ΦΩΣ ΑΙΓΑΙΑΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

    

ΦΩΣ ΑΙΓΑΙΑΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

 «...πρῷραι νηῶν, ὠκείαις ... κώπαις δι᾿ ἅλα πορφυροειδέα

καὶ λιμένας Ἑλλάδος εὐόρμους...» (Εὐριπίδου, «Τρῳᾶδες» στ. 122)

= ...πλῶρες γοργὲς τῶν καραβιῶν μὲ κουπιὰ περνοῦν

μιὰ θάλασσα πορφύρα, στῆς Ἑλλάδος τὰ ἀπάνεμα λιμάνια ὁρμοῦν...

«Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται, συλλογᾶται καλά»
 Ρήγας, «Φυσικῆς Ἀπάνθισμα»        

     Στὴν μακρὰ ἱστορική της διαδρομὴ ἡ Ἑλλὰς ἐγνώρισε δόξα καὶ μεγαλεῖο ἀλλὰ καὶ δυσκολίες καὶ συρρικνώσεις. Μία περίοδος - σταθμὸς εἶναι ἡ φωτεινὴ ἐποχὴ τῶν Προσωκρατικῶν φιλοσόφων, τῶν Γιγάντων τοῦ πνεύματος. Αὐτὸ ποὺ κυρίως ἔδωσαν οἱ μεγάλοι καὶ πρωτοπόροι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης στὴν ἀνθρωπότητα εἶναι ὁ ὀρθολογισμός! Ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἐπιστημονικῆς σκέψεως μᾶς φέρνει στὴν Ἰωνία καὶ τὸ Αἰγαῖον· ἐκεῖ ὁ ἀνθρώπινος Νοῦς ἄρχισε νὰ ἐρευνᾶ, νὰ διαλέγεται, νὰ καινοτομῇ!

     Ἄς πιάσωμε τὰ κουπιὰ ἀπὸ «τὶς πλῶρες τὶς γοργὲς τῶν καραβιῶν» καὶ ἄς ἀφεθοῦμε νὰ λουστοῦμε ἀπὸ τὸ Αἰγαιακὸ θαλασσοκυμάτισμα καὶ τὸ Φῶς ποὺ ἐγέννησε τὴν Ἑλληνικὴ Ἰδέα. Θὰ δοῦμε πῶς, ἀργὰ ἀλλὰ σταθερά, ἡ μία κατάκτησις ἔφερε τὴν ἄλλη ὥστε τὸ ὄνομα τῆς Ἑλλάδος ἔγινε συνώνυμο μὲ τὸ Πνεῦμα, τὸ Κάλλος, τὸν Πολιτισμό.

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ

        Τὸ Αἰγαῖον εἶναι περιοχὴ μὲ εὔκρατον κλῖμα, ὅπου οἱ πνέοντες βόρειοι ἤπιοι ἄνεμοι δίνουν ἀτμοσφαιρικὴ διαύγεια καὶ ἔντονον φῶς. Τὶς ἰδανικὲς συνθῆκες γιὰ νὰ διευρύνῃ ὁ ἄνθρωπος τοὺς ὁρίζοντές του καὶ νὰ ἀποκτήσῃ κριτικὴ σκέψι μὲ ποθούμενον τὴν Γνῶσι. Στὸ μοναδικὸ φυσικὸ αὐτὸ περιβάλλον συνέβη μέσα σὲ λίγους αἰῶνες, 8^ο - 6^ο π.Χ. μία ἐκρηκτικὴ ἀνάπτυξις τοῦ πολιτισμοῦ. Ἔχομε ἀρχαιολογικὲς μαρτυρίες ὅτι ἀναπτύχθηκε ἡ Ναυτιλία καὶ ὅτι τὰ ἐμπορικὰ ταξείδια ἀπέφεραν πλούτη. Οἱ πλεύσεις ἀπαιτοῦσαν Γεωγραφία, Χαρτογράφησι καὶ παρατήρησι τῶν Ἀστερισμῶν. Τὸ ἐμπόριον ἐγέννησε τὴν ἀνάγκη καταμετρήσεως καὶ καταγραφῆς, οἱ συναλλαγὲς τὴν ἀνάγκη Δικαίου. Ἡ διαύγεια τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἡ καθαρότητης τῶν γραμμῶν τοῦ εὐλογημένου αὐτοῦ τόπου ἐνέπνευσαν τοὺς καλλιτέχνες σὲ κλασσικὰ ἀριστουργήματα: Ἡ πέτρα σμιλεύτηκε νὰ θυμίζῃ ὡραίους θεοὺς καὶ ἀνδρείους ἥρωες τῆς Φυλῆς. Ἡ Πατρίς, πάντα ἱερή, ἐπρόβαλε τὰ ἑλληνικὰ ἰδεώδη μὲ τὴν Παιδεία ποὺ ἔθετε στόχο τὴν Ἀρετή. Ὁ Ἀθλητισμὸς σφυρηλατοῦσε σώματα καὶ ψυχές. Ὁ Νοῦς πάντα φρέσκος, ὅπως οἱ θαλασσινὲς αὔρες, ζητοῦσε ἀπαντήσεις ξεκάθαρες γιὰ τὸν Κόσμο, τὸν Θεό, τὴν Φύσι καὶ τὸν Ἄνθρωπο. Ἔτσι ὁ Ἕλλην ἀφοσιώθηκε στὴν Ἔρευνα τῶν Φυσικῶν φαινομένων καὶ τὴν Φιλοσοφία. Ἡ Ἅμιλλα ἔκανε νὰ ἀνθίσουν τὰ Μαθηματικὰ καὶ ὁ Λόγος, σκορπίζοντας τὸ ἄρωμά τους ἕως τὶς ἡμέρες μας. Ἡ ἀπόκτησις Γνώσεων ὁδηγεῖ τὴν Ζωὴ σὲ βελτίωσι, τὴν πολιτεία σὲ Δημοκρατικὰ ἰδεώδη. Ἡ μαγεία τοῦ Θεάτρου, τῆς Ποιήσεως καὶ τῆς Μουσικῆς προσέφερε ψυχ-αγωγία, ἀνάτασι ψυχῆς. Τὸ Πνεῦμα ἀναζητοῦσε θεούς, κατέληξε στὴν Πίστι στὸν ἄνθρωπο ποὺ γίνεται χαριτωμένος μόνον ὅταν παραμένῃ Ἄνθρωπος. Πολυπόθητα τὰ δῶρα τῶν Μουσῶν στὰ τέκνα τῶν Ἑλλήνων, τὰ δῶρα τῆς θαλάσσης! Πορεία ἐκρηκτικὴ καὶ ἐκπληκτική, ποὺ ἔγινε κληρονομιὰ μοναδική, ἐκπαιδευτικὴ καὶ ἀστείρευτη γιὰ ὅλον τὸν κόσμο! Καθοριστικὴ ἡ συμβολὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ναυτικοῦ ΚΑΙ στὰ νεώτερα χρόνια τῆς παλλιγενεσίας. Στὸ Αἰγαῖον κτυπᾶ ἡ καρδιὰ τῆς Ἑλλάδος, τὸ μέλλον της εἶναι ἐδῶ.

 

Α) Τὸ Δικό μας Αἰγαῖον

1. Ἀνάπτυξις τῆς ναυτιλίας

      Πάμπολλες οἱ μαρτυρίες στὸν εὑρύτερο ἑλληνικὸ χῶρο οἱ ὁποῖες ἐπιβεβαιώνουν τὴν ὕπαρξι ἐμπορικῶν πλοίων καὶ τὴν ἀνάπτυξι τῆς ναυτιλίας καὶ τοῦ ἐμπορίου, στὸ γαλανό μας Αἰγαῖον! Ἐνδεικτικῶς:

*Στὸ σπήλαιον Φράχθι τῆς Ἐρμιονίδος ὅπου διεπιστώθη κατοίκησις ἀπὸ τὸ 30.000 π.Χ. εὑρέθη ὁ ἀρχαιότερος πλήρης ἀνθρώπινος σκελετὸς ἀπὸ τὸ 8.000 π.Χ. (ἐνῷ ἀπὸ τὸν γνωστό μας ὡς «ἀρχάνθρωπο τῶν Πετραλώνων Χαλκιδικῆς», ὁ ὁποῖος χάνεται στὰ βάθη τῆς Προϊστορίας, ἀπέμεινε μόνον τὸ κρανίον). Δύο σημαντικὲς ἀνακαλύψεις τοῦ σπηλαίου αὐτοῦ μαρτυροῦν πλεύσεις τῶν μακρυνῶν ἐκείνων ἀνθρώπων στὴν ἀνοικτὴ θάλασσα! Πρῶτον ὁ ὀψιανὸς ἡφαιστειογενὴς λίθος, προερχόμενος ἀποκλειστικῶς ἀπὸ τὴν Νῆσο Μῆλο καὶ δεύτερον ὑπολλείματα ἀπὸ ὀστᾶ ἰχθύων ἀνοικτῆς θαλάσσης. Παρόμοια εὑρήματα ἀνέσκαψαν προσφάτως στὴν Κρήτη.
*Στὸν Στρόφιλα τῆς νήσου Ἄνδρου ἐπάνω σὲ τεῖχος νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ ἀπὸ τὸ 4.000 π.Χ. περίπου, ἔχει βρεθῆ βραχογραφία μὲ σχεδιαστικὴ ἀπεικόνησι πρωτογόνου πλοιαρίου.

*Στὴν Κύπρο, Μυκηναϊκὴ ἀποικία ἀπὸ τὸν 12^0ν αἰῶνα π.Χ., ἔχουν βρεθεῖ ὁμοιώματα πλοιαρίων ἀπὸ πηλό.

