκε να κυβερνάει ο Μεταξάς με διατάγματα και κλειστό το Κοινοβούλιο έως τις 30 Σεπτεμβρίου, δηλαδή επί πέντε μήνες. Αυτό ήταν μια ντε φάκτο αναγνώριση κοινοβουλευτικής χρεωκοπίας. Ο Μεταξάς άλλο που δεν ήθελε. Στις εκλογές είχε βγάλει μόνο επτά βουλευτές, όμως, θα κυβερνούσε άνετα με την έγκριση της μεγάλης πλειοψηφίας της Βουλής. Στις 17 Μαΐου 1936 απεβίωσε αιφνιδίως από καρδιακή ανακοπή ο Π. Τσαλδά
ρης.1
Αιματηρά γεγονότα Θεσσαλονίκης
Στις 8 και 9 Μαΐου 1936 συνέβησαν αιματηρά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη με αφορμή μια απεργία καπνεργατών που ζητούσαν αύξηση των μισθών τους. Προηγήθηκε κατάληψη ενός εργοστασίου και μεγάλη συγκέντρωση εργατών. Σκοτώθηκαν 12 άτομα και τραυμα τίστηκαν πολλά άλλα. Ακολούθησαν απεργίες και άλλων κλάδων εργατών, καθώς και επεισόδια στην κηδεία των θυμάτων με επιπλέον πυροβολισμούς και θύματα. Μια μονάδα στρατού μετακινήθηκε από τη Λάρισα στη Θεσσαλονίκη και έτσι επήλθε κάπως η τάξη.
Το διεθνές περιβάλλον το 1936
Στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης το 1936 υπήρχαν δικτατορικά καθεστώτα. Στη Γερμανία είχε επικρατήσει από το 1933 ο φιλοπόλεμος Χίτλερ (εθνικοσοσιαλιστής, εθνικιστής και ρατσιστής) και στην Ιταλία κυβερνούσε από το 1922 ο υπερφίαλος φασίστας Μουσολίνι. Η Γερμανία κατά τις απόψεις του Χίτλερ έπασχε:
α. Από έλλειψη ζωτικού χώρου.
β. Από την εξουθενωτική συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) της λήξης του πολέμου, με την οποία όντως η Γερμανία απώλεσε έδαφος και όλες τις αποικίες της και υποχρεώθηκε σε περιορισμό της δύναμης του στρατού της.
γ. Εξαιτίας των Εβραίων, οι οποίοι είχαν το χρήμα και την οικονομία στα χέρια τους. Η Ιταλία, η Γερμανία και η Ιαπωνία συμμάχησαν και αποτέλεσαν τις δυνάμεις του «Άξονα».
1 Το 1936 ήταν έτος θανάτων πολλών πολιτικών αρχηγών. Τον Φεβρουάριο πέθανε ο Γ. Κονδύλης, τον Μάρτιο ο Ελ. Βενιζέλος, τον Σεπτέμβριο ο Αλ. Ζαΐμης, τον Νοέμβριο ο Αλ. Παπανα στασίου. Ο πολιτικός κόσμος αυτόν τον χρόνο έμεινε πολύ φτωχότερος.
2
Στις 3 Οκτωβρίου 1935 ο Μουσολίνι επιτέθηκε στην Αιθιοπία. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν πλέον σε φάση «επωάσεως».
Η δικτατορία Μεταξά
Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος και η Κομμουνιστική Συνομοσπονδία προκήρυξαν για τις 5 Αυγούστου 1936 πανελλαδική απεργία (πρώτη φορά «πανελλαδική» στα μέχρι τότε ελληνικά χρονικά), ενώ είχαν προηγηθεί τα αιματηρά γεγονότα της Θεσσαλονίκης. Στις 4 Αυγούστου 1936, παραμονή της απεργίας ο Μεταξάς —με τη σύμφωνη γνώμη του βασιλιά Γεωργίου Β΄— ανέστειλε ορισμένα άρθρα του Συντάγματος και κήρυξε δικτατορία με δικαιολογία την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου και την πρόληψη των ταραχών που ήταν πιθανό να συμβούν κατά την απεργία. Ακολούθησαν συλλήψεις, εκτοπίσεις πολιτικών και κομμουνιστών, αναστολή λειτουργίας κομμάτων, καθώς και λογοκρισία Τύπου και ραδιοφώνου. Ο βασιλιάς Γεώργιος ανέφερε τότε στον Βρετανό πρεσβευτή Ουοτερλόου ότι η εκτροπή από τις δημοκρατικές διαδικασίες θα ήταν προσωρινή!
Ο Μεταξάς ανέλαβε να διευθύνει πολλά υπουργεία και ήταν πολύ συγκεντρωτικός και καχύποπτος προς όλους. Ο βασιλιάς Γεώργιος δεν συμφωνούσε σε όλα με τον Μεταξά, θεωρούσε την κυβέρνησή του παροδική, και για αυτόν τον λόγο ο δικτάτορας ένιωθε ανασφά λεια. Ο Μεταξάς κατάργησε τους προσκόπους και ίδρυσε τον Νοέμβριο του 1936 την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ). Ο διάδοχος Παύλος ενοχλήθηκε, αλλά τελικά δέχθηκε και έγινε γενικός αρχηγός της ΕΟΝ τον Δεκέμβριο του 1938, οπότε ο προσκοπισμός ενσωματώθηκε πλήρως στην ΕΟΝ. Τον Μάρτιο του 1940 ανήκαν στη νεολαία 675.000 νέοι και 328.098 νέες.
Οι πολιτικοί μετά από τον αρχικό αιφνιδιασμό συνασπίστηκαν και άρχισαν να ενεργούν εγγράφως κατά του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Όλους τους διαμαρτυρομέ νους ο υπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης τους έστειλε εξορία σε μικρά νησιά. Ο Μεταξάς ήταν παρά τις φοβίες του ακλόνητος και πολυπράγμων. Ασχολήθηκε με την εξωτερική πολιτική, την παιδεία, τα εκκλησιαστικά, την οργάνωση του στρατού και τα οικονομικά. Κύ ριο στήριγμά του ήταν η ιδρυθείσα από τον ίδιο ΕΟΝ, με την οποία προσπαθούσε να αυξήσει το εθνικό φρόνημα, αλλά και την προσωπική του προβολή και δημοτικότητα που ήταν χαμηλή. Η αλήθεια είναι ότι ο λαός δεν αντιδρούσε στη δικτατορία. Είχε κουραστεί από τα πολλά κινήματα και τις προσωπικές επιδιώξεις των πολιτικών και ενδιαφερόταν κυρίως για τη βελτίωση της κατάστασής του. Ο Μεταξάς θεωρούσε την κυβέρνησή του δρόμο προς τον αποκαλούμενο «Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό» (Ο πρώτος πολιτισμός υπήρξε στην αρχαιότητα και ο δεύτερος στο Βυζάντιο).
Από λόγο του Μεταξά: «Θέλομεν να κάμωμεν πολιτισμόν Ελληνικόν. Δεν θέλομεν τους ξένους πολιτισμούς. Θέλομεν ιδικόν μας πολιτισμόν, τον οποίον να τον ωθήσωμεν και να τον κάμωμεν ανώτερον από όλους τους πολιτισμούς[…]».
Όμως, όπως σε όλα τα δικτατορικά καθεστώτα καλλιεργήθηκε η προσωπολατρία για τον Μεταξά (αναφερόταν ως πρώτος αγρότης, πρώτος εργάτης και άλλες προπαγανδιστικές
3
υπερβολές). Το κρατικό ραδιόφωνο υμνούσε συνεχώς το καθεστώς και τυπώθηκαν χιλιάδες φυλλάδια και διάφορα προπαγανδιστικά βιβλία
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν μια προσωπική βασιλικής εγκρίσεως δικτατορία, αλλά δεν ήταν στρατιωτικό ή φασιστικό ή ναζιστικό καθεστώς. Ο Μεταξάς δεν είχε πίσω του κάποιο φασιστικό κόμμα να τον στηρίζει, ούτε είχε ρατσιστική τάση με την έννοια της αντιεβραϊκής πολιτικής. Αντιθέτως μάλιστα διέλυσε την ρατσιστική αντισημιτική οργάνωση ΕΕΕ. Επίσης το καθεστώς του Μεταξά δεν είχε εθνικιστικές επεκτατικές τάσεις, όπως ο Μου σολίνι και ο Χίτλερ. Υπήρχαν μόνο μερικά εξωτερικά κοινά σημεία με το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι, οι παρελάσεις, οι στολές της ΕΟΝ, ο χαιρετισμός με ανύψωση όλου του χε
ριού. Σαφώς όμως το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν μια σκληρή δικτατορία αστυνομικού κράτους που είχε περιστείλει τις πολιτικές ελευθερίες των πολιτών.
Το καθεστώς που επέβαλε ο Μεταξάς ήταν ελληνοκεντρικό και με την ΕΟΝ απέβλεπε στη σκληραγώγηση του σώματος των νεαρών Ελλήνων με σπαρτιατική αγωγή και στην τόνωση του εθνικού φρονήματος που ήταν απαραίτητο εν όψει του επερχόμενου πολέμου. Την εποχή αυτή (1936) η Ελλάδα κινδύνευε από τις επεκτατικές τάσεις της Ιταλίας που ήδη κατείχε τα Δωδεκάνησα και είχε καταλάβει την Αιθιοπία.
Πεπραγμένα δικτατορίας Μεταξά
Ο Μεταξάς υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος κυβερνήτης. Πήρε σειρά από φιλολαϊκά μέτρα όπως: καθιέρωσε οκτάωρη εργασία για προστασία των εργαζομένων και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ξεκίνησε τη λειτουργία του ΙΚΑ (Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφα λίσεων),2 πίεσε τους βιομηχάνους να μη κάνουν απολύσεις, καθιέρωσε ένα ελάχιστο ημερομίσθιο, ίδρυσε την Εργατική Εστία, ρύθμισε με διακανονισμό τα αγροτικά χρέη, δημιούργησε τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, διαμοίρασε δημόσιες γαίες σε ακτήμονες αγρότες, τόνωσε την παραγωγή καπνού (κύριο εξαγωγικό προϊόν), του ελαιολάδου και του οίνου. Επιδίωξε την αυτάρκεια της χώρας σε τρόφιμα. Ρύθμισε την πληρωμή τόκων σε ομολογιούχους μέχρι το 40% αλλά αρνήθηκε περισσότερο. Καθιέρωσε τη νεοελληνική δημοτική με τη γραμματική Μανόλη Τριανταφυλλίδη και επέτυχε σημαντική μείωση των αναλφαβήτων.3 Απαγόρευσε τη χρήση του σλαβικού ιδιώματος και της βλάχικης γλώσσας σε δημόσιους χώρους. Κυνήγησε πολύ τους σε παρανομία κομμουνιστές με μοχλό τον υφυ πουργό Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκη (πρώην στρατιωτικό και φίλο του Μεταξά) εφαρμόζοντας τον «ιδιώνυμο» νόμο του Ε. Βενιζέλου.
Λειτούργησε τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό από το Ζάππειο, αλλά επέβαλε λογοκρισία Τύπου και ραδιοφώνου. Έκανε ανοίγματα στην εξωτερική πολιτική με Σερβία και Τουρκία. Αναμίχθηκε στα εκκλησιαστικά πράγματα και βοήθησε στην εκλογή ως αρχιεπισκόπου Αθηνών του Χρύσανθου Φιλιππίδη (είχε προηγουμένως σπουδαία δράση ως Μητροπολίτης Τραπεζούντος).
2 Το ΙΚΑ είχε ψηφιστεί από τον Ε. Βενιζέλο, αλλά δεν είχε μέχρι τότε εφαρμοστεί.
3 Το ποσοστό αναλφαβητισμού στην Ελλάδα ήταν 41% το 1928 και έγινε 27 % το 1940.
4
Δεν προχώρησε στη λύση του αποτακτικού ζητήματος που είχε δημιουργηθεί μετά τα στρατιωτικά κινήματα Πλαστήρα το 1933 και Βενιζέλου το 1935 (ήταν δύσκολο θέμα γιατί θα αντιδρούσαν οι βασιλόφρονες αξιωματικοί) και δεν απέφυγε τα λάθη στην αντιμετώπιση πολι τικών του αντιπάλων, π.χ., ο θάνατος στην εξορία του Α. Μιχαλακόπουλου από πνευμονία καθώς άργησε να μεταφερθεί για νοσηλεία στην Αθήνα.
Προετοιμασία του πολέμου
Η κυβέρνηση Μεταξά προετοίμασε τη χώρα για επικείμενο πόλεμο. Επειδή η Βουλγαρία είχε ηττηθεί από την Ελλάδα το 1913 και η απόσταση των συνόρων από τη θάλασσα ήταν μικρή, ο Μεταξάς φοβούμενος μελλοντική επίθεση των Βουλγάρων προχώρησε στην κατασκευή σειράς ισχυρών υπόγειων οχυρών στα σύνορα με Βουλγαρία που ονομάστηκαν «γραμμή Μεταξά». Το έργο των οχυρών ήταν το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που είχε εκτελεστεί από το ελληνικό κράτος μέχρι τότε και όντως εξασφάλιζε την Ελλάδα από Βουλγαρική επίθεση. 4 Η χώρα από το 1923 μετά τη συνθήκη της Λοζάνης και μέχρι το 1935 έκανε πολύ λίγες παραγγελίες οπλικών συστημάτων και πιθανώς δικαιολογημένα, γιατί είχε άλλες προτεραιότητες (Στέγαση και περίθαλψη προσφύγων του 1922,
καταπολέμηση ελονοσίας και φυματίωσης, πληρωμή πολεμικών χρεών, παγκόσμια οικονομική κρίση το 1929 και πτώχευση της το 1932), αλλά και γιατί οι κυβερνήσαντες τη χώρα δεν πίστευαν ότι θα συμβεί πόλεμος. Συχνά αναφέρεται από αριστερούς συγγραφείς ότι η κυβέρνηση Μεταξά δεν έκανε προμήθειες οπλικών συστημάτων ως όφειλε, αλλά απάντηση σε αυτές τις επικρίσεις έδωσε ο αρχιστράτηγος του πολέμου του 1940 Αλ. Παπάγος με το βιβλίο Ο ελληνικός στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του, εκδ. Πυρσός ΑΕ, Αθήνα 1945, (423 σελίδες), στο οποίο έχει καταγράψει τις προμήθειες όπλων πάσης φύσεως από το 1936 έως το 1940 και αναφέρει όλα τα ποσά που δόθηκαν για όλες αυτές τις προμήθειες αναλυτικά. Ο Παπάγος, ο οποίος ανέλαβε την αρχηγία του ΓΕΣ τον Αύγουστο του 1936 αναφέρει ότι μέχρι το 1935 η χώρα ήταν πλήρως ευάλωτη και σε περίπτωση επίθεσης από τη Βουλγαρία […] «η κατάληψη της Μακεδονίας και της Θράκης υπό των Βουλγάρων ήτο ζήτημα στρατιωτικού μόνον περιπάτου μερικών Μεραρχιών των»! Ενδιαφέρον είναι ότι στο σχέδιο επιστρατεύσεως του 1930 υπολογιζόταν στρατός 600.000 ανδρών, αλλά μόνο 95.000 ζεύγη αρβυλών, 60.000 κράνη και 105.000 χλαίνες. Ας μην αναφερθούν οι τότε ελλείψεις σε όπλα, τεθωρακισμένα, μηχανοκίνητα, την αεροπορία και το ναυτικό.
Κατά την περίοδο 1935-1940 παραγγέλθηκαν σημαντικές ποσότητες όπλων, από την κυβέρνηση Μεταξά, τα οποία όμως παραδόθηκαν μόνο εν μέρει ή κάποια δεν πρόλαβαν να παραδοθούν ποτέ, λόγω των αναγκών των εμπόλεμων κρατών, δεδομένου ότι υπήρχαν παραγγελίες στη Βρετανία και τη Γερμανία. Με την κατασκευή των οχυρών κατέστη δυνατό να χρησιμοποιηθεί πολύς στρατός στην Αλβανία, χωρίς να κινδυνεύει η χώρα από την επίθεση της Βουλγαρίας. Σημαντικό στοιχείο για την αντιμετώπιση επίθεσης από τα σύνορα με την
4Είναι γεγονός ότι στα οχυρά της γραμμής Μεταξά δαπανήθηκαν πολλά χρήματα, αλλά μετά την κατασκευή των οχυρών ο στρατός της Βουλγαρίας μόνος του ήταν πλέον αδύνατο να περάσει.
5
Αλβανία ήταν και η ταχύτητα με την οποία θα ολοκληρωνόταν η γενική επιστράτευση. Στον τομέα αυτόν έγινε πολύ καλή δουλειά από τον αρχιστράτηγο Παπάγο και εφαρμόστηκε εγκαίρως με απόλυτη επιτυχία η επιστράτευση με το σύστημα των ατομικών προσκλήσεων.
Στις 26 Ιανουαρίου 1940 υπογράφηκε συμφωνία Ελλάδος-Μ. Βρετανίας με την οποία καθιερώνονταν οι εξαγωγές στη Βρετανία χρωμίου, κολοφωνίου, και καπνών αξίας 500.000 λιρών ετησίως. Έτσι, η Ελλάδα θα περιόριζε κάπως τις εξαγωγές προς τη Γερμανία. Επίσης η Ελλάδα ανέλαβε την υποχρέωση να συστήσει στους εφοπλιστές να ναυλώσουν για κάποιο διάστημα 60 πλοία τους στο βρετανικό υπουργείο Ναυτιλίας. Τον Απρίλιο του 1940 ο Μεταξάς δήλωσε στον Βρετανό πρέσβη ότι σε σχέση με επικείμενη επίθεση της Ιταλίας «[…]έχω από
φασιν να αντισταθώ μέχρι εσχάτων[…]προτιμώ την τελείαν καταστροφήν διά τον τόπον μου παρά την ατίμωσιν.
Ενδιαφέρουσα είναι η παρακάτω δήλωση του Μεταξά προς τον ναύαρχο Α. Σακελλαρίου που έγινε πριν από τον πόλεμο: «[…] Η θέσις μας είναι παρά το πλευρόν της Αγγλίας και επάνω σε αυτήν τη βάση θα συνεχίσωμεν τα σχέδια του Επιτελείου μας[…] Με τους Γερμανούς κανείς λαός δεν μπορεί να ζήσει. Είτε ως σύμμαχοι είτε ως εχθροί αν πέσωμεν στα χέρια τους, θα μας γδάρουν, θα μας κλωτσήσουν και ούτε αναπνοήν δεν θα μας αφήσουν να πάρωμε»!5
Η έναρξη του παγκοσμίου πολέμου
Στις 7 Απριλίου 1939 οι ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν την Αλβανία, χωρίς να προβληθεί καμιά αντίσταση και καθαίρεσαν τον από το 1928 αυτοανακηρυχθέντα βασιλιά Αχμέτ Ζώγου, ο οποίος μαζί με την έγκυο σύζυγό του κατέφυγαν αρχικά στην Ελλάδα. Οι Αλβανοί δέχθηκαν τους εισβολείς σαν ελευθερωτές και οι Ιταλοί άρχισαν να τους οργανώνουν σε στρατιωτικές μονάδες.
Στις 23 Αυγούστου του 1939 υπογράφηκε το σύμφωνο μη επιθέσεως Γερμανίας-ΕΣΣΔ (Σοβιετικής Ενώσεως) με υπογραφές των υπουργών Μολότοφ και Ρίμπεντροφ. Μυστικά τμή ματα της συμφωνίας αυτής προέβλεπαν τον διαμελισμό της Πολωνίας και τη δημιουργία σφαιρών επιρροής των συμβαλλόμενων μερών στις χώρες της Ευρώπης. Με το σύμφωνο αυτό μπορούσε ο μεν Χίτλερ να αφοσιωθεί σε άλλα μέτωπα του πολέμου, αλλά και η Σοβιετική Ένωση έβρισκε χρόνο να ετοιμαστεί για τα δυσκολότερα. Η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία, με την οποία είχε εδαφικές διαφορές από τη λήξη του προηγούμενου πολέμου, λόγω του διαδρόμου του Ντάντσιχ που της είχε δοθεί. Συνέχισε το 1940 με εισβολές και καταλήψεις στην Δανία, Ολλανδία, στο Βέλγιο και στη Γαλλία. Σύμμαχος του Χίτλερ στην Ευρώπη ήταν πλέον η Ιταλία του Μουσολίνι. Η Ρωσία κατέλαβε μέρος της Ανατολικής Πολωνίας και δολοφόνησε χιλιάδες αιχμαλώτους στο δάσος του Κατίν. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν γεγονός. Τα ευρωπαϊκά κράτη καταλαμβάνονταν από τον γερμανικό στρατό με τα ταχύτατα τανκς Panzer σε λίγες μέρες έκαστο. Για τη Δανία χρειάστηκαν μόλις 6 ώρες.