*Στὴν «θαλασσοκράτειρα» Κρήτη, ποὺ μὲ τὴν Ἱστορία καὶ τὰ εὑρήματά της εἶναι ἀπόδειξις θαλασσινοῦ λαοῦ, ἔχουν βρεθῆ ὁμοιώματα πλοιαρίων ἀπὸ πηλὸ καὶ ἀκόμη σφραγιδόλιθοι ποὺ εἰκονίζουν πλοῖα. Τὰ ὄμορφα αὐτὰ ἀντικείμενα συμπληρώνουν δελφίνια, ἀγαπημένο καὶ διαχρονικὸ ἑλληνικὸ σύμβολο.

*Τὰ ἀγγεῖα, συχνότατο ἀνασκαπτικὸ εὕρημα, παρέχουν πληροφορίες στοὺς ἀρχαιολόγους μὲ τὶς παραστάσεις, τὶς ἐπιγραφὲς καὶ τυχὸν ὑπολλείματα τοῦ περιεχομένου των. Πάμπολλα ἀγγεῖα διακοσμοῦνται μὲ πλοῖα.

2. «Ἠχεῖ κῦμα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης» (Ὅμηρος, Β209)

     Βοοῦν, ὅπως τοῦ φλοίσβου τὸ θαλασσοκυμάτισμα, οἱ ἐπιβεβαιώσεις γιὰ τὴν μεγάλη ἐμπορικὴ δραστηριότητα τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν πόλεων. Ἐνδεικτικῶς:

*Πρῶτον: Ἔχομε γραπτὲς μαρτυρίες διακινήσεως τροφίμων, ὅπως στούς «Δειπνοσοφιστάς» (2^ος μ.Χ.) τοῦ Ἀθηναίου ἀπὸ τὴν Αἰγυπτιακὴ Ναύκρατο.

*Δεύτερον: Εὑρήματα τῆς ἐναλίου ἀρχαιολογίας, τὰ ναυάγια ἐμπορικῶν πλοίων μᾶς πληροφοροῦν γιὰ τοὺς δρόμους τοῦ ἐμπορίου, ποιοὶ συναλλάσοντο μὲ ποιοὺς καθὼς καὶ μὲ ποιὰ προϊόντα. Τὸ ἀρχαιότερο στὸν ἑλληνικὸ χῶρο εἶναι αὐτὸ τῆς Νήσου Δοκοῦ, ὅπου τὸ πρωτοελλαδικὸ πλοῖο τοῦ 2.200 π.Χ. ἦταν γεμᾶτο ἐμπορεύματα. *Τρίτον ἀποκαλυπτικὸν χρηματικῆς συναλλαγῆς εἶναι ὅτι ἔχουν βρεθῆ ἀγγεῖα ἤ νομίσματα προερχόμενα ἀπὸ ἄλλες πόλεις καὶ λιμάνια: Στὴν Κριμαία στὸν Εὔξεινο Πόντο, μὲ τὶς 75 περίπου παραθαλάσσιες ἀποικίες (κυρίως Ἰώνων!), ἔχομε ἕνα σπανιώτατο, λόγῳ φθαρτότητος τοῦ ὑλικοῦ, παραπέτασμα ὑφάσματος μὲ πορφυρένιες παραστάσεις προερχόμενο ἀπὸ ὑφάντρες τῆς Ἀθήνας.

3. Φιλόπλουτος ἅμιλλα      

       Εἴδαμε πὼς ὁ Ἕλλην ναυσιπλοοῦσε καὶ ἐμπορευόταν, μαρτυρία πὼς ἦταν ριψοκίνδυνος, μὲ ἐξωστρεφῆ, ἀδέσμευτο χαρακτῆρα, ροπὴ γιὰ μάθησι καὶ συλλογὴ πληροφοριῶν. Κατὰ τὸν Ἡρόδοτο (Α´60) «τὸ Ἑλληνικὸν γένος εἶναι (ἦταν) δεξιώτερον καὶ ἀπηλλαγμένον ἠλιθιότητος».

Τὸ κοπιαστικὸ καὶ ἐπικίνδυνο ἐπάγγελμα τοῦ ναυτικοῦ μὲ τὴν «τάλαινα κώπα» (Εὐριπίδου, «Ἑκάβη» στ.456) ἀποφέρει καρπούς! Τὸ ἐμπόριον πρώτων ὑλῶν καὶ τροφίμων εἶναι βασικὸς παράγων πλουτισμοῦ καὶ ἡ οἰκονομικὴ ἄνεσις φέρνει καλλίτερη ζωή, σχετικὴ ἀσφάλεια καὶ διαθέσιμο χρόνο γιὰ σκέψι καὶ φιλοσοφία! Ἕνας λαμπρὸς πολιτισμὸς δημιουργεῖται μὲ τὴν συμβολὴ τῆς θαλάσσης καὶ ἄς δοῦμε τὰ ἐπιμέρους στάδια ἕνα πρὸς ἕνα.

{Εὐριπίδου, «Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις» στ. 407 -415, μιλᾶ ὁ Χορός} «ῥοθίοις εἰλατίνας δικρότοισι κώπας ἔπλευσαν ἐπὶ πόντια κύματα, νάιον ὄχημα λινοπόροις αὔραις, φιλόπλουτον ἅμιλλαν αὔξοντες μελάθροισιν»

= μὲ τῶν ἐλάτινων κουπιῶν τὸν πάταγο, δίκροτο τῶν κυμάτων ρόθο

πάνω στὸν πόντο ἔπλευσαν ὄχημα πλοιαριοῦ, πανιὰ φουσκώνοντας στὰ κατάρτια

μὲ τὶς αὔρες καὶ μὲ τῆς ἁμίλλης τῆς φιλοπρόσπορης τὸν πόθο                                            

τὸ βιός τους πῶς ν᾿αὐξήσουν στὰ παλάτια.

Β) Τὰ δῶρα τῆς θαλάσσης

     «Πόντιον σκάφος ἀΐσσον πτεροῖσι πορεύσει» (Εὐριπίδου «Τρῳᾶδες», στ.1085), τὶ προσπορίζει τὸ γοργόφτερο σκάφος ἀπὸ τὸν πόντον; Τὰ ταξείδια στά «ὑγρὰ μονοπάτια» ἐπιβεβαιώνουν τὴν ἑλληνικὴ δεξιοσύνη φέρνοντας συναρπαστικὰ ἀποτελέσματα. Ὁ Ἕλλην ὤργωνε τά «ὑγρὰ κέλευθα» (Ὅμηρος) καὶ ἐβάπτισε ἀπὸ τὸ ρῆμα «αΐσσω» (=κινοῦμαι ὁρμητικῶς) τὸ πάντα ἡλιόλουστο πέλαγος () ποὺ τὸν ἔτρεφε «Αἰγαῖον». Καὶ ἐκεῖνο μὲ τὴν σειρά του τοῦ ἔδωσε ἁπλόχερα πεδίον δράσεως γιὰ ἐπικοινωνία, προσπορισμὸ πλούτου, συλλογὴ πληροφοριῶν. Τὸ ἐμπόριον γεννᾶ τὴν ἀνάγκη Ἀριθμητικῆς καὶ γραπτῶν καταχωρήσεων. Ἡ Γραμμικὴ Α´ καὶ ἡ Β´ καταγράφουν καὶ ταξινομοῦν τὰ περιεχόμενα τῶν ἀποθηκῶν. Ἡ Παιδεία γίνεται τὸ μέσον μετουσιώσεως τῆς Πληροφορίας σὲ Κρίσι καὶ Γνῶσι, θέτοντας στόχο τὴν Ἀρετή!

Θὰ δοῦμε τὴν ἀνάπτυξι τῆς Φιλοσοφίας, τῶν Μαθηματικῶν, τοῦ Λόγου καὶ ὅ, τι κατέκτησε ὁ ἄνθρωπος μὲ αὐτὰ τὰ δῶρα τῆς Ναυτιλίας.

Γ) Φιλοσοφία

1. Διαυγὴς οὐρανός, διαύγεια σκέψεως

«...Οἱ χρυσόφτερες φύγαν φαντασίες

Μόνον αὐτὸς ὁ πόθος θὰ μὲ φάῃ

Ποὺ βάλαν οἱ Ἐριννύες

Στὰ φρενιασμένα τοῦ νοός μου βάθη,

Γιὰ νά᾿ ναι ὁ δαίμονάς του κι ὁ θεός του:

Ὅλο τὸ  ἐ γ ώ  μ ο υ  λαχταρεῖ νὰ μάθῃ

Τὰ μυστικὰ τοῦ Ἀγνώστου!»