5 Ο Μεταξάς, που έκανε στρατιωτικές σπουδές στη Γερμανία, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήθελε να μείνει η Ελλάδα ουδέτερη. Γι’ αυτό θεωρούνταν γερμανόφιλος. Όμως στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο κατ’ επανάληψη δήλωσε στους Βρετανούς ότι η Ελλάδα θα πολεμήσει στο πλευρό της Αγγλίας ακόμη και εναντίον των Γερμανών.
6
Η ασφάλεια του καθεστώτος
Εκ των απορρήτων συνεργάτης του Μεταξά ήταν ο υφυπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης που είχε άριστο δίκτυο πληροφοριών και δημιούργησε πλαστό δεύτερο ΚΚΕ αλλά και πλαστό Ριζοσπάστη. Με τις μεθόδους αυτές το ΚΚΕ κυριολεκτικά εξαρθρώθηκε και τα ηγετικά στελέχη του συνελήφθησαν εκτός από λίγους. Ο Μανιαδάκης βρήκε στοιχεία για
συνωμοσία εναντίον του καθεστώτος στην Κρήτη, στην οποία συμμετείχε ο τραπεζίτης Τσουδερός, ο οποίος απολύθηκε ως διευθυντής της Τραπέζης της Ελλάδος και η εξέγερση αντιμετωπίστηκε εύκολα. Άνδρες του Μανιαδάκη συνέλαβαν ομάδα τροτσκιστών φοιτητών μεταξύ των οποίων ήταν και ο γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Ανδρέας. Ανακρινόμενος στην ασφάλεια ο Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε όλες τις σχετικές πληροφορίες για τους συντρόφους του, οι οποίοι και συνελήφθησαν. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο μετέπειτα φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, ο οποίος δεν μίλησε έκτοτε με τον παλαιό φίλο του. Ο Μανιαδάκης πληροφορήθηκε μια συνωμοσία γερμανόφιλων Ελλήνων, η οποία και πατάχθηκε λίγες ημέρες πριν να εκδηλωθεί, μετά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Η εξωτερική πολιτική της 4ης Αυγούστου
Ο Μεταξάς άσκησε με αρκετή επιτυχία την εξωτερική πολιτική της χώρας. Έκανε σαφές στους Βρετανούς ότι συντάσσεται μαζί τους (σε αυτό συμφωνούσε και ο βρετανοτραφής βασιλιάς Γεώργιος) και προσπάθησε να αποδεσμευτεί από τη γερμανική οικονομική εξάρτηση, αλλά αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Η Γερμανία αγόραζε καπνά από την Ελλάδα, η οποία έπαιρνε σε αντάλλαγμα γερμανικά όπλα. Η Βρετανία απορροφούσε τα καπνά της Ινδίας, η οποία ανήκε στη «βρετανική κοινοπολιτεία» και δεν μπορούσε να πάρει ταυτόχρονα και τα ελληνικά.
Η ελληνική κυβέρνηση με διπλωματικές επαφές επέτυχε να κάνει ο Τσάμπερλεν δηλώσεις στη Βουλή των κοινοτήτων (Απρίλιος 1939) ότι «αν η Ελλάδα ή η Ρουμανία δεχθούν επίθεση η Βρετανία θα παράσχει κάθε βοήθεια που θα είναι δυνατόν να δώσει».
Εκτός από την καλλιέργεια καλών σχέσεων με τη Βρετανία ο Μεταξάς επιχείρησε να συνάψει και επίσημη συμμαχία, όμως οι Βρετανοί δεν αποδέχθηκαν την πρόταση, διότι μπορούσε να εμπλέξει σε πόλεμο τη Βρετανία και διότι ο Τύπος τους δεν έβλεπαν με συμπάθεια μια στενή σύνδεση με χώρα δικτατορική. Ως εναλλακτική λύση ο Μεταξάς πρότεινε την οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας, ώστε να βελτιώσει την αεροπορία της και το ναυτικό της. Οι Βρετανοί όμως ούτε και έτσι είχαν τη δυνατότητα να βοηθήσουν, γιατί πρωτίστως έπρεπε να οργανώσουν τον δικό τους στρατό και την οικονομία τους. Ο Μεταξάς υπέγραψε με την Τουρκία πρόσθετο σύμφωνο φιλίας και πήγε ο ίδιος στην κηδεία του Κεμάλ Ατατούρκ. Αναβάθμισε τις σχέσεις με τη Ρουμανία και τη Γιουγκοσλαβία. Αύξησε κάπως τις εμπορικές συναλλαγές με τη Βουλγαρία και απέφυγε όσο ήταν δυνατό να ενοχλεί την Ιταλία, η οποία επεδίωκε την ιταλοποίηση των Δωδεκανησίων και είχε δείξει τις κακές προθέσεις της απέναντι στην Ελλάδα πολλές φορές, αλλά και με την κατάληψη της Αλβανίας το 1939.
7
Ο τορπιλισμός της «Έλλης»
Στις 15 Αυγούστου του 1940, στην Τήνο που εόρταζε τη γιορτή της Μεγαλόχαρης, και ενώ στην προκυμαία υπήρχε ήδη πολύς κόσμος, ένα ιταλικό υποβρύχιο εξαπέλυσε τρεις τορ πίλες κατά του αντιτορπιλικού «Έλλη». Η μία τορπίλη έπληξε το πλοίο στο μηχανοστάσιο και υπήρξαν 9 νεκροί και 24 τραυματίες. Οι άλλες δύο τορπίλες εξερράγησαν στην προκυμαία χωρίς ευτυχώς να προκαλέσουν θανάτους, εκτός από έναν λόγω ανακοπής καρδιάς. Το πλοίο αναπόφευκτα βυθίστηκε. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, τη διαταγή να γίνει ο τορπιλισμός
την έδωσε ο διοικητής Δωδεκανήσων Ντε Βέκι ένας φανατικός φασίστας μέχρι τρέλας.6 Το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι είχε συχνά διακηρύξει την πρόθεσή του να δημιουργήσει μια νέα «Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία», θεωρώντας τη Μεσόγειο «Mare Nostrum» (θάλασσά μας). Με την υλοποίηση αυτού του σχεδίου η Ελλάδα θα ήταν επαρχία που θα ανήκε στην ιταλική αυτοκρατορία. Πέραν αυτού του γενικού «σχεδίου-οράματος», ο Μου σολίνι είχε «προηγούμενα» με την Ελλάδα από το 1923, όταν βομβάρδισε και κατέλαβε προσωρινά την Κέρκυρα, αλλά υποχρεώθηκε να αποχωρήσει.
Η ΩΡΑ ΤΟΥ «ΟΧΙ» ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ
Μετά τον τορπιλισμό της «Έλλης» δόθηκαν οδηγίες στον Τύπο να αρχίσει αρθρογρα φία τόνωσης του ηθικού των Ελλήνων. Τον Αύγουστο 1940 η ελληνική κυβέρνηση άρχισε την επιστράτευση εφέδρων με ατομικές προσκλήσεις και μετακίνησε ένα Σώμα στρατού προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Στις 23 Αυγούστου ξεκίνησε η επιστράτευση της 8ης και 9ης Μεραρχίας. Ο Μεταξάς δεν δεχόταν τη μικρή βοήθεια που πρότειναν να στείλουν οι Βρε τανοί, για να μη δώσει αφορμή για επίθεση της Ιταλίας. Η ελληνική αντικατασκοπεία πληροφορήθηκε ότι η επίθεση της Ιταλίας θα γινόταν μεταξύ 26-28 Οκτωβρίου. Ο Μεταξάς απομάκρυνε από την κυβέρνηση υπουργούς, οι οποίοι του φάνηκαν ηττοπαθείς ή γερ μανόφιλοι. Είχε πάρει την απόφασή του και είχε τη συμφωνία του βασιλιά Γεωργίου του Β΄ για τη συμπαράταξη με την Αγγλία που είχε κυριαρχία στη θάλασσα. Η Ελλάδα, κατά τον Μεταξά που τώρα ακολουθούσε την πολιτική του Βενιζέλου, ως ναυτική χώρα με εκτεταμένα παράλια και πολλά νησιά, έπρεπε να είναι μαζί με την θαλασσοκράτειρα Βρετανία.
Το ιταλικό τελεσίγραφο
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο πρεσβευτής Γκράτσι ζήτησε να δει επειγόντως τον Έλληνα πρωθυπουργό στις τρεις η ώρα μετά τα μεσάνυχτα στο σπίτι που κατοικούσε στην Κηφισιά, όπου τού επέδωσε το ιταλικό τελεσίγραφο. Με αυτό η Ιταλία ζητούσε να καταλάβει λιμάνια και αεροδρόμια για πολεμικούς σκοπούς.
Από το τελεσίγραφο: «[…]Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή διά των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα φέρει τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψει εκ τούτου».
6 Ο Ντε Βέκι ανήκε στην τετρανδρία του φασιστικού κόμματος. Ο Μουσολίνι τον έστειλε να διοικεί τη Ρόδο για να μη τον έχει πάνω στο κεφάλι του. Η προσπάθειά του να ιταλοποιήσει τους Ροδίους ήταν εξωφρενική. Κυνήγησε τα ελληνικά σχολεία και εκκλησίες με φανατισμό μέχρι παραφροσύνης.
8
Ο Μεταξάς διάβασε και απέρριψε αμέσως το τελεσίγραφο με τα λόγια «Alors c’ est la guerre» (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο!). Ήταν το ΟΧΙ της Ελλάδος στον υπερόπτη Μουσολίνι. Αμέσως μετά άρχισε η κινητοποίηση της χώρας. Η απόφαση αυτή του Μεταξά ήταν εκ των προτέρων ειλημμένη. Την επίθεση της Ιταλίας την περίμενε και είχε δηλώσει σε σύσκεψη στρατηγών δυο χρόνια νωρίτερα ότι η Ελλάδα θα συμπαραταχθεί με τη Μ. Βρετανία. Επίσης μια μέρα μετά τον τορπιλισμό της «Έλλης» από ιταλικό υποβρύχιο που έγινε στις 15 Αυγούστου στην Τήνο είπε στο Υπουργικό Συμβούλιο:
«Ενώπιον αυτής της καταστάσεως, η πολιτική της Ελλάδος είναι καθαρά. Εκατό τοις εκατό, χωρίς επιφυλάξεις και χωρίς παζαρέματα, είμεθα παρά το πλευρόν της Αγγλίας. […] Η πο λιτική των υποχωρήσεων δεν φέρει πουθενά. Έχομεν το παράδειγμα της Ρουμανίας και του Πεταίν. Έστω και αν νικήση ο Άξων, που το θεωρώ για πολλούς λόγους αδύνατον, οι Γερμανοί θα μας σεβασθούν πολύ περισσότερον και ως τιμίους εχθρούς και ως Έθνος που απέδειξεν πως έχει δικαιώματα να ζη ελεύθερον, παρά ως συμμάχους της τελευταίας στιγ μής με προβαδίζοντας τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους, με τας γνωστάς εδαφικάς αξιώσεις εναντίον μας […] Εάν νικήση η Μεγάλη Βρετανία, όπως πιστεύω, το μέλλον μας εις την Ανατολικήν Μεσόγειον είναι βεβαίως περίλαμπρον. Και τα πλέον τολμηρά μας όνειρα ασφαλώς θα πραγματοποιηθούν. Είναι μια καμπή της ιστορίας μας, η οποία παρουσιάζεται ίσως κάθε πεντακόσια έτη […] Θα θέσωμεν την δόξαν πρώτην και ύστερα τη νίκην [...]».
Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 οι Έλληνες ξύπνησαν με τα στρατιωτικά εμβατήρια που μετέδιδε το ραδιόφωνο. Ο κόσμος ξεχύθηκε με ενθουσιασμό στους δρόμους και άρχισε η φανερή πλέον επιστράτευση. Η Ιταλία επιτέθηκε μέσω Αλβανίας στην Ελλάδα, μισή ώρα πριν να λήξει το τελεσίγραφο! Το υψηλό ηθικό των Ελλήνων φάνηκε από την πρωτοφανή προθυμία με την οποία προσέτρεξαν οι νέοι άνθρωποι στην επιστράτευση. Ο τορπιλισμός της «Έλλης» είχε προετοιμάσει την κοινή γνώμη και είχε πεισμώσει τον ελληνικό λαό.
Η άμυνα του Κατσιμήτρου στο Καλπάκι
Ο διοικητής της 8ης Μεραρχίας, υποστράτηγος Κατσιμήτρος, αποφάσισε εγκαίρως να αμυνθεί ανυποχώρητα βορείως των Ιωαννίνων κατά μήκος του ποταμού Καλαμά και εγκατέστησε το επιτελείο του στο Καλπάκι. Με πείσμα και συστηματικότητα επί μήνες οργάνωνε άριστα την τοπική άμυνα με κρυμμένα πολυβολεία, ορειβατικά πυροβόλα και αντι
αρματικά έργα.
Αρχικά οι ελληνικές δυνάμεις προκαλύψεως στα σύνορα βάσει σχεδίου συμπτύχθηκαν και οι Ιταλοί κατέλαβαν εύκολα την Κόνιτσα που βρίσκεται πολύ κοντά στα σύνορα. Η ελληνική άμυνα στη γραμμή Γράμμος-Σταυρός-Σμόλικας σχεδόν κατέρρευσε χωρίς να προβληθεί μεγάλη αντίσταση ενώπιον της ιταλικής υπεροχής. Σύμφωνα με τα επιτελικά σχέδια, όταν θα ολοκληρωνόταν η επιστράτευση θα άρχιζε η ελληνική αντεπίθεση. Η συνεχιζόμενη βροχή και η αύξηση του νερού στον ποταμό Καλαμά συνέβαλαν, ώστε να αχρηστευτεί στις 5 Νοεμβρίου μέσα στην κοίτη του ποταμού μεγάλη μηχανοκίνητη μονάδα
9
Ιταλών —άρματα και μοτοσικλέτες— βαλλόμενη συνεχώς από όλμους και το πυροβολικό. Ο Κατσιμήτρος είχε σε εμφανή θέση επίτηδες μερικά πολυβολεία χωρίς κάλυψη παραλλαγής και χωρίς στρατιώτες, στα οποία τα αεροπλάνα και το πυροβολικό των Ιταλών έριχναν πυρά χωρίς βλαπτικό αποτέλεσμα. Όταν εμφανίζονταν ιταλικά αναγνωριστικά αεροπλάνα, το ελληνικό πυροβολικό σιγούσε για να μην εντοπιστεί και λίγο αργότερα έστελνε πάλι τις οβίδες του εύστοχα στους Ιταλούς. Οι διαταγές του Παπάγου ήταν να επιδιωχθεί επιβράδυνση της πορείας του εχθρού αλλά όχι μάχη στα σύνορα. Ο Κατσιμήτρος, όμως, πίστευε στις δυνατότητες των ανδρών του και στην εκμετάλλευση των τοπικών συνθηκών γι’ αυτό και απάντησε σε μήνυμα του Γενικού Επιτελείου Στρατού: «Μπορώ να βεβαιώσω υπευθύνως τον κύριο Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, και το τονίζω ιδιαιτέρως, ότι οι Ιταλοί δεν θα περάσουν το Καλπάκι».
Η άμυνα του Δαβάκη στην Πίνδο
Κατά το διήμερο 28-29 Οκτωβρίου, οι λίγες δυνάμεις του αποσπάσματος Πίνδου δεν μπόρεσαν να αναχαιτίσουν τις πενταπλάσιες και ισχυρές δυνάμεις της Μεραρχίας «Τζούλια». Δημιουργήθηκε ρήγμα, κυρίως στην κοιλάδα του Αώου. Οι Ιταλοί αλπινιστές της «Τζούλια» είχαν προχωρήσει δημιουργώντας έναν βαθύ θύλακα και το απόσπασμα της Πίνδου δεχόταν ισχυρή πίεση. Υπήρχε πρόβλημα με την επιμελητεία του ελληνικού στρατού και ο εφοδιασμός με τροφές και πυρομαχικά ήταν λόγω του καιρού δυσχερής. Ο συνταγματάρχης Δαβάκης έκανε έκκληση στον τοπικό πληθυσμό των ορεινών χωριών να βοηθήσει τον στρατό. Οι γυναίκες των χωριών της Πίνδου ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του και μετέφεραν στις πλάτες τους τρόφιμα, υγειονομικό υλικό και πολεμοφόδια στους στρατιώτες του Δαβάκη.
Ο Κ. Δαβάκης ανακλήθηκε στην ενεργό δράση το 1940 και ανέλαβε τη διοίκηση του απο σπάσματος Πίνδου, όπου εργάσθηκε ετοιμάζοντας την ελληνική άμυνα. Το απόσπασμά του διέθετε μόνο τέσσερα ορεινά πυροβόλα. Παρ’ όλα αυτά, αντιμετώπισε εντέλει επιτυχώς τη Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» που διέθετε 15.000 άνδρες, είκοσι πυροβόλα, και την αεροπορική υποστήριξη. Στα σχέδια του ελληνικού επιτελείου δεν θεωρήθηκε πιθανό να δεχθεί ο στρατός επίθεση στον ορεινό όγκο της Πίνδου και γι’ αυτό το συγκρότημα Δαβάκη ήταν αδύναμο σε άνδρες και οπλικά μέσα. Ο Δαβάκης αργότερα πνίγηκε σε ναυάγιο ιταλικού πλοίου το 1942, με το οποίο μεταφερόταν ως όμηρος στην Ιταλία.
Τα ιταλικά τμήματα έφθασαν ως τη Σαμαρίνα, το Δίστρατο και τη Βωβούσα (βρίσκεται 20 χλμ βόρεια του Μετσόβου). Την 1η Νοεμβρίου, οι δυνάμεις του Β΄ ΣΣ επι τέθηκαν κατά του αριστερού πλευρού του ιταλικού θύλακα στην Πίνδο, αλλά την ίδια μέρα τραυματίστηκε σοβαρά με σφαίρα στον πνεύμονα ο Δαβάκης και αντικαταστάθηκε από τον ταγματάρχη Ιωάννη Καραβία που μόλις είχε φτάσει εκεί. Ο υποστράτηγος Βραχνός της 1ης Μεραρχίας έφτασε σύντομα σε βοήθεια του αποσπάσματος Πίνδου.
Όσο αυξάνονταν οι ελληνικές δυνάμεις στην Πίνδο άρχισε να νιώθει την πίεση η Μεραρχία «Τζούλια». Από την 3η Νοεμβρίου οι Ιταλοί αλπινιστές άρχισαν να δέχονται πυρά από όλες τις πλευρές από μονάδες που έφθαναν στην περιοχή. Στις 3 Νοεμβρίου ανακατα-
10
λήφθηκε η Σαμαρίνα και στις 4 Νοεμβρίου η Βωβούσα. Η υπερβολική διείσδυση των αλπινιστών ήταν τώρα μειονέκτημα.Ο ελληνικός στρατός βαθμιαία περικύκλωσε τη Μεραρχία «Τζούλια» και οι αλπινιστές της πολέμησαν σκληρά για να σωθούν. Στις 8 Νοεμβρίου οι Ιταλοί υποχώρησαν κατά μήκος της βόρειας όχθης του ποταμού Αώου προς την Κόνιτσα, όπου είχε φτάσει και η Μεραρχία «Μπάρι». Στη ΒΔ Μακεδονία από την 1η έως 5η Νοεμβρίου ο ελληνικός στρατός καταλάμβανε υψώματα μέσα στο αλβανικό έδαφος.
Η χρησιμοποίηση της αεροπορίας
Την πρώτη μέρα του πολέμου η ιταλική αεροπορία βομβάρδισε την Πάτρα, τον Πειραιά, το Τατόι, τη διώρυγα της Κορίνθου και τη ναυτική βάση της Πρέβεζας προκαλώντας θύματα στον άμαχο πληθυσμό. Την 1η Νοεμβρίου βομβαρδίστηκαν η Θεσσαλονίκη, η Κέρ κυρα, η Κόρινθος και η Λάρισα με συνέπεια αρκετούς νεκρούς και τραυματίες. Τα περισ σότερα ημιυπόγεια διαμερίσματα χρησίμευαν ως καταφύγια.
Η αεροπορία της Ελλάδας ήταν αριθμητικά ανεπαρκής. Ωστόσο, μερικά ελληνικά βομβαρδιστικά προσέφεραν καλή βοήθεια βομβαρδίζοντας ιταλικούς σχηματισμούς. Επίσης με τα εύστοχα πυρά των ελληνικών αντιαεροπορικών πυροβόλων καταρρίφθηκαν αρκετά ιταλικά αεροπλάνα.7 Η Ελλάδα περίμενε πολύ μεγαλύτερη ενίσχυση από τη Βρετανία, η οποία όμως, λόγω της σχεδιαζόμενης επίθεσης στο μέτωπο της Αφρικής έδωσε μικρή και εντελώς ανεπαρκή βοήθεια. Στα μέσα Νοεμβρίου διατέθηκαν στην Ελλάδα τρεις μοίρες βρετανικών καταδιωκτικών και βομβαρδιστικών αεροπλάνων, ενώ μια μοίρα βομβαρδιστικών από την Αίγυπτο άρχισε να δρα εναντίον των Ιταλών. Στα μέσα Νοεμβρίου επίσης έφτασαν στην Αθήνα 2.200 άνδρες αεροπορικής υποστήριξης και 310 αυτοκίνητα της αεροπορίας, καθώς και 400 αυτοκίνητα και 2.000 άνδρες μηχανικού, διαβιβάσεων και αντιαεροπορικής άμυνας.