(Λορ. Μαβίλης (τέκνον τοῦ Ἰονίου!), «Τὰ μυστικὰ τοῦ Ἀγνώστου»)

      Τὸν ἄνθρωπο βασανίζουν πάντοτε ἐρωτήματα γιὰ τὴν Δημιουργία τοῦ Κόσμου, τὸ Φαινόμενον τῆς Ζωῆς καὶ τοῦ Θανάτου. Στὸ φωτεινὸ καὶ διαυγὲς περιβάλλον τοῦ Αἰγαίου πελάγους ὁ Ἕλλην ἀνέπτυξε μὲ διαύγεια στὴν Σκέψι του, προσπάθησε νὰ κατανοήση τὰ Φαινόμενα μὲ τὴν Λογικὴ Παρατήρησι τῆς Φύσεως, μὲ τὴν Ἔρευνα καὶ τὴν Ἀπόδειξι. Δίχως δυσειδαιμονίες, ἀλλὰ μὲ ἀνοικτὸ μυαλό, προθυμία Διαλόγου καὶ ἀντιπαραβολῆς ἀπόψεων. «Τὸ θαυμάζειν» τὸν σοφὰ πλασμένο κόσμο τὸν ὡδήγησε στὴν ἀγάπη αὐτῆς τῆς Σοφίας. Ἀφοσιώθηκε στὴν Φιλοσοφία καὶ στὸ Αἰγαῖο καὶ τὸ Ἰόνιο ἐπινοήθηκαν καὶ ἀναλύθηκαν ἀπὸ ἑλληνικὰ χείλη ὅλα τὰ φιλοσοφικὰ ρεύματα. Ὁ δογματισμός, οἱ θεόπνευστοι ἀρχηγοὶ ἤ ἱερὰ Βιβλία μὲ Κανόνες, πηγὴ θρησκευτικῶν ἔριδων καὶ αἱρέσεων, ἀπουσίαζαν. Στόν «Δῆμο» καὶ στὰ «Κοινά», μὲ τὸν θεσμὸ τῶν κληρωτῶν ἀρχόντων, ἱερέων καὶ στρατηγῶν, οἱ ἀπόψεις ἦσαν σεβαστές («τὶς ἀγορεύειν βούλεται!»). Βεβαίως ὑπῆρξαν καὶ ἐξαιρέσεις, ὅπως ἡ περίπτωσις τοῦ Ἀναξαγόρου ἀπὸ τὶς Κλαζομενὲς ὁ ὁποῖος κατηγορήθηκε γιὰ ἀθεΐα ὅταν εἶπε: «ὁ ἥλιος μύδρος διάπυρος ἐστὶ καὶ ἡ σελήνη σῶμα σκοτεινόν». Οἱ Ἕλληνες Φιλόσοφοι ἦσαν συνήθως καὶ Μαθηματικοί, μὲ Λογικὴ στὴν σκέψι. Ἤξεραν ὅτι ἀληθῶς δὲν γνωρίζομε τίποτε γιατὶ ἡ ἀλήθεια κρύβεται στὸν βυθό! «Ἐτεῇ δὲ οὐδὲν ἴδμεν, ἐν βυθῷ γὰρ ἡ ἀλήθεια» (Δημόκριτος). Κάθε κατάκτησις τῆς Ἐπιστήμης καὶ τῆς Λογικῆς ἦταν συνειδητὰ μετάθεσις τοῦ ἀγνώστου. Τοῦτα στάθηκαν ἐν ὁλίγοις τὰ μυστικὰ ποὺ ἐφώτισαν τὸν Ἕλληνα στὴν παγκόσμια πρωτιά του, στὴν συμβολή του σὲ ὅ, τι ἐξυψώνει τὸν ἄνθρωπο.

      Τὸ Αἰγαῖον ὑπῆρξε ὁ πιὸ ζωτικὸς χῶρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ ἡ Ἰωνία μας ἦταν ἡ κατ᾿ ἐξοχὴν κοιτὶς τῆς φιλοσοφίας, μὲ ἀνοικτὸ πνεῦμα, ἀγάπη στὴν Γνῶσι, τὴν Ζωὴ καὶ τὸν Ἄνθρωπο. Αἰῶνες τώρα τὴν κατέχουν βιαίως οἱ θρασεῖς ἀπόγονοι τῆς στέππας. Ἡ ἐκδίκησις θὰ πέσῃ μόνον «ἐκ γᾶς Ἑλλάδος πλωτήρων» (Εὐριπίδου, «Ἰφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι» στ.448 -9) ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα γῆ θαλασσόλυκων.

    Ὁ ἁπλοϊκὸς μέσος ἀρχαῖος ἄνθρωπος ἐπίστευε στὸν Ποσειδῶνα «θεό» τῆς θαλάσσης, σημεῖον τῆς σπουδαιότητός της στὴν ζωή του. Ὁ φιλόσοφος ἄνθρωπος ἀναζητοῦσε τὴν Οὐσία τῶν πραγμάτων. Ἡ πνευματικὴ δημιουργία τῶν θρυλικῶν Ἰώνων, καὶ ὄχι μόνον, «ἡρώων τῆς γιγαντομαχίας περὶ τῆς οὐσίας» ἄς εἶναι γιὰ ἐμᾶς πηγὴ μελέτης ἀλλὰ καὶ ἐθνικῆς ὑπερηφανείας:

*Ὁ Θαλῆς, τέκνον τῆς Μιλήτου (630 -543) ἔλεγε «τὸ Ὕδωρ εἶναι ἡ βάσις τοῦ παντός».

*Ὁ Ἀναξαγόρας: «ἡ πρὶν ἀδιαμόρφωτη ὕλη τοῦ Σύμπαντος ἐτέθη σὲ ἁρμονία καὶ τάξι ἀπὸ τόν Νοῦ ποὺ εἶναι ἡ Ἀρχὴ τοῦ Κόσμου».

*Ὁ Ἡράκλειτος τέκνον τῆς Ἐφέσου μιλοῦσε γιὰ 2 ἀρχές: «τὸ Ἀείζωον Πῦρ καὶ τὸν Λόγον».

*Σοφία - Ἀνδρεία – Σωφροσύνη – Δικαιοσύνη: οἱ σπουδαῖες ἀρετὲς τοῦ Ἀνθρώπου κατὰ Πλάτωνα.

*«Ἕν τὸ Πᾶν», ἔλεγε ὁ Ξενοκράτης ὁ Χαλκηδόνιος (400 –314), ποὺ σὲ ἁπλὴ γλῶσσα σημαίνει ὅτι δὲν εἶναι ἐξωσυμπαντικὸν τὸ Θεῖον.

*Ἐρώτησαν τὸν Πιττακὸ τὸν Μυτιληναῖο «τὶ ἐστι τὸ Ἄριστον;» ¾ «Τὸ νὰ εὐεργετῇς σὲ κάθε περίστασι»!

*Καὶ ὁ Φερεκύδης ἀπὸ τὴν Σῦρο τὸν 6^ον αἰῶνα: «ὁ πραγματικὰ σοφὸς καὶ ἐν ζωῇ εἶναι ὠφέλιμος καὶ ὅταν δὲν ὑπάρχῃ πιά»!

*Οἱ τότε μαθηταὶ ἐμάθαιναν «αἰὲν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων». Σήμερα χρειάζονται ...λεξικὸ τῆς, κατὰ τὸ ὑπουργεῖον, «νεκρῆς»(;) ἀρχαίας μας γλώσσης.

Ἔχουν πεῖ γιὰ τὸν λαό μας οἱ ξένοι πὼς εἶναι «ὁ βασιληὰς λαὸς τῆς Οἰκουμένης»! Σήμερα βιώνομε σύγχισι καὶ ἐπικρατεῖ λήθη στὶς ἀξίες, στὰ πρότυπα, στὴν ταυτότητά μας.

                                                

2. «Στάντες εὐξόμεθα, προσευχόμεθα ὀρθοί»     

        «Θεέ μου, πόσο μπλὲ ξοδεύεις γιὰ νὰ μὴν σὲ βλέπωμε» ἔλεγε, ποιητικῇ ἀδείᾳ, ὁ Ἐλύτης. Ὁ Θεὸς παραμένει ἀσύλληπτος στὴν ἀνθρώπινη σκέψι, «δυστόπαστος εἰδέναι» ἑπομένως ὁ ἄνθρωπος Τὸν ἀνιχνεύει μὲ γήϊνα μέτρα, Τὸν περιγράφει μὲ τὶς ἑκάστοτε Ἰδέες καὶ Πεποιθήσεις του. Διὰ τοῦτο κάθε λαὸς δημιουργεῖ τὸν θεό του ἐνῷ Ὁ Θεὸς ΕΙΝΑΙ ἕνας καὶ αἰώνιος. Ὁλόκληρες γενιὲς ἐπὶ αἰῶνες ἐγαλουχήθηκαν καὶ ἐπιρρεάστηκαν στὴν θρησκευτικὴ ἀντίληψι, κυρίως οἱ λαϊκὲς μάζες, ἀπὸ τὰ ὁμηρικὰ ἔπη σὲ μέγιστο βαθμό, στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο καὶ τὴν Κ. Ἰταλία, τὴν ἑλληνιστικὴ Ἀνατολὴ καὶ τὴν ρωμαϊκὴ Δύσι. Ἀλλὰ καὶ αἰῶνες μετά, ἡ Ἀναγέννησις ἀπὸ τὸν Ὅμηρο (καὶ τὴν Κ. Διαθήκη) θὰ ἀντλήσῃ τήν «Τέχνη τοῦ Ὡραίου»... Παρὰ ταῦτα ὁ Ποιητὴς κατηγορήθηκε, κυρίως ἀπὸ τὸν Πλάτωνα καὶ διόλου ἀδίκως, ὅτι κατέβασε τοὺς ἀθανάτους στὸ ἀνθρώπινο ἐπίπεδο, διότι οἱ θεοί του, ποιητικῇ ἀδείᾳ πάλι, ἔχουν ἀνθρώπινες ἀνωριμότητες.       

      Στὴν προσευχή του στεκόταν ὄρθιος, μὲ τὰ δύο χέρια στὴν ἀνάτασι, ζητῶντας τὸ ἀγαθόν: «... στάντες εὐξόμεθα αὐτοῖς (θεοῖς), ἀνατείνοντες των χείρε, ἀγαθὸν δίδοναι» (Ἀριστοφάνης, «Ὄρνιθες», 621)· (ὅρα σχετικὴ Ἐγκύκλειο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅπου δὲν δέχεται τὴν παπικὴ γονυκλισία). Τὸ Θεῖον δὲν ἔχει χρεία γονυκλισιῶν, ἐμεῖς ἔχομε ἀνάγκη νὰ μᾶς βλέπουν οἱ ἄλλοι! Ἡ ἑλληνικὴ ἀντίληψις ὅτι δὲν πρέπει «νὰ κάμπτουν γόνυ» (Αἰσχῦλος) εἶναι κεφαλαιώδους σημασίας διότι ἐνισχύει τὸ γενναῖον φρόνημα καὶ ἀποτρέπει ἀπὸ κάθε εἴδους ὑποδούλωσι! Οἱ κλίμακες ποὺ ἐστήσαμε ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, γιὰ νὰ κατέβουν οἱ θεοὶ στὴν γῆ, ἀνεβάζουν τὸν Ἄνθρωπο στοὺς οὐρανούς.

     Ὁ Ὀρφεὺς στὴν Θράκη, ὁ Ἡσίοδος στὴν Βοιωτία, ὁ Μουσαῖος στὴν Ἀθήνα, ὁ Πυθαγόρας στὴν Μ. Ἑλλάδα ὑπῆρξαν θεολόγοι καὶ μῦστες. Στὴν πλειοψηφία οἱ ἀρχαῖοι ἦσαν πολυθεϊστές. Ἀκούστηκαν ὅμως καὶ ἄθεες ἀπόψεις ὅπως τοῦ Θεοδώρου τοῦ Κυρηναίου· ὑλιστικὲς ὅπως τοῦ Ἐπικούρου· μονοθεϊστικὲς ὅπως τοῦ Ξενοφάνους ἀπὸ τὸν Κολοφώνα τῆς Ἰωνίας, ποὺ ἐπίστευε στόν «Ἕνα πανταχοῦ παρόντα» Θεὸ ποὺ εἶναι «ὅλος ὄμμα, ὅλος οὖς, ὅλος νοῦς». Κάποια ἀνήσυχα πνεύματα ἦσαν Ἀγνωστικισταί, ὅπως ὁ Ἡράκλειτος: «καὶ τὸν Ἥλιον εἶναι...ἁπτόμενον μέτρᾳ καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρᾳ». Κάποιοι ἦσαν Σκεπτικισταί: Εὔγλωττον τὸ ἐδάφιον 884 -8 ἀπὸ τὶς «Τρῳᾶδες» τοῦ μεγάλου μας τραγικοῦ Εὐριπίδου»· «ὦ γῆς ὄχημα κἀπὶ γῆς ἔχων ἕδραν, ὅστις ποτ᾿ εἶ σύ, δυστόπαστος εἰδέναι, Ζεῦ, εἴτ᾿ ἀνάγκη φύσεος εἴτε νοῦς βροτῶν, προσηυξάμην σε· πάντα γὰρ δι᾿ ἀψόγου βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνητ᾿ ἄγεις =

ὦ σύ, ποὺ τὴν γῆ κινεῖς καὶ πάνω της ἑδρεύεις, ὅποιος καὶ νά᾿ σαι, δυσκατάληπτε Θεέ

εἴτε τῆς φύσεως ἀνάγκη εἴτε γέννημα τοῦ νοῦ τῶν θνητῶν, προσεύχομαι σὲ Σέ

κάθε δρόμο σου διαβαίνεις σιωπηλά, στὰ τῶν θνητῶν δίκαιε ὁδηγέ.

      Ὁ ἀρχαῖος Ἕλλην ἐθεοποίησε τὸν Ἔρωτα καὶ αὐτὸ ἦταν μία μορφὴ εὐλαβείας ἀπέναντι στὴν Ζωή. Ἐθεοποίησε ὅλη τὴν Φύσι σὲ κάθε της μορφή, δείχνοντας Οἰκολογικὸ σεβασμό. Σήμερα τὴν καταστρέφομε ἀπὸ ἄπληστη ὑπερεκμετάλλευσι καὶ πάλι οἱ μισοὶ κάτοικοι τῆς γῆς πεινοῦν! Κάθε πνευματικὴ δημιουργία ἀπαιτεῖ κινητήριο δύναμι τῆς ψυχῆς, ἔμπνευσι, οἶστρο. Τοῦτα ὁ Ἕλλην αἰσθανόταν ὅτι πηγάζουν ἀπὸ ψηλά, ὅτι τοῦ ὁμιλοῦν οἱ Μοῦσες ποὺ κατοικοῦν στὰ Ὀλύμπια δώματα. «Ἔσπετε νῦν μοι, Μοῦσαι Ὀλύμπια δώματα ἔχουσαι» (Ὁμήρου, Λ 218).

3. Ἰδεολάτρες

     Πρωτοπόροι καὶ πανεπιστήμονες σὲ ὅλα τὰ ἐπιστημονικὰ πεδία οἱ Ἕλληνες ἔγιναν πηγὴ μελέτης, ἀναφορᾶς, ἐμπνεύσεως καὶ θετικὸ παράδειγμα γιὰ ὅλους μας. Δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθοῦν τόσο ἀνόητοι ὥστε νὰ λατρεύουν «εἴδωλα» δηλαδὴ σκιώδη ὁμοιώματα πραγμάτων. Οἱ Ρωμαῖοι ναί, εἶχαν τοὺς πανίσχυρους αὐτοκράτορές τους γιὰ θεούς. Ὁ Ἕλλην ἀναζητοῦσε τὸν παγκόσμιο Φυσικὸ Νόμο ποὺ διέπει τὸ Σύμπαν καὶ τὴν Ὕπαρξί του, τὶς Ἀληθινὲς Ἰδέες, τὶς ἐνεργειακὲς πρωταρχικὲς Δυνάμεις ποὺ γεννοῦν καὶ συντηροῦν τόν «Κόσμο» τὸν ὁποῖον θεωροῦσε κόσμημα (Πυθαγόρας, 6^ος αἰών). Ὁ Ἕλλην ἀναζητοῦσε «τὴν θέασι τοῦ ἁπολύτου Κάλλους ποὺ δὲν ὑπόκειται σὲ γέννεσι ἤ ἀφανισμό». Στὴν λαϊκὴ μορφὴ καὶ ἑορταστικὴ πρακτική της ἡ τότε λατρεία δὲν διαφέρει ἀπὸ τὴν χριστιανικὴ σὲ κατοπινοὺς αἰῶνες, ἡ ὁποία δυστυχῶς ὅλο καὶ φθίνει στὶς ἡμέρες μας μὲ τὴν πολυπολιτισμικότητα.

     Ἡ Μυθολογία, ξέθωρη μνήμη τῆς Ἱστορίας, ἔχει ρόλο ἐκπαιδευτικό: Δίας καὶ Εὐδαιμονία (=τοῦ θεοῦ τὰ καλά, τὰ εὖ) εἶχαν θυγατέρες τὶς Ἐπιστήμη, Ἐγκράτεια, Σωφροσύνη, Πραότητα, Δικαιοσύνη, Ἐλευθερία, Εὐταξία, Ἀνδρεία, Καλοκαγαθία: Ὁ ἄνθρωπος προοδεύει στὴν ἐπιστήμη, ἡ γνῶσις τῆς ὁποίας τοῦ δίνει δύναμι (Δίας), ὀφείλει ὅμως νὰ εἶναι ἐγκρατὴς καὶ σώφρων (πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη ἀρετῆς ... μᾶς προειδοποιεῖ ὁ Πλάτων). Προσπαθεῖ νὰ εἶναι πρᾶος καὶ δίκαιος πρὸς τοὺς ἄλλους ἐνῷ ἐπιδιώκει τὸ ἀγαθὸν τῆς ἐλευθερίας του. Ὀφείλει νὰ βάλῃ σὲ ὀρθὴ τάξι τὴν ζωήν του. Ἀνδρεῖος θεωρεῖται ὁ ἀγωνιζόμενος γιὰ τὸ Καλὸ καὶ Ἀγαθό. Αὐτὰ θὰ τοῦ φέρουν τὴν εὐδαιμονία. Κωδικοποιημένη διδασκαλία κοσμικῶν δυνάμεων καὶ καταχώρησις μεγάλων ἀληθειῶν ποὺ διέπουν τὴν Ζωή. Ὁ Ἕλλην ὑπηρετοῦσε τὶς Ἀληθινὲς Ἰδέες, ἦταν «Ἰδεολάτρης». «Εἰδωλολάτρες» εἶναι ὅσοι κυβερνῶνται ἀπὸ τὸ χρῆμα.

4. Μέτρον καὶ Ἁρμονία

       Διδακτικὸς ὁ μῦθος τῆς νέας ἐργάτριας Ἀράχνης ποὺ ἐπαίρετο γιὰ τὴν ὑφαντική της καὶ τιμωρήθηκε ἀπὸ τὴν Ἀθηνᾶ: Ἡ ἔπαρσις τυφλώνει καὶ δὲν ἀφήνει περιθώρια γιὰ γνῶθι σεαυτὸν καὶ αὐτοβελτίωσι.

      Ὁ ἀρχαῖος προσκυνητὴς κατὰ τὴν εἴσοδόν του στὸν Δελφικὸ ναό ἐδιάβαζε δύο ρητὰ ἀριστερὰ καὶ δεξιά (ὑπῆρχαν πολλά): Τό «Γνῶθι σεαυτόν» καὶ τό «Μηδὲν ἄγαν».    