Οι Ιταλοί αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι περίπατος
Στις 5 Νοεμβρίου με βολές του ελληνικού πυροβολικού καταστράφηκε μια υπό κατασκευήν γέφυρα του Καλαμά. Από τις βροχές το πλάτος του ποταμού αυξήθηκε από τα 30 σε 70 μέτρα. Την ίδια μέρα ένα ιταλικό σήμα ανέφερε: «Είμαστε υποχρεωμένοι να αναστείλουμε τις επιχειρήσεις, αναμένοντας ενισχύσεις. Οι Έλληνες που είναι γνωστοί για το πείσμα και την επιμονή τους, οργάνωσαν από τον καιρό της ειρήνης το τραχύ και ανώμαλο έδαφος της Ηπείρου με τέτοια μεθοδικότητα και επιμέλεια, ώστε ο κάθε βράχος να αποτελεί μια φωλιά πολυβόλου και κάθε σπήλαιο μια θέση άμυνας».
Στις 7 Νοεμβρίου ο Πράσκα έστειλε τηλεγράφημα στον υπουργό Πολέμου: «Η επίθεσή μας εμποδίστηκε από εχθρική αντίσταση στοπ φρούδες ελπίδες για επίτευξη στόχου μέχρις αφίξεως άλλων μεραρχιών».
7Σύμφωνα με δημοσίευση στην ΕΣΤΙΑ τις πρώτες 7 μέρες του πολέμου καταρρίφθηκαν 22 ιταλικά αεροπλάνα και 4 ελληνικά.
11
Στο παραλιακό μέτωπο τις πρώτες ημέρες οι Ιταλοί κατάφεραν να κυριεύσουν την κωμόπολη Φιλιάτες και να μπουν στην Ηγουμενίτσα. Δεν μπόρεσαν, όμως, να προχωρήσουν πιο κάτω, καθώς οι προωθούμενες ελληνικές δυνάμεις της επιστράτευσης τους ανέκοψαν.
Την 8η μέρα του πολέμου η πρωτοβουλία περιήλθε στον ελληνικό στρατό. Στις 12 Νοεμβρίου αυτομόλησε λόχος Αλβανών με τους αξιωματικούς τους. Πολλοί άλλοι Αλβανοί λιποτακτούσαν, όσο φαινόταν η αδυναμία των Ιταλών να υπερισχύσουν. Στις 13-14 Νο εμβρίου άρχισε η ελληνική προώθηση πέραν των συνόρων.
Το Γ΄ ΣΣ επιτέθηκε στην τοποθεσία Μόροβα-Ιβάν που είχε τον έλεγχο του δρόμου προς Κορυτσά. Στις 17-18 Νοεμβρίου άρχισαν να υποχωρούν οι Ιταλοί. Στις 18 Νοεμβρίου 1940 ο υποστράτηγος Χαρ. Κατσιμήτρος σε διαταγή του έλεγε: «Η μεραρχία αναλαμβάνει από σήμερον γενικήν αντεπίθεσιν εφ’ ολοκλήρου του μετώπου». Στις 21 Νοεμβρίου καταλήφθηκε η Μόροβα.
Στην Ήπειρο οι άνδρες του Α΄ ΣΣ κατέλαβαν στις 20 Νοεμβρίου το στενό του Δελβινακίου και στις 22 μπήκαν μέσα στην Αλβανία. Στις 22 Νοεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις του παραλιακού μετώπου ελευθέρωσαν τις Φιλιάτες. Από αυτή την ημέρα γενικεύθηκε η υπο χώρηση των Ιταλών.
Ο ελληνικός στρατός προοδευτικά απελευθέρωσε ελληνικές πόλεις της Β. Ηπείρου όπως την Κορυτσά (22 Νοεμβρίου), Πόγραδετς (30 Νοεμβρίου), Πρεμετή (3 Δεκεμβρίου), το λιμάνι στους Άγιους Σαράντα (6 Δεκεμβρίου), το Αργυρόκαστρο (8 Δεκεμβρίου), τη Χειμάρρα (22 Δεκεμβρίου). Σιγά-σιγά όμως η ελληνική προέλαση επιβραδύνθηκε. Μετά από πολλή προσπάθεια καταλήφθηκε και η Κλεισούρα (10 Ιανουαρίου 1941). Σε μάχες εκ του συστάδην οι Έλληνες πολεμούσαν με εφ’ όπλου λόγχη και την πολεμική κραυγή «αέρα»! Σε πολλά σημεία —ιδίως σε αγώνα για κατάληψη υψωμάτων— οι μάχες ήταν εκατέρωθεν πολυαίμα κτες. Οι Ιταλοί προσπάθησαν επίμονα να ανακαταλάβουν την Κλεισούρα, αλλά απέτυχαν. Το Γ΄ ΣΣ συνέλαβε σε αυτές τις επιχειρήσεις πάνω από 1.000 Ιταλούς.
Οι μεταφορές μέσω Αδριατικής
Στις 11-12 Νοεμβρίου 1940 οι Βρετανοί έκαναν επίθεση στο λιμάνι του Τάραντα με αεροπλάνα που ξεκίνησαν από το αεροπλανοφόρο «Ιλούστριους». Εξουδετερώθηκε από την επίθεση οριστικά ένα θωρηκτό και έπαθαν σοβαρές βλάβες άλλα δυο. Ωστόσο δεν υπήρξε ανάλογη συνέχεια, οπότε ο Μουσολίνι μπόρεσε να στείλει στην Αλβανία (μέχρι τον Απρίλιο του 1941) διά θαλάσσης 56.000 άνδρες, 15.000 οχήματα, 83.000 ζώα μεταφοράς (άλογα και μουλάρια) και 705.000 τόνους υλικού. Με την αεροπορία μεταφέρθηκαν στην Αλβανία άλλοι 70.000 άνδρες. Η Ιταλία είχε πλέον υπεροχή σε κάθε είδος που εκφράζεται στους πολέμους με αριθμούς, ίσως όχι, όμως, στο ηθικό. Αν εξαιρέσουμε τους φανατικούς φασιστές, οι λοιποί στρατιώτες δεν καταλάβαιναν για ποιο λόγο βρίσκονταν και πολεμούσαν στα βουνά της Αλβανίας.
Το ελληνικό ναυτικό
Το ελληνικό ναυτικό υστερούσε σημαντικά απέναντι στο ιταλικό λόγω μικρότερου αριθμού πλοίων και υποβρυχίων, αλλά και της παλαιότητας των σκαφών. Ωστόσο, συνέβαλε
12
σημαντικά στην προώθηση μονάδων στο μέτωπο (περίπου 80.000 άνδρες) και είχε ση μαντικές επιτυχίες εναντίον των εφοδιοπομπών των Ιταλών.
Το υποβρύχιο «Παπανικολής», βύθισε δυο μεγάλα μεταγωγικά στα ανοιχτά του Αυλώνα. Το υποβρύχιο «Πρωτεύς», βύθισε ιταλικό μεταγωγικό που μετέφερε στρατιώτες στην Αλβανία, αλλά βυθίστηκε και το ίδιο από εμβολισμό. Το υποβρύχιο «Λάμπρος Κατσώ νης», κατέστρεψε εχθρικό πετρελαιοφόρο. Ο «Παπανικολής» βύθισε στην περιοχή του Μπρίντεζι κι άλλο ιταλικό μεταγωγικό. Το υποβρύχιο «Νηρεύς βύθισε ένα ιταλικό μεταγωγικό. Ανάλογες επιτυχίες με επιθέσεις σε μεταγωγικά πλοία των Ιταλών είχαν το τορπιλοβόλο «Σφενδόνη», το αντιτορπιλικό «Ψαρά και το υποβρύχιο «Τρίτων».
Στις 28 Νοεμβρίου ο διοικητής των Δωδεκανήσων Ντε Βέκι έγινε δεκτός από τον Μουσολίνι στο Παλάτσο Βενέτσια και έγραψε ότι του είπε: «Θέλω να σου πω ότι τον πόλεμο τον έχεις χάσει. Ότι νικηθήκαμε από τους Έλληνες, αυτό είναι το τέλος μας. Εάν τυχόν θα κερδίσουν τον πόλεμο οι Γερμανοί, θα τον έχει κερδίσει ο Χίτλερ, όχι βέβαια συ, και θα το αντιληφθείς».
Ο πόλεμος συνεχίζεται - Θαυμασμός των συμμάχων
Οι εφημερίδες των ελεύθερων ευρωπαϊκών χωρών καθώς και της Αμερικής δημοσίευαν ύμνους για την αναπάντεχη ελληνική αντίσταση στην επίθεση της φασιστικής Ιταλίας. Πολλοί πολιτικοί έκαναν δηλώσεις θαυμασμού για την ανδρεία των Ελλήνων και την ταπείνωση του Μουσολίνι και δεν θα τις επαναλάβω εδώ. Ωστόσο, κλασική έμεινε η φράση του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Από δω και πέρα δεν θα λέμε ότι πολεμούν οι Έλληνες σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες»!
Κοινός αντίπαλος το πολικό κρύο και τα χιόνια
Στη συνέχεια ο πολύ βαρύς χειμώνας και το άφθονο χιόνι καθήλωσαν τους αντιπάλους στα βουνά της Αλβανίας. Οι αντιμαχόμενοι είχαν τώρα να αντιμετωπίσουν έναν κοινό εχθρό, τον χειμώνα που ήταν ο βαρύτερος στην Αλβανία τα τελευταία 50 χρόνια, οπότε οι δυο στρατοί παρέμειναν καθηλωμένοι.