Κεφαλαιώδους σημασίας τὸ πρῶτο ρητό, βρῆκε τὴν μελέτη καὶ ἐφαρμογή του ἀπὸ ψυχιάτρους μόλις στὸν 20^ον αἰῶνα μ.Χ. προτρέπωντάς μας στὸν φωτεινὸ δρόμο τῆς αὐτογνωσίας πρὸς τὴν ἀνίχνευσι τοῦ ἔσω κόσμου καὶ τῆς ψυχῆς. Εἶναι ὁ μόνος δρόμος ποὺ ὁδηγεῖ στὴν πιθανότητα προσωπικῆς εὐτυχίας καὶ αὐτοπραγματώσεως. «Ἔνδον σκάπτε» καὶ «ἐδιηζησάμιν ἑαυτόν» ἔλεγε ὁ «σκοτεινὸς φιλόσοφος», ἀλλὰ μὲ τόσο φωτεινὸ μυαλό, Ἡράκλειτος ἀπὸ τὴν Ἔφεσο. (ἄχ! Ἰωνία, ἀντίπερα ὄχθη). Αὐτὴ ἦταν καὶ ἡ διδαχὴ τοῦ Σωκράτους! Οἱ Πυθαγόριοι πρὸ τῆς νυκτερινῆς κατακλήσεως ἤλεγχον τὸν ἑαυτό τους, τὶ ἔπραξαν καὶ πῶς, ρωτῶντας «τὶ δ᾿ ἔρεξα; ποῖ παρέβην; τὶ δὲ μοι δέον οὐκ ἐτελέσθη;».

Τὸ δεύτερο ρητὸ εἶναι ἀποτρεπτικὸ κάθε ὑπερβολῆς, ὕβρεως καὶ μᾶς λέει νὰ ἀποφεύγωμε τὸ χείριστον στὶς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, μὲ τὴν Φύσι καὶ τὶς Ἰδέες: Μὴν ξεπερνᾶς τὸ μέτρον! Τὸ Μέτρον καὶ ἡ Ἁρμονία, θεμελιώδεις ἀξίες, αὐτὰ ἀκριβῶς ποὺ κυβερνοῦν τὸ Σύμπαν. Ἤ ἄλλως «ὀρθῶς διανοεῖσθε» (Ἀριστοτέλης).

      Ἡ βαθυτέρα σημασία καὶ χρησιμότης ὅλων αὐτῶν εἶναι ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε οἱ κύριοι τῶν πράξεών μας καὶ ὄχι οἱ διάβολοι. Μόνοι μας στρώνομε τὸν πνευματικό μας δρόμο. Ἀπὸ ἐμᾶς θὰ ζητηθοῦν εὐθῦνες!

5. Τὸ εὖ ἀγωνίζεσθαι      

      Μέτρον καὶ Ἁρμονία χρειάζεται καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα!  Διαβάζομε στὸν ταξειδευτὴ Παυσανία (V10,1): «Πολλὰ μὲν δὴ καὶ ἄλλα ἴδοι τις ἄν ἐν Ἕλλησι, τὰ δὲ καὶ ἀκοῦσαι θαύματος ἄξια· μάλιστα δὲ τοῖς Ἐλευσῖνι δρωμένοις καὶ ἀγῶνι τῶν ἐν Ὀλυμπίαι μέτεστιν ἐκ θεοῦ φροντίδος». Ὅπως κάθε σπουδαία καὶ κεφαλαιώδους σημασίας γιὰ τὸν Ἄνθρωπο δραστηριότης ἔτσι καὶ οἱ ἀθλητικοὶ Ἀγῶνες ἦσαν ἀφιερωμένοι σὲ κάποιον θεό. Γιατὶ ἄραγε; Γιὰ νὰ τοὺς θεωροῦν οἱ ἄνθρωποι εὐλογημένους καὶ ὄχι γιατὶ ὁ Θεὸς ἔχει χρεία τελετῶν, πανηγύρεων καὶ θυσιῶν ὑλικῶν πραγμάτων.

     Ἄξιον καὶ θαυμάσιον τὸ εὖ ἀγωνίζεσθαι πρὸς ὄφελος καὶ τοῦ κάθε ἀνθρώπου καὶ τῆς πολιτείας. Διότι σφυρηλατεῖται τὸ σῶμα γιὰ κάθε πολεμικὸ ἐνδεχόμενο καὶ διότι ὁ γεμᾶτος πάθη καὶ μικρότητες ἄνθρωπος διαθέτει ὁρμὴ τὴν ὁποίαν πρέπει νὰ ἐλέγξῃ ὥστε νὰ διοχετεύσῃ σὲ ἔργα ἀγαθά! «Ἄρχε σεαυτοῦ» διαβάζαμε ἀνηρτημένο (κάπου ἀνάμεσα στοὺς ἥρωες - πρότυπα τοῦ ᾿21) στοὺς τοίχους παλαιῶν σχολικῶν τάξεων!

Αὐτὰ ἀπαιτοῦν ὀργανωμένη ἐσωτερικὴ πειθαρχία ἑκάστου ἀτόμου ἀλλὰ καὶ τοῦ συνόλου τοῦ πληθυσμοῦ. Κατανοῶντας τὴν τεράστια τούτη ἀλήθεια ἡ Ἑλλὰς ἔγινε τὸ λίκνον τοῦ Ἀληθινοῦ Ἀθλητισμοῦ. Νέμεα, Πύθια, Ὀλύμπια, Ἴσθμια λειτούργησαν μὲ σκοπὸ τὴν πολιτικὴ Εἰρήνη μεταξὺ τῶν πόλεων καὶ τὴν ἐσωτερικὴ Εἰρήνη τοῦ καθενὸς καὶ τὴν Ὑγεία. Ἕνα τέντωμα πρὸς τὰ ἄνω σώματος καὶ ψυχῆς.

Στὸ βιβλίον «Ὁ Ἠθικὸς Τρίπους» (Βιέννη, 1797) ἀναφέρει ὁ Ρήγας ὅτι στὴν ἰδιαιτέρα του πατρίδα Θεσσαλία καὶ ἀλλοῦ, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, διατηροῦντο κάποια Ἀγωνίσματα. Σήμερα ἐπικρατεῖ τὸ «σόου» τῶν διαφημίσεων καὶ τοῦ βαρβαρικοῦ ἰδεώδους: «πιὸ γρήγορα, πιὸ ψηλά, πιὸ δυνατά». Ἄλλοτε οἱ νικηταὶ τῶν ἑλληνικῶν ἀγώνων ἐγίνοντο πρότυπα πρὸς μίμησι ἀνδρείας καὶ ἀρετῆς, ἡ δὲ πόλις των μὲ ὑπερηφάνεια ἐγκρέμιζε συμβολικῶς λίγο ἀπὸ τὰ τείχη της, πιστεύοντας τὸ Αἰσχύλειον: «ἀνδρῶν γὰρ ὄντων ἕρκος ἐστὶν ἀσφαλές» (=ὅταν ὑπάρχουν Ἄνδρες, ἡ φύλαξις τῆς πόλεως εἶναι ἀσφαλής). 

Δ) Μαθηματικά

1. Νοητικὴ ὀξύτης, λογικὴ καὶ μνήμη

       Κέντρον τοῦ Αἰγαίου ἀλλὰ καὶ ὅλου τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου ἦταν ἡ ἱερὰ νῆσος Δῆλος, γενέτειρα τοῦ Ἀπόλλωνος. Ἱδρυτὴς τοῦ ἐκεῖ ἱεροῦ καὶ πρῶτος ὑμνογράφος τοῦ θεοῦ ἦταν ὁ Ὠλὴν ἀπὸ τὴν Λυκία (ἄχ! Ἰωνία, ἀντίπερα ὄχθη). 45 μαντεῖα (τὰ μισὰ τοῦ Ἀπόλλωνος) λειτουργοῦσαν ἑκατέρωθεν τοῦ Αἰγαίου καὶ παρέμεναν σεβαστὰ καὶ πολύτιμα γιὰ αἰῶνες. Προκειμένου νὰ δώσουν ὀρθὲς συμβουλὲς σὲ προσωπικὸ ἤ συλλογικὸ ἐπίπεδο ὅπως γιὰ γάμο, ἀποίκησι ἤ μάχη κατέγραφαν πληροφορίες, διότι μὲ τὴν πιστότητα τῆς Πληροφορίας πετυχαίνεται ἀκριβὴς πρόβλεψις. Συμβουλὴ τῆς Πυθίας σὲ ἐποχὴ λοιμοῦ: «Διπλασιάστε τὸν βωμό» (δηλ. 2σμὸ τοῦ κύβου!). Προτροπὴ γιὰ Μαθηματικά πού «ὀξύνουν τὸν νοῦ, ἀκονίζουν τὴν λογική, παίρνουν τὴν λήθη» (λόγια τοῦ Πρόκλου, 5^ος μ.Χ.). Μὲ ἀργὰ καὶ σταθερὰ βήματα ὁ Ἕλλην μελετᾶ τὰ Μαθηματικὰ ὅπου θὰ σημειώσῃ ἐκπληκτικὴ πρόοδο.

Ἑκατοντάδες ὀνόματα μεγάλων μαθηματικῶν ἐρευνητῶν μᾶς παραδίδονται. Ἡ ἐνασχόλησις τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἰωνίας, τῆς Μ. Ἑλλάδος, τῶν ἀποικιῶν στὴν Β. Ἀφρικὴ καὶ στὸν Εὔξεινο μὲ τὴν κορωνίδα τῶν ἐπιστημῶν εἶναι μοναδικὴ στὸν κόσμο. Οἱ Προσωκρατικοὶ Φιλόσοφοι ἦσαν πρωτίστως Φυσικοὶ Ἐπιστήμονες. Ἐλάχιστα παραδείγματα:

*Ὁ Ἀναξιμένης ἀπὸ τὴν Μίλητο (585-525), ἦταν πρωτοπόρος Χαρτογράφος καὶ Γεωγράφος.