Σχεδόν όλοι οι φαντάροι είχαν κολλήσει ψείρες που τους βασάνιζαν συνεχώς. Πολλοί Έλληνες έπαθαν κρυοπαγήματα με αποτέλεσμα γάγγραινα στα πόδια και από αυτούς οι περισσότεροι ακρωτηριάστηκαν. Γιατροί, νοσηλευτές και νοσηλεύτριες έκαναν υπεράνθρωπες προσπάθειες στα ορεινά χειρουργεία. Πολλές γυναίκες ερυθροσταυρίτισσες συνέδραμαν στο στρατιωτικό ιατρικό προσωπικό. Στα μετόπισθεν χιλιάδες γυναίκες έπλεκαν μάλλινες κάλτσες και μπλούζες και τις έστελναν στο μέτωπο μέσω της οργάνωσης «Φανέλα του Στρατιώτη».8 Στην Αθήνα οι θεατρικές επιθεωρήσεις και τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο ανέβαζαν το ηθικό του ταλαιπωρούμενου ελληνικού λαού. Όμως, εκτός από τις φονικές σφαίρες και τις οβίδες, η παγωνιά σκότωνε τα μεταφορικά ζώα και εξακολουθούσε να
8Για την ενίσχυση του στρατού με ρουχισμό λειτούργησε στη διάρκεια του πολέμου ο οργανισμός «Η φανέλα του Στρατιώτη» με εθελόντριες (ιδρύθηκε το 1939 στην Αθήνα).
13
προκαλεί ακρωτηριασμούς από κρυοπαγήματα στους φαντάρους.
Επικίνδυνη στασιμότητα
Ο Μεταξάς ανησυχούσε για την αποτελμάτωση των επιχειρήσεων, δεδομένου ότι ο Μουσολίνι εξακολουθούσε να στέλνει στρατό και εφόδια στην Αλβανία. Ως παλιός επιτελικός αξιωματικός ήθελε να ενημερώνεται λεπτομερώς για την πρόοδο των μαχών στα βουνά της Αλβανίας, αλλά δυσφορούσε γιατί ο Παπάγος είχε έδρα για τη διεύθυνση των επι
χειρήσεων την Αθήνα, ενθυμούμενος την προωθημένη θέση του επιτελείου με τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο στους βαλκανικούς πολέμους.
Στις 4 Δεκεμβρίου ο υπουργός στρατηγός Σορίτσε τηλεφώνησε στον Τσιάνο και του είπε πως «[…]κάθε στρατιωτική ενέργεια είναι αδύνατη και η κατάσταση μόνο πολιτικώς μπορεί να λυθεί». Στις αρχές Δεκεμβρίου ο στρατηγός Σοντού έστειλε τηλεγράφημα στον Μουσολίνι και ζητούσε «να επιδιωχθεί πολιτική λύση για την Ελληνοϊταλική σύρραξη». Είναι φανερό πως ο Ιταλός στρατηγός είχε αντιληφθεί την αποτυχία της επίθεσης και προέβλεπε δυσμενείς εξελίξεις για τον ιταλικό στρατό.
Τον Δεκεμβρίο του 1940 οι Ιταλοί οχυρώθηκαν γύρω από τον λιμένα του Αυλώνα και πιο ανατολικά στο Τεπελένι. Οι αντικειμενικοί στόχοι της ελληνικής αντεπίθεσης είχαν επιτευχθεί μόνο μερικώς.
Στην Αθήνα έγινε στις αρχές Ιανουαρίου 1941 μια ελληνοβρετανική σύσκεψη με συμμετοχή του Βρετανού στρατηγού Ουέιβελ. Ο Παπάγος —για αντιμετώπιση της πιθανολογούμενης γερμανικής επίθεσης— ζητούσε βρετανική ενίσχυση από εννέα μεραρχίες και ο Μεταξάς ήθελε δέκα, ενώ οι Βρετανοί μπορούσαν να στείλουν 2 ή 3 το πολύ κι αυτές μετά από δυο μήνες. Δήλωσαν πως ήταν σε θέση να στείλουν γρήγορα μόνο μια μονάδα τεθωρακισμένων από 60 άρματα, ένα σύνταγμα πυροβολικού κι ένα μικτό αντιαρματικό-αντιαεροπορικό σύνταγμα. Αυτά ο Μεταξάς και ο Παπάγος τα θεώρησαν «ψιχία» τελείως ανεπαρκή για την αντιμετώπιση γερμανικής επίθεσης. Ο Μεταξάς πάντως τους δήλωσε ότι η Ελλάδα θα αντιτάξει άμυνα και στους Γερμανούς, δεν ήθελε όμως την αποστολή «μικρής μόνο βρετανικής δύναμης» για να μη δοθεί αφορμή και προκληθεί ταχύτερα η αναμενόμενη επέμβασή των Γερμανών πριν να καθαρίσει οριστικά το μέτωπο με τους Ιταλούς.
Τους Έλληνες στρατηγούς απασχολούσε η αναμενόμενη επίθεση της Γερμανίας γιατί τότε ο στρατός στην Αλβανία θα έμενε ξεκρέμαστος. Η στασιμότητα στο μέτωπο είχε αρχίσει να δημιουργεί μια γκρίνια των επικεφαλής των προωθημένων μονάδων προς το επιτελείο και τον Παπάγο.
Η εαρινή επίθεση
Ο Μουσολίνι υπολόγιζε πολλά στην προετοιμαζόμενη επίθεση της άνοιξης και ενίσχυε διαρκώς με όπλα και άνδρες τον ιταλικό στρατό. Μάλιστα μετέβη ο ίδιος στην Αλβανία, όταν θα άρχιζε η μεγάλη και πολυδιαφημισμένη εαρινή επίθεση της Ιταλίας. Από τις 9 Μαρτίου χιλιάδες οβίδες πυροβολικού και βλήματα όλμων εκτοξεύθηκαν από τους Ιταλούς, που επιπλέον βομβάρδιζαν τις ελληνικές θέσεις και με 300 περίπου αεροπλάνα τους. Οι Έλληνες,
14
όμως, είχαν σκάψει βαθιά ορύγματα και έτσι οι απώλειες που προκάλεσε η ιταλική επίθεση ήταν δυσανάλογα πολύ λίγες ως προς τη δύναμη πυρός. Οι Ιταλοί είχαν συγκεντρώσει απέναντι στους Έλληνες διπλάσιο αριθμό μεραρχιών, αλλά τελικά απέτυχαν και εγκατέλειψαν τις επιθέσεις μετά από 17 ημέρες. Οι Έλληνες εφάρμοζαν την τακτική της «ενεργητικής άμυνας». Έτσι, όταν έκαναν επίθεση οι Ιταλοί σε ένα ύψωμα, μόλις έπαυαν τα πυρά υποστήριξης του πυροβολικού και των όλμων, δέχονταν ξαφνικά την επίθεση των Ελλήνων που ήταν ξεκούραστοι. Με τις αντεπιθέσεις αυτές οι Έλληνες αιφνιδίαζαν τους Ιτα λούς που υποχωρούσαν.
Ο Μουσολίνι έμεινε 18 μέρες στην Αλβανία και μετά την αποτυχία της εαρινής επίθεσης έφυγε απογοητευμένος. Μέχρι τότε, λόγω της δυσμενούς εξέλιξης του πολέμου στην Αλβανία, άλλαζε κάθε τόσο τους στρατηγούς του μετώπου. Κατά σειράν είχαν χρησιμο ποιηθεί ο Πράσκα, ως στρατηγός της εισβολής και έπειτα ο Σοντού. Την εαρινή επίθεση οργάνωσε ο Καμπαλέρο που είχε αναλάβει στις 30/12/1940.
Οι Ιταλοί είχαν περισσότερα σύγχρονα όπλα, όπως άρματα και αεροπλάνα. Η έλλειψη αρμάτων από την ελληνική πλευρά οδήγησε στην επιλογή των βουνών ως πεδίο προώθησης και μάχης. Οι ελληνικοί όλμοι και το ορειβατικό πυροβολικό έκαναν πολύ καλή δουλειά. Στην εαρινή επίθεση η ελληνική πλευρά είχε 5.200 απώλειες (1.200 νεκρούς και 4.000 τραυματίες), έναντι 12.000 συνολικά Ιταλών —νεκρών και τραυματιών— σύμφωνα με στοιχεία του Καμπαλέρο. Όμως, στον πόλεμο αυτόν υπήρχαν πολλά θύματα από κρυοπαγήματα πέραν των θυμάτων από τα όπλα της εποχής.
Θάνατος του Ι. Μεταξά
Στις 29/1/1941 πέθανε ο Ι. Μεταξάς μετά από ασθένεια δέκα ημερών που είχε κρατηθεί μυστική. Η αιτία θανάτου ήταν περιαμυγδαλικό απόστημα, το οποίο αν και διανοίχθηκε (ίσως με καθυστέρηση) δεν ιάθηκε. Η κατάσταση χειροτέρευσε επειδή συνυπήρχε σακχαρώδης διαβήτης και εξελίχθηκε σε σηψαιμία και νεφρική ανεπάρκεια. Ο θάνατος από περιαμυγδαλικό απόστημα σε εποχή άνευ αντιβιοτικών ήταν δύσκολο να αποφευχθεί.9 Ο ελληνικός λαός που πληροφορήθηκε από το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες τον θάνατο του Μεταξά κυριολεκτικά πάγωσε. Είχε ένα αίσθημα σιγουριάς με αυτόν τον ηγέτη μετά το μεγάλο «ΟΧΙ» με το οποίο είχε ταυτιστεί. Ένιωσε να χάνει τον προστάτη του και κυριολεκτικά σύσσω μος παρακολούθησε στην Αθήνα την κηδεία του. Ο Μεταξάς δεν είχε λαϊκό έρεισμα και έπαιρ
νε μικρό ποσοστό ψήφων στις εκλογές. Όμως παρά την αντίθεση στη δικτατορία, ο λαός μετά το ΟΧΙ είχε ταχθεί στο πλευρό του απέναντι στην επίθεση της Ιταλίας και εφάρμοσε το ΟΧΙ στην πράξη με μοναδικό τρόπο που προκάλεσε τον θαυμασμό σε φίλους και εχθρούς. Ο Μίκης Θεοδωράκης περιέγραψε ότι στην Τρίπολη την ημέρα της κηδείας του Μεταξά ακούγονταν κλάματα του κόσμου από μεγάλη απόσταση. Ο ιστορικός συγγραφέας Ζαούσης γράφει: «[…]η λύπη για τον θάνατο ενός δικτάτορα ποτέ δεν υπήρξε τόσο αυθεντική[…] η κηδεία του Μεταξά ήταν πραγματικά και όχι φραστικά πάνδημη». Ο ναύαρχος Αλ. Σακελλαρίου γράφει για τον Μεταξά ότι: «[…]παρά τα ελαττώματά του και τα τυχόν σφάλματά του ήταν μια από τις
9Έκτοτε κυκλοφόρησαν πολλές ανυπόστατες φήμες για τον θάνατο του Μεταξά, μεταξύ των οποίων ότι τον δολο φόνησαν οι Άγγλοι που βέβαια είναι προϊόν φαντασίας.
15
ισχυρότερες διάνοιες που εγνώρισε ποτέ ο τόπος». Στο Λονδίνο τα κυβερνητικά κτήρια έβαλαν μεσίστιες τις σημαίες συμμετέχοντας έτσι στο πένθος των Ελλήνων, όπως είχαν κάνει και για τον Γάλλο στρατηγό Φος.
Ο Παν. Κανελλόπουλος έγραψε για τον Ι. Μεταξά ο οποίος μάλιστα τον είχε εξορίσει: «Πρέπει να είμεθα χωρίς άλλο ευγνώμονες εις τον Ιωάννην Μεταξά, διότι είπεν ολομόναχος στο σκοτάδι της νυκτός το μέγα ΟΧΙ».
Ο βασιλιάς Γεώργιος —γνωρίζοντας ότι πεθαίνει ο Μεταξάς— είχε προετοιμαστεί και χωρίς καθυστέρηση διόρισε πρωθυπουργό τον νομικό και τραπεζίτη Αλ. Κορυζή προς μεγάλη έκπληξη πολλών στρατιωτικών, αλλά και των πολιτών. Η επιλογή του Κορυζή δεν αντιπροσώπευε ένα ίσο μέγεθος, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρχε διαθέσιμη και πρόθυμη αντίστοιχη προσωπικότητα. Ο Κορυζής ήταν έντιμος άνθρωπος, αλλά δεν είχε τη στόφα ηγέτη και σε σύγκριση με τον αποθανόντα Μεταξά φαινόταν πολύ λίγος.
Όμως, με τον θάνατο του Μεταξά, ενώ τερμάτισε τον βίο του το προσωποπαγές καθεστώς της 4ης Αυγούστου, δεν αποκαταστάθηκε ο κοινοβουλευτισμός και παρέμενε σε εκκρεμότητα η θέση του βασιλιά Γεωργίου, ο οποίος είχε ανεχθεί την εκτροπή και συνέβαλε στη δικτατορία. Η Ελλάδα για να μεταβεί από την ανωμαλία στην ομαλότητα θα περνούσε —δυστυχώς— μέσα από τις συμπληγάδες πέτρες του Εμφύλιου Πολέμου. Ακόμη και ο ίδιος ο Μεταξάς έγραψε στο ημερολόγιό του ότι «αν πέσει η δικτατορία θα ακολουθήσει το χάος».
Κινήσεις για συνθηκολόγηση με μεσολάβηση Γερμανίας
Πριν ακόμη από τον θάνατο του Μεταξά άρχισαν κάποιες παρασκηνιακές κινήσεις για συνθηκολόγηση με την Ιταλία, με τη μεσολάβηση της συμμάχου της Γερμανίας. Η λογική των προτάσεων ήταν ότι η Ελλάδα θα κρατούσε τη Βόρεια Ήπειρο και η Ιταλία θα μετέφερε τον στρατό της από την Αλβανία στη Β. Αφρική. Η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε ή δεν ξεκίνησε εγκαίρως, ώστε να μπορεί να προλάβει την απόφαση του Χίτλερ για την επίθεση στην Ελλάδα. Το σχέδιο «Μαρίτα», όπως ονομάστηκε η επιχείρηση εναντίον της Ελλάδας, είχε πλέον δρομολογηθεί.
Οι επιστολές Ζαχαριάδη και η στάση του ΚΚΕ στον πόλεμο
Ο γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ ευρισκόμενος στα κρατητήρια της Ασφάλειας έστειλε επιστολές στον Μανιαδάκη και στον Μεταξά. Στην πρώτη επιστολή της 31ης Οκτωβρίου 1940 έγραφε μεταξύ άλλων: «Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη». Στη δεύτερη επιστολή που στάλθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1940 ο Ζαχαριάδης άλλαξε στάση και ζητούσε να σταματήσει η Ελλάδα τον πόλεμο με την Ιταλία και να επιδιώξει τη μεσολάβηση της Σοβιετικής Ένωσης για την ειρήνευση, καθώς και ο στρατός μας να επιστρέψει στα σύνορα. Η αλλαγή γραμμής ίσως οφείλεται στο ότι ίσχυε ακόμη το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Μια τρίτη επιστολή απηύθυνε ο Ζαχαριάδης στους δικούς του, κατηγορώντας τους για απόκλιση από τη γραμμή του κόμματος.
16
Στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας, είχαν φυλακιστεί από τον Μανιαδάκη περίπου 600 μέλη του ΚΚΕ. Ανάμεσά τους βρίσκονταν πολλά ηγετικά στελέχη του κόμματος. Περιέργως όταν οι φύλακες της Ακροναυπλίας είχαν αφοπλιστεί από τους Ιταλούς, οι φυλακισμένοι Κομμουνιστές με εντολή του Γ. Ιωαννίδη (Νο 2 του ΚΚΕ) δεν επιχείρησαν να αποδράσουν! Όταν οι Βούλγαροι ζήτησαν να απελευθερωθούν οι σλαβόφωνοι της Ακροναυπλίας, μαζί με αυτούς απελευθερώθηκε και ο Ανδρέας Τζήμας, ο οποίος έπειτα είχε ηγετικό ρόλο στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ.
Συζητήσεις και διαφωνίες με Βρετανούς
Ο Χίτλερ μέσω διαφόρων «ταχυδρόμων», απειλούσε ότι θα εισβάλει στην Ελλάδα, αν αυτή δεχθεί στρατιωτική βοήθεια από τη Μ. Βρετανία. Σε συσκέψεις με τον στρατηγό Ουέιβελ στις 13 Ιανουαρίου του 1941 ο Μεταξάς διαβεβαίωσε τους Βρετανούς πως η Ελλάδα—αν δεχόταν επίθεση— θα πολεμούσε και τους Γερμανούς. Ο Μεταξάς ανέφερε με έμφαση ότι θα δεχόταν οποιασδήποτε έκτασης βρετανική βοήθεια, μόλις οι Γερμανοί περ νούσαν τον Δούναβη ή τα σύνορα με τη Βουλγαρία. Άλλη μια παράμετρος στο στρατηγικό σκάκι των Βαλκανίων ήταν η στάση της Γιουγκοσλαβίας, στην οποία υπήρχε πολιτική αστάθεια.
Τον Φεβρουάριο έγιναν νέες συσκέψεις Βρετανών με την ελληνική πλευρά. Στις 2 Μαρτίου ο Ήντεν επέστρεψε στην Αθήνα από την Άγκυρα, όπου ήπιε το πικρό ποτήρι της ουδετερότητας της Τουρκίας, και ζήτησε να εκκενωθεί από στρατό αμέσως η Ανατολική Μα κεδονία και Θράκη, για να σχηματιστεί η νέα γραμμή άμυνας στον Αλιάκμονα. Οι Έλληνες επιτελείς διαφώνησαν. Ο Παπάγος ζητούσε να αποβιβαστούν βρετανικές δυνάμεις στη Θεσσαλονίκη και αυτές να ενισχύσουν την άμυνα των συνόρων προς Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία. Οι Βρετανοί αντιδρούσαν γιατί δεν διέθεταν δυνάμεις. Τελικώς ο Παπάγος δέχθηκε να σχηματιστεί μια δεύτερη γραμμή άμυνας από Έλληνες και Βρετανούς χωρίς να κενωθούν τα οχυρά. Για σίγουρη άμυνα αν προχωρούσαν νικηφόρα οι Γερμανοί θα ίσχυε η «γραμμή του Αλιάκμονα». Εκεί θα συγκεντρώνονταν δυο νέες ελληνικές μεραρχίες, δυο βρε
τανικές μεραρχίες (αυστραλέζικη και νεοζηλανδική) και μια βρετανική ταξιαρχία τεθω ρακισμένων. Ο Παπάγος δεν δέχθηκε να αδυνατίσει η θέση του στρατού στην Αλβανία ούτε να εγκαταλειφθεί η γραμμή Μεταξά, γιατί θα έπεφτε το ηθικό του ελληνικού στρατού. Στις 7 Μαρτίου τα πρώτα βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στα λιμάνια του Πειραιά και του Βόλου. Τότε οι Γερμανοί ετοιμάζονταν να καταλάβουν την Ελλάδα, για να βοηθήσουν στην αποτυχημένη μέχρι τότε προσπάθεια του Μουσολίνι. Η επίθεση των Γερμανών ξεκίνησε χωρίς προειδοποίηση στις 6 Απριλίου του 1941. Η Ελλάδα αμύνθηκε όσο ήταν δυνατό επί 52 ημέρες. Στη γραμμή Μεταξά φονεύθηκαν περισσότεροι Γερμανοί από όσους έχασαν τη ζωή τους σε όλη τη Γιουγκοσλαβία. Αλλά αυτή η φάση του πολέμου μπορεί να παρουσιαστεί με άλλη ευκαιρία.