*Στὴν Μ. Ἑλλάδα πέραν τοῦ Ἰονίου Πελάγους ἔλαμψαν οἱ Πυθαγόριοι μὲ τὴν σφαιρικότητα τῆς Γῆς.

*Ἡ Μίλητος ἦταν γενέτειρα καὶ τοῦ Λευκίππου (περίοδος ἀκμῆς 440 π.Χ. περίπου στὰ Ἄβδηρα) τοῦ πρώτου εἰσηγητοῦ τῆς «Ἀτομικῆς θεωρίας» τὴν ὁποίαν συνέχισε ὁ Δημόκριτος.

*Πρωτοπόρος καὶ ὁ βασιλεύς -φιλόσοφος -ἐφευρέτης Ἀρχύτας ἀπὸ τὸν Τάραντα (γεν.430), θεμελιωτὴς τῆς Μαθηματικῆς Μηχανικῆς καὶ Ἀκουστικῆς, κ.ἄ.

*Ὁ Φίλιππος ἀπὸ τὴν Μένδη τῆς Μακεδονίας (4^ος π.Χ.).

*Ἡ «βάσις τῆς Γεωμετρίας» ὁ Εὐκλείδης ὁ Ἀλεξανδρεύς (4^ος π.Χ.). 

*Ὁ ἐπωνομαζόμενος «Β΄ ἐπὶ ὅλων τῶν θεμάτων», διότι σὲ ὅλα διέπρεψε, Ἐρατοσθένης ὁ Κυρηναῖος (276-194).

     Τὰ σπάργανα κάθε φιλοσοφίας, κάθε ἐπιστημονικοῦ πεδίου, κάθε κλάδου ὅπου ὁ ἄνθρωπος ἔριξε τὴν ματιὰ καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του, ὅπου ἅπλωσε τὰ ἐπιδέξια χέρια του ἔχουν ἀφετηρία καὶ μελέτη ἑλληνική. Καὶ κάθε σπουδαῖος καὶ ἄξιος μελετητὴς στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολούθησαν ἔσκυψε νὰ μελετήσῃ, νὰ συμβουλευτῇ, νὰ μιμηθῇ Ἐκείνους τοὺς πρωτοπόρους στὴν σκέψι, στὸν ὀρθολογισμό, στὸν ἀνθρωποκεντρισμό. Ἡ γνῶσις κατακτᾶται μὲ μικρὰ βήματα. Οἱ μεγάλοι Μαθηματικοὶ τῆς Ἀρχαιότητος ἔθεσαν τὶς βάσεις ὅπου στηρίχθηκαν ὅλες οἱ ἀνακαλύψεις ποὺ ἔμελε νὰ διευκολύνουν τὸν ἄνθρωπο, ἁπλοϊκὲς μὲ τὰ σημερινὰ δεδομένα, ποὺ ὅμως κρύβουν μακροχρόνιο κόπο καὶ μελέτη. Τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχὴ ἦταν δυνατὴ ἡ κατασκευὴ ἐργαλείων καὶ ὀργάνων μετρήσεως καὶ ἀναπτύχθηκε ἡ Τεχνολογία, τὰ ἐπιτεύγματα τῆς ὁποίας ἐντυπωσιάζουν. Δὲν εἶναι τυχαῖον ὅτι οἱ ὁρολογίες ἔχουν παγκοσμίως ἑλληνικὴ προέλευσι. Βεβαίως οἱ Ἕλληνες ἐπίστευαν ὅτι ἡ ζωὴ δὲν στηρίζεται μόνον στὴν ὑψηλὴ τεχνολογία καὶ στὶς ἀνέσεις τοῦ σώματος ποὺ τὴν συνοδεύουν διότι ἦσαν λάτρεις τοῦ Ἦθους καὶ τῆς Ἀρετῆς. Ὁ Ἀρχιμήδης ὁ Συρακούσιος (ἀπεβ. 212 π.Χ.) ζητοῦσε «κάπου νὰ πατήσῃ γιὰ νὰ κινήσῃ τὴν Γῆ». Σήμερα μποροῦμε νὰ ποῦμε πώς ...πατῶντας στὰ Μαθηματικὰ ξε-κινᾶμε καλλίτερη ζωὴ στὴν Γῆ! Ἄς δοῦμε ἐν τάχει τὶς βελτιωτικὲς τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, ποικῖλες ἐφαρμογές, τῆς Ἐπιστήμης αὐτῆς:

2. Ἀρχιτεκτονική

τελειότης, φυσικότης,καθαρότης γραμμῶν , λάμψις τοῦ ὅλου

      Ἡ μελέτη τῆς Ἀρχιτεκτονικῆς ἑνὸς λαοῦ ἀντικαθρεπτίζει τὴν ποιότητα ζωῆς, τὴν οἰκονομικὴ καὶ πνευματικὴ κατάστασί του, τὶς πολιτειακὲς καὶ αἰσθητικές του ἀξίες. Ὄχι μόνον ἀνοικοδομήθηκαν ἀθάνατα ἀριστουργήματα τὰ ὁποῖα κοσμοῦσαν καὶ ἐλάμπρυναν τὶς πόλεις - κράτη, ἀλλὰ οἱ ρυθμοὶ καὶ ἡ ὀμορφιὰ τῶν κατασκευῶν ἔμειναν ἀξεπέραστα καὶ ἐνέπνευσαν, αἰῶνες ἀργότερα, τοὺς μεγάλους τοῦ γνώμονα καὶ τοῦ διαβήτου παγκοσμίως. Τέκνον τῆς Μιλήτου καὶ ὁ «πατὴρ τῆς Πολεοδομίας» Ἱππόδαμος, ὁ ὁποῖος ἐσχεδίασε τὸν Πειραιᾶ, τὴν Ρόδο καὶ τὴν Μίλητο κ.ἄ. καὶ ἦταν ὁ εἰσηγητὴς τοῦ «διπλώματος εὐρεσιτεχνίας».

Ἡ Ταυτότης τῆς Νέας Ἑλλάδος

     Ὅταν ἱδρύθηκε τὸ Νεοελληνικὸν Κράτος καὶ ὑπῆρξε ἡ ἀνάγκη ἀνεγέρσεως δημοσίων κτιρίων στὴν ρημαγμένη καὶ αἱματοκυλισμένη χώρα ἐπελέγη ὁ «νεοκλασσικός» ρυθμὸς ὡς φυσικὴ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ «κλασσικοῦ». Οἱ Εὐρωπαῖοι μᾶς ἔδωσαν πολλά (ἀπὸ σχέδια καὶ πρακτικές, ἕως βασιλέα) εἴμαστε ὅμως, ἀπὸ τὴν Ἀναγέννησι καὶ μετά, συν-κληρονόμοι πανάρχαιων γνώσεων καὶ ἰδανικῶν, τὰ ὁποῖα ἦσαν σαφῶς ἑλληνικά! Ἄς προσέξωμε, ἡ σημερινὴ ὕπουλη ἀνθελληνικὴ προπαγάνδα βασίζεται στὴν προσπάθεια πειθοῦς ὅτι τὸ ὄνομα ΕΛΛΗΝ δὲν μᾶς ἀνῆκε ποτέ (ἐξέχασαν τό παμπάλαιον «Ἑλλήνων προμαχοῦντες...») καὶ ὅτι δῆθεν τὰ Εὐρωπαϊκὰ συμφέροντα ἐδημιούργησαν ἕνα κράτος νά ...θυμίζῃ Ἑλλάδα. Ὅμως τὸ 1821 καὶ τὸ 1912 οὔτε ἕνα μέτρο γῆς δὲν μᾶς χαρίστηκε! Ἦταν ἐποχές «γιγαντομαχίας» ἀλλὰ γιὰ παλιγεννεσία! Ἡ Νέα Ἑλλὰς ΗΤΑΝ συνέχεια τῆς ἀρχαίας στὴν συνείδησι ὅλου τοῦ κόσμου. Πρωτίστως ἡ Νέα Ἑλλὰς ἦταν συνέχεια τῆς ἀρχαίας στὴν δική ΜΑΣ συνείδησι καὶ οἱ ἀγωνισταὶ τοῦ 1821 ἔνοιωθαν ὅτι συνεχίζουν τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ καὶ βυζαντινὴ παράδοσι, ὅτι ἐπαναστατοῦσε σύσσωμη, σύψυχη ἡ ἀρχαία Φυλὴ τῶν Γκραικῶν! Στὸν τελευταῖο του λόγο (Φραντζῆς) ὁ Αὐτοκράτωρ Κων. Παλαιολόγος ἀποκαλεῖ τὴν Πόλι «ἐλπίδα καὶ χαρὰ πάντων τῶν Ἑλλήνων». «Εἴμαστε συνεχισταὶ τοῦ Κων. Παλαιολόγου ὁ ὁποῖος οὐδέποτε συνθηκολόγησε», ἔλεγε ὁ Θ. Κολοκοτρώνης στὸν Ἄγγλο Ναύαρχο Χάμιλτον. «...Γιὰ τὴν Ἐλευθερία τῆς ταλαιπώρου Πατρίδος μας...» ὁ ἱδρυτικὸς Ὅρκος τῶν Φιλικῶν ἐπάνω στὴν χρυσοκέντητη εἰκόνα τοῦ Ἐπιταφίου, ἔδωσε τό «στῖγμα» τῆς Νέας Ἑλλάδος! «Γι᾿ αὐτὰ πολεμᾶμε...», ἔγραφε ὁ Μακρυγιάννης, ἀναφερόμενος στὰ ἐρείπια ποὺ χορτάριαζαν στὸν ἥλιο, ὅταν δὲν χρησίμευαν γιὰ οἰκοδομικὸ ὑλικὸ ἤ δὲν ἐλεηλατοῦντο. «Γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ τὸν Λεωνίδα ἀγωνίζομαι» (ἰταλικὴ ἐφημερὶς τοῦ 1821) εἶπε ὁ διάκος τῆς Μονῆς Ἁγ.Ἰωάννου Προδρόμου Ἀθανάσιος καὶ ἐπέρασε στὴν ἀθανασία στὸν ἴδιο τόπο (καὶ τρόπο) μὲ τὸν Λεωνίδα. «Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν Πίστι τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν Ἐλευθερία», ἔπεσε ὁ Ἱερὸς Λόχος τοῦ Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντου. Ἰδοὺ ἡ Ταυτότης μας, ἡ Νέα Ἑλλὰς ὑπέγραψε μὲ αἷμα! Ἐκεῖνες ἦταν ἐποχές «γιγαντομαχίας», ὅταν ἡ πληγωμένη Ἑλλὰς ποθοῦσε νὰ ξαναβρῇ τὰ ἀλλοτινά της πρότυπα.