17
Επίμετρο
Η προετοιμασία της Ελλάδας για πόλεμο και η απάντησή της με το ΟΧΙ του Μεταξά και με τον παλλαϊκό πόλεμο10 που ακολούθησε στην επίθεση της Ιταλίας, είναι από τα ιστορικά γεγονότα, για τα οποία μπορεί να είμαστε οι Έλληνες υπερήφανοι. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από την Αριστερά να παύσει ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου και να αντικατασταθεί από «γιορτές απελευθέρωσης», με επιχείρημα ότι όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες γιορτάζουν την απελευθέρωσή τους και όχι την έναρξη του πολέμου. Όμως σε εκείνες τις μέρες μόνο η Ελλάδα αντέταξε ισχυρή άμυνα και απαιτήθηκαν συνολικά 7 μήνες για την κατάληψή της, με συμμετοχή μάλιστα εκτός από την Ιταλία και της Γερμανίας με την πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή της. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορεί να είναι περήφανες για την αντιμετώπιση του «άξονα», όταν ο Χίτλερ τις κατακτούσε μέσα σε λίγες μόνο μέρες. Πώς να γιορτάσουν τα ευρωπαϊκά κράτη την αρχή του πολέμου που γι’ αυτές τις χώρες είναι ιστορία ηττών;
Η προσπάθεια της Αριστεράς να παύσει να εορτάζεται το ΟΧΙ του 1940 οφείλεται στο ότι ο πρωθυπουργός του ΟΧΙ ήταν ο Ι. Μεταξάς, ο οποίος είχε εκμηδενίσει τότε τους κομμουνιστές, αφενός με τα ευφυή αστυνομικά μέτρα του υπουργού του Ι. Μανιαδάκη, αλλά και χάρη στα κοινωνικά φιλολαϊκά μέτρα που είχε λάβει. Ήταν βέβαια δικτάτωρ και αυτό δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Αυτό όμως δεν αποτελεί δικαιολογία για να αποσιωπούμε την ιστορική συμβολή του στο ένδοξο έπος του 1940 και να επικρατούν ιστορικά ψεύδη. Όμως, η Αριστερά έχει στόχο τη φαλκίδευση της ιστορίας με την προβολή ιστορικών ψευδών, όπως για παράδειγμα με μια απαράδεκτη αναθηματική πλάκα του Δήμου Θεσσαλονίκης (από τη δημαρχία Ι. Μουτάρη το 2016) που εκθειάζει τον «αντιστασιακό ΕΛΑΣ» για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης!!! Πώς όμως μπορεί να θεωρηθεί ότι γίνεται «απελευθέρωση» μιας πόλης ήδη ελεύθερης, καθότι έχει αποχωρήσει από την πόλη και ο τελευταίος Γερμανός στρατιώτης ένα 24ωρο πριν από την είσοδο των ανταρτών; Η Θεσσαλονίκη είχε απελευθερωθεί με την οικειοθελή αποχώρηση των Γερμανών λόγω της πορείας του πολέμου και δεν υπήρξε ήττα των Γερμανών από τον ΕΛΑΣ που οδήγησε στην απελευθέρωσή της. Για σύγκριση θυμηθείτε το 1912, τότε που η Θεσσαλονίκη παραδόθηκε με έγγραφη συμφωνία, αφού είχαν προηγηθεί σκληρές μάχες στο Σαραντάπορο και τα Γιαννιτσά. Η παράδοση υπογράφηκε από τον Οθωμανό διοικητή Ταχσίν πασά και τους επιτελείς του αρχιστρατήγου (τότε διαδόχου) Κωνσταντίνου, Β. Δούσμανη και Ι. Μεταξά, με τη συμμετοχή του διπλωματικού υπαλλήλου (τότε δεκανέα) Ίωνα Δραγούμη, ο οποίος έγραψε στα γαλλικά τη συμφωνία. Αυτή μάλιστα, ήταν όντως «απελευθέρωση» από την οθωμανική κατοχή της ιστορική πόλης της Θεσσαλονίκης. Για άλλη απελευθέρωση μεταγενέστερα δεν είναι δυνατόν να επαίρεται κανείς. Είμαστε όμως υπερήφανοι για το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου και αυτήν γιορτάζουμε με εθνική ανάταση.
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου του 1940
Ζήτω ο ένδοξος ελληνικός στρατός
10 Εκτός από το μέτωπο στην Αλβανία με τον στρατό, λειτούργησε στις πόλεις αεράμυνα με Έλληνες κάποιας ηλικίας, συμμετείχαν γυναίκες σε νοσηλευτικές υπηρεσίες, έγιναν μεταφορές εφοδίων από τις Ηπειρώτισσες, και λειτουργούσαν ομάδες ατόμων που συνέλεγαν και έστελναν ρουχισμό και δώρα στους στρατιώτες.
18
19
Λεσκο
βίκι
ΑΛΒΑΝΙΑ
Αργυρόκαστρο
Πίνδος
Δέλβινο
Δρυμάδες Αηδονοχώρι 1 + 2
Αώος
Κόνιτσα
Χάνι
Δελβινάκι
Δραμπάλα
Βοϊδο μάτης
3
Κονίσπολις
Κακαβιά Δολιανά
Γρανιτσοπούλα
ς
ά
Καλπάκι
Ζίτσα
3/40 Ευζώνων (Τσακαλώτος)
Μέτσοβο
Ιωάννινα Κέρκυρα
Φιλιάτες
Ηγουμενίτσα
μ
α
λ
α
Κ
Α
χ
έ
ρ
ο
Βροσίνα
1
Ελληνική αμυντική γραμμή
Ιταλικές επιθέσεις
23η Μεραρχία «Φερράρα»
Πάργα
ν
τ
α
ς
2
131η θωρακισμένη «Κενταύρων»
0 50χλμ
3 51η Μεραρχία «Σιένα»
ή ή
κ
κ
ι
ι
ν
ν
ηη
λλ
λλ
Ε
Ε
η η
1
1
α
ίχ
ρ
α
ρε
Μ
Β
ρΠ
ι
ρ
ώχ
α
τ
π
Ε
ς
όμ
θ
α
τ
Σ
ς
ω
ε
σ
ή
κ
ι
ο
ι
Δ
η κ
άβ
α
Δ
η λ
υ
ο
ζύ
ο
Ζ
αΤ
Ι
α
ν
ίρ
α
μα
Σ
ι
σ
α
Β
2
ο
τ
α
ρ
τ
σ
ί
Δ
ς ο
ρπ
ύ
ο
β
ω
Β
ο
βο
σ
τ
έ
Μ
ς ο
ρπ
ο
ι
ρ
ότ
σ
ε
Ν
ή
σ
υ
ρΧ
η χ
άρ
ρ
ο
κ
υ
Λ
ι ρ
ά ι
γ
α
λ
ή γ
η
π
ο
σ
ο
ρΔ
ι
ρ
ύο
π
6 7
81
α
κ
ρ
ύ
ο
Φ
ή
υ
ε
κ
σ
) ο
βο
ν
ο
ι
ζύ
ο
Β
9 322
ς
α
κ
ι
λό
μ
7 3
62
ς ε
α
τ
α
μρ
Ά
ς ο
ή
κ
ι
ν
ηλ
λΕ
α
ίχ
ρ
α
ρε
Μ
ύ
ο
κ
ι
π
π
Ι
ι
α τ
σ
ΐα
Λ
μ λ
χ01
5
α
φ
άι
0
042
α
σ
τ
ίλ
η
μ
ο
τ
ε
Α
ώ
χ
ο
λ
α
φ
ε
Κ
ά
υ
ξ
Π
ς
ο
κ
ό
τ
ο
ε
Θ
α
δ
άκ
γα
Λ
η ν
α
ι
ν
άτ
σ
α
μ
α
Τ
α
ρ
α
Π
.
γΑ
σ
ά
ρε
Κ(
ό ι
δ
α
ν
α
ά ι
ν
ρυ
ο
Π
α τ
σι
Σ
ν
ο
ρε
θ
ύε
λΕ
δά
Π
ι
λ
έ
σ
ο
ι
α
λ
α
Π
α
ώΑ
α
ι
ρ
ώχ
ο
σ
υ
ρΒ
ρ
ώχ
ο
ι
λΗ
0
λ
η
Ο
σ
η
υ
Γ
ό
Κ
μ
Κ
ς ο
μ
α
τ
όπ
η ν
α
ι
ς ο
μμ
ν
ν
α
ι
γό
σ
ρυ
Π
ς
ο
ς
ρ
ο
γ
ο
ρ
π
ύ
Μ
ι
ρ
ήτ
σ
α
ν
ο
Μ
ς
α
ρ
ο
ν
ά
κ
ι
Ν
ή γ
ηΠ
Α
Σ
ΤΙ
τ
ί
ζε
π
α
4 2
02
σ
α
π
σ
όπ
Α
ο
βό
σ
τ
ε
Μ
φ
μ
ύΤ
7 9
42
ι
τ
άκ
ηλ
Π
ο
γ
ρ
ο
Γς
ι
ρ
ώχ
ο
μ
π
μ
ρύ
ο
Β
άρ
Γ
ς
ο
τ
Π
α
ά
τ
ν
α
ρ
α
ζ
ή
Ν
ΟΚ
ρΤ
α μ
ς η
σ
τ
) ς
α
ο κ
γι
π
1 342
Α Κ
ΕΣ
ΡΕ
ε
δ
ά
ι
ν
ο
ι
Χ
8o Σύνταγμα
ησ
Α
ν
α
ρ
άμ
Α
ρ
ά
βρ
α
Β
.
γΑ
α
Σ
ά
ι
ρ
α
ξ
υ
Π
ε
π
άρ
Τ
χ
ο
ξ
Ε
α
λ
ι
σ
ά
β
α
Κ
η
ν
η χ
άρ
ρ
ο
ι
λ
γ
ά
Τ
ς
ο
ώ
ίν
ο
Κ
γ
ί
Γ
(
ά
ι
ν
ω
ά
Π
.
Μ
ο
κ
γ
ι
π
ά
Π
α
ζτ
ρέ
Μ
η
Η
α
ρ
α
ρτ
ι
ζά
Μ
Α
α έ
θι
λλ
δι
ε
λΚ
Α Ι
Ν
α
α
ίί
χ
χ
ρρ
ν
ώτ
9 Σύνταγμα o
»
a
Ι
ΚΙ
Β
Ο
ΚΣ
Ε
σ
υ
ρ
β
όλ
α
Κ
τ
ε
π
ό
σ
σ
ι
λ
ε
Μ
ο
τ
σ
α
π
ε
π
ό
τ
ε
Α
ι
ρ
ώ
χ
ο
ν
ο
Βοϊδομάτης
α
Κ
Η
Η
α
ο
Λ
Λ
9
μ
Ο
Ο
Ο
Ο
γ
ι
Δ
Δ
Β
Β
α
α
ο
»
a
il
u
J «
ς
ο
ν
α
ς
τ
έ
ά
κ
λ
ι
ν
π
ς ι
ε
σ
ύχ
ο
ι
δ
ν
ν
ί
ύ Π
ο
αα
σι
il
Λ
έ
δ
ό
ΣΣ
ΙΙ
ΝΝ
ΙΙ
κ
τν
ο
η
σ
βν
Α
ΒΛ
Α
ρρ
ε
ε
ΜΜ
η η
33
ν
ι
π
λΑ
u
J«
κ
σ
ο
δ
β
υ
λο
Μ
ηΑ
ο
σ
υ
ρ
β
όλ
α
φε
Κ
κ
ι
λι
σ
α
Β
ΕΕ
Η Η
ΚΚ
ΙΙ
ΛΛ
ΑΑ
ΤΤ
ΙΙ
ΠΠ
Ν Ν
ΗΗ
ΤΤ
ΣΣ
ρ
τ
ο
σ
8
α
κ
ό
ι
α
ρ
Ω
ύ
Σς
άμ
σ
ο
Κ
.
γΑ
ς
ητ
λ
ρ
λ
ε
Γ
Ε
ι
νε
ο
η
τ
ρ
σ
υ
α
Μ