3. Ἐπιστῆμες φίλον ναύτῃσι τελοῦν πλόον   

      Οἱ ἀσφαλεῖς πλεύσεις, τὸ ἐμπόριον, ἀλλὰ καὶ ἡ Διοίκησις Κράτους καὶ Στρατοῦ θέλουν Γεωγραφία καὶ Χαρτογράφησι, τὰ ὁποῖα ἀπαιτοῦν Μαθηματικά.

*Πολλὰ ὀνόματα Γεωγράφων τῆς ἀρχαιότητος μᾶς παραδίδονται. Ὅπως ὁ Χάρων τοῦ Πυθοκλέους ἀπὸ τὴν Λάμψακο (5^ος π.Χ), Γεωγράφος καὶ Ἐξερευνητὴς ποὺ ἀκολουθῶντας τὸ παράδειγμα τοῦ Ἑκαταίου τοῦ Μιλησίου (549 -428 π.Χ.) ἐρεύνησε Ἱστορία καὶ Γεωγραφία τῆς πατρίδος του ἀλλὰ καὶ Κρήτης, Λιβύης, Αἰθιοπίας, Περσίας καὶ ἄλλων Ἀσιατικῶν λαῶν ἀκόμη καὶ περίπλου ἐκτός! τῶν Ἡρακλείων στηλῶν.

*Ἀπὸ τοὺς πρώτους Χαρτογράφους ἦταν ὁ Ἀναξιμένης ἀπὸ τὴν Μίλητο (585 -525 π.Χ.). Ἡ Μίλητος ἀπὸ τὶς λαμπρότερες πόλεις τῆς ἀρχαιότητος, θεραπαινὶς τῶν Μουσῶν, γενέτειρα μεγάλων καὶ πρωτοπόρων ἀνδρῶν, ἀφετηρία ἀποικισμῶν, ἔδωσε στὴν ἀνθρωπότητα τόσα ὅσα ἵσως καμμιὰ ἄλλη. Στὴν ἀντίπερα ὄχθη τοῦ Αἰγαίου κτυποῦσε ἕως τὸ 1922 ἡ καρδιὰ τῆς Ἑλλάδος.

*Ὁ «μέγας γεωμέτρης» καί «περιβόητος ἐπὶ ἀστρονομίᾳ» Ἀπολλώνιος ὁ Περγαῖος (ἐγεννήθη 260 π.Χ.) ἐθεμελίωσε πρῶτος τὴν Προβολικὴ Γεωμετρία, σταθμὸ γιὰ τὴν Χαρτογράφησι. Οἱ Ἕλληνες ἦταν οἱ πρῶτοι οἱ ὁποῖοι ἐχαρτογράφησαν τὸν τότε γνωστὸ κόσμο μὲ τὴν χρῆσι γεωγραφικοῦ πλάτους - μήκους καὶ ὅλος ὁ κόσμος ἐχρησιμοποιοῦσε ἑλληνικοὺς χάρτες ἕως τὸν 15^ον  μ.Χ. αἰῶνα!

*Περίφημος Γεωγράφος καὶ Χαρτογράφος μὲ Προβολικὴ ἦταν καὶ ὁ Μαρῖνος ὁ Τύριος (60- 130 μ.Χ.). Ὅταν ὁ Χριστόφορος Κολόμβος ἀνοίχτηκε στὸν Ὠκεανὸ νὰ βρῆ, ὅπως ἐνόμιζε, τὶς Ἰνδίες ἐχάραξε πορεία πάνω σὲ χάρτη ποὺ εἶχε ἐκπονήσει 12 ἔτη πρὶν ὁ Πάολο Τοσκανέλλι ἀντιγράφοντας ἐκεῖνον τοῦ Μαρίνου! Οἱ γνώσεις καὶ οἱ ἐμπειρίες κλιμακωτὰ περνοῦν ἀπὸ ἐρευνητὴ σὲ ἐρευνητή, σὲ ὅλες τὶς ἐποχές, σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς καὶ ἔτσι κτίζεται ἡ Ἐπιστήμη.

Τὰ θαλάσσια ταξείδια ἀπαιτοῦν καὶ Ἀστρονομία, τέκνο καὶ αὐτὴ τῶν Μαθηματικῶν. «Ὄφρα φίλον ναύτῃσι τελῇ πλόον», γιὰ νὰ γίνῃ φιλικὴ στοὺς ναῦτες ἡ πλεύσις (Ἀνύτη ἡ Τεγεάτισσα, Παλατινὴ Ἀνθολογία ΙΧ144). 

*Ἡ ναυσιπλοΐα στὴν «καθ᾿ ἡμᾶς θάλασσα» ὅπως τὴν ἔλεγε ἡ Ἄννα Κομνηνή, ἔγινε ἐφικτὴ χάρις στὶς παρατηρήσεις τῶν θέσεων τῶν ἀστερισμῶν στὸν ἔναστρο οὐρανὸ ὁ ὁποῖος «ρόμβου δίνησιν ὁδεύει» (ὕμνος Ὀρφέως). Ὁ ναυτικὸς ἔστρεψε ἀπὸ πολὺ νωρὶς τὰ μάτια του ψηλὰ νὰ παρατηρήσῃ τά «Νυκτός μελαίνης φίλα τέκνα» τοῦ Ὀρφέως, γιὰ νὰ προσανατολίζεται τὴν νύκτα. Συχνότατα, ἐνδεικτικὸν οἰκειότητος, τὰ ὠνομάτιζε μὲ ὀνόματα ἡρωϊκῶν καὶ μυθικῶν προσώπων. Ἡ ἑλληνικὴ «Ἀστρολογία» ὅπως τὴν εἶπαν πρῶτον καὶ μετέπειτα «Ἀστρονομία» δὲν εἶχε τίποτε ἀπὸ τὴν ἔννοια τῆς εἱμαρμένης οὔτε στηριζόταν ἁπλῶς στὴν ἐμπειρικὴ γνῶσι ἀλλὰ σὲ Μαθηματικοὺς Λογισμούς (Ἀρίσταρχος - Ἐρατοσθένης ἡλιοκεντρικὸν σύστημα). Ὡδήγησε στὸν ὑπολογισμὸ τῆς ὥρας, στὴν Μετεωρολογία καὶ ἄλλα βοηθητικὰ τοῦ καθημερινοῦ βίου. Ἡ Ἀστρονομία εἶναι σὰν μιὰ καρίνα πλοίου ποὺ σχίζει ὁρμητικὰ τὰ ἀφρισμένα νερὰ κυττῶντας ἐμπρός.

Πάμπολλα λοιπὸν τὰ δῶρα γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὶς ἑλληνικές «πρῷρες νηῶν τὶς ὠκεῖες». Καὶ ὅταν ἡ καθημερινότης γίνεται εὐκολωτέρα καὶ ἀσφαλεστέρα ὑπάρχει χρόνος γιὰ Τέχνη.

Ε) Οἱ Καλὲς Τέχνες 

     Ἐντυπωσιακώτατο ἡφαιστιογενὲς νησὶ τοῦ Αἰγαίου μας εἶναι ἡ Θήρα, μὲ τὰ μοναδικὰ εὑρήματα στὸ Ἀκρωτήρι. Τὰ πολυόροφα κτίρια μαρτυροῦν οἰκονομικὴ εὐμάρεια ἤδη ἀπὸ τὴν 2^α χιλιετία π.Χ, ἀποτέλεσμα τῆς ἀναπτύξεως τοῦ θαλασσίου ἐμπορίου μεταξὺ τῶν ἑλληνικῶν πόλεων ἑκατέρωθεν τοῦ Αἰγαίου. Οἱ τοιχογραφίες τοῦ 17^ου π.Χ. αἰῶνος (τὰ πλέον παλαιώτατα δείγματα ζῳγραφικῆς), στέκουν βιβλίο ἀνοικτὸ γιὰ τὸν βίο, τὸν γεμᾶτο βία, ἀνηφορικὸ καὶ τραχύ, στὴν μικρὴ καὶ ἄγονη Θήρα. Ἄς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ πενία γίνεται καλὸ κίνητρο γιὰ τὴν ἔξοδο στὴν θάλασσα! Τὰ ἁπλᾶ ἀλλὰ ρεαλιστικὰ σχέδια τῶν τοιχογραφιῶν μὲ τὰ ἀνεξίτηλα χρώματα μᾶς ἀνακαλύπτουν πῶς ἦσαν τὰ κτίρια, τὰ πλοῖα, ποιὲς ἐνδυμασίες καὶ κομμώσεις ἐπικρατοῦσαν. Παρέμενε γυνὴ κλεισμένη στὶς οἰκίες ἤ συμμετεῖχε στὶς δημόσιες ἐμφανίσεις καλοντυμένη καὶ μὲ κοσμήματα; Ἔπαιζε καὶ κομπολόϊ, ποὺ ΔΕΝ μᾶς ἦλθε μετὰ 3 χιλ. χρόνια! Τὰ περισσότερα ζῳγραφικὰ ἔργα, ὡς εὐαίσθητα στὸν χρόνο, ἔχουν χαθῆ, ὅμως ἀκόμη καὶ αἰῶνες μετὰ τὶς ὄμορφες διακοσμήσεις στὸ Ἀκρωτήρι ἦταν καθιερωμένη ἡ «τετραχρωμία τῶν Ἑλλήνων»: κεραμιδί - λευκό - ὄχρα - «φοῦμο» (δηλ. μαῦρο ἤ μπλέ, ὡς προϊὸν καύσεως συνήθως ὀστῶν). Πτωχὴ ἡ παλέττα, πλουσιωτάτη ἡ φαντασία καὶ ἡ ἱκανότης! Τίποτε δογματικό, ὑπῆρχε ποικιλία «ρυθμῶν»! Τὰ χρηστικὰ ἀγγεῖα διακοσμοῦνται εἴτε μὲ γεωμετρικὰ σχέδια, εἴτε μὲ ἱστορικὲς ἤ μυθικὲς μορφές. Ὁ διάκοσμος σὲ ναοὺς καὶ παλάτια ἔμεινε ἀξεπέραστος διότι εἶχε «μέτρο τὸν Ἄνθρωπο» (Πρωταγόρας Ἀβδηρίτης, (490– 420 π.Χ.). Ὁ 20^ος αἰὼν εἶδε τὴν Κυβιστικὴ Τέχνη (Ζώρζ Μπράκ, Πάμπλο Πικάσσο, κ.ἄ) ἡ ἀπαρχή της ὅμως εὑρίσκετο ἀποτυπωμένη σὲ ἀγγεῖα, ἐπιτύμβια καὶ τοιχογραφίες ἀπὸ τὴν Κυκλαδικὴ Ἐποχή (3η χιλιετία) καὶ μετά, ὅπως ἡ γνωστή «Παριζιάνα» τῆς Κνωσσοῦ. Κατὰ τὸν Γάλλο Σεζάν (1839– 1906 μ.Χ.) ὁ καλλιτέχνης εἰκονίζει τὴν φύσι μὲ σφαῖρες, κώνους καὶ κυλίνδρους· ἀκριβῶς τὰ λόγια τοῦ Πλάτωνος!

Ἡ πέτρα σμιλεύεται, θεοὶ καὶ ἥρωες εἰκονίζονται πάντα εὔμορφοι, νέοι, ὡραῖοι, ἰδανικοὶ γιὰ νὰ μπαίνουν στὴν ψυχὴ ὡς πρότυπα! Ἤ μήπως ἁπλᾶ διότι εἶχαν τὸν ΕΛΛΗΝΑ ὡς μοντέλο καὶ πρότυπο; Ζῶντας στὸ ὄμορφο ἑλληνικὸ περιβάλλον μὲ πλούσιες ἐναλλαγὲς τοπίου, ἡλιοφάνεια καὶ ἁπαλὲς γραμμὲς οἱ Μινῦες, οἱ Μινωΐτες, οἱ Μυκηναῖοι, οἱ Ἴωνες, οἱ Μακεδόνες, οἱ Κρῆτες καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες διέπρεψαν στὶς Καλὲς Τέχνες μὲ ἀριστουργήματα ποὺ ἐγέμισαν τὰ Μουσεῖα καὶ τὸν Νοῦ ὅλου τοῦ κόσμου. Ἡ καθαρότης τοῦ οὐρανοῦ, τὸ ἔντονον φῶς σημάδευσαν τὴν σκέψι τοῦ Ἕλληνος καὶ τὴν ὡδήγησαν νὰ παράγῃ ἔργα φωτεινὰ μὲ καθαρότητα γραμμῶν καὶ ἁρμονία, τὸ θαῦμα τῆς «κλασσικῆς» Τέχνης. Ἡ λέξις «κλασσικό» σημαίνει «αὐτὸ ποὺ μπορεῖ νὰ ταξινομηθῆ ὡς πρώτης κλάσεως», ἄρα τὸ διαχρονικῶς Ὡραῖο. Ἔτσι τὸ Κάλλος ταυτίστηκε μὲ τὸν Ἑλληνισμό.                                 

ΣΤ) Ὁ Λόγος

1. «Κοινωνοὶ καὶ διάδοχοι τῆς ἀρχαίας γλώσσης ἐσμέν»

     Εἶναι δυνατὸν ἕνας λαὸς νὰ προοδεύῃ σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς, νὰ ἔχῃ πλουσιώτατο λεξιλόγιον (γύρω στὶς 20 λέξεις μόνον γιὰ τὴν θάλασσα, ὄρα «Γ´ κῦκλος σπουδῶν Ἑλλ. Ἀγωγή» σελ. 153) ἀλλὰ νὰ μὴν διαθέτει ...γραφὴ καὶ νὰ ἔρχωνται ἀργότερα ἄλλοι νά ...τοῦ τὴν μάθουν; Τὸ ἑλληνικὸν Ἀλφάβητον εἶναι τὸ περισσότερον συκοφαντημένο ἀπὸ ὅλα τὰ ἐπιτεύγματα. Καταβάλλεται ἐπίμονη προσπάθεια νὰ πειστοῦμε ὅτι δὲν εἴχαμε γραφὴ καὶ γύρω στὸν η´ αἰῶνα κάποιοι, οἱ ὁποῖοι εἶχαν μόνον σύμφωνα, «μᾶς τὰ ἔδωσαν καὶ ἐμεῖς προσθέσαμε κάτι ἄχρηστα(;) σημαδάκια γιὰ φωνήεντα» (σχολικὸ βιβλίο Γ´ γυμνασίου Δ.Ε. Τομπαΐδη).

Οἱ Ἕλληνες ὄχι μόνον εἶναι Οἱ δημιουργοὶ Πολλῶν, κατὰ πόλεις, ἀλφαβήτων ἀλλὰ ἔδωσαν καὶ σὲ ἄλλους λαούς, σὲ δύσι (Ἐτρούσκοι, Ρωμαῖοι) καὶ βορρᾶ (Ρῶσοι, Σλάβοι) ἐκ τοῦ μηδενός! Βροντερὰ εὑρήματα ποὺ τὸ ἀποδεικνύουν ὑπάρχουν· καὶ ἀνασκαφῶν καὶ γραπτά: 

     1. Ἀδιαμφισβήτητα τὰ ἀρχαιολογικὰ εὑρήματα· ἐνδεικτικῶς:

*Στὴν βραχονησίδα Γιούρα (Ἀλόννησο) τῶν Β. Σποράδων, μὲ τεκμηριωμένη τὴν ἀδιάκοπη ἀνθρώπινη δραστηριότητα ἀπὸ τὸ 10.000, Μεσο καὶ Νεο-λιθικὴ ἐποχή, εὑρέθη ἐπιγραφὴ σὲ ὄστρακο 3 τουλάχιστον γραμμάτων, Α, Υ, Δ, τοῦ 5.500 π.Χ.  

*Ἡ ξύλινη πινακὶς Γραμμικῆς Α´ ποὺ δὲν ἔχει διαβαστῆ, τοῦ Δισπηλιοῦ Καστοριᾶς χρονολογήθηκε μὲ C14 τὸ 5.260 π.Χ. 

*Πάμπολλες ἄλλες στὴν Κρήτη, στὴν Θήρα, στὴν Πῦλο, στὴν Θήβα....

*Στὴν Ἔγκωμη τῆς Κύπρου οἱ ἐπιγραφὲς συλλαβογραμμάτων ἐπὶ πινακίδων καὶ ἀγγείων χρονολογήθηκαν τὸν 12^ον π.Χ.

*Ἡ μὲ ἑλληνικὰ πελασγικὰ γράμματα γνωστότατη ἐπιγραφὴ τῆς Λήμνου, εἶναι ἀπὸ τὸν 6^ον π.Χ.

*Πτυκτός (πτυσόμενος) πίναξ μὲ παλαιότατο ἑλληνικὸ ἀλφάβητο εὑρίσκεται στὸ ἀρχαιολογικὸν Μουσεῖον Φλωρεντίας, κ.ἄ.

     2. Γραπτὲς μαρτυρίες περὶ ὑπάρξεως γραφῆς διαβάζομε π.χ. στὸν Ὅμηρο καὶ στὸν Εὐριπίδη:

Α) Ἰλιὰς Ζ 168-9 «...σήματα λυγρὰ γράψας ἐν πίνακι πτυκτῷ..» ἐδῶ ἔχομε γραφὴ σὲ πινάκιο πτυσόμενο σημάτων λυγρῶν = γραμμάτων ἐλεεινῶν, ἀθλίων (διότι ἡ ἐπιστολὴ ἦταν συκοφαντική).

Β) «Ἰφιγ. ἐν Αὐλίδι», στ.155: «σφραγῖδα φύλασσ᾿ ἥν ἐπὶ δέλτῳ τήνδε κομίζεις· ἴθι», ὁ Ἀγαμέμνων πρὸ τοῦ Τρωικοῦ συντάσσει ἐπιστολὴ παραγγέλνοντας στὸν κομιστή της: «τὴν σφραγῖδα φύλαγε τὴν ὁποίαν πάνω στὸ δελτάριο αὐτὸ κομίζεις· πήγαινε!».     

    

 Μία μικρὴ σύνοψις κρίνεται ἀπαραίτητη: 

*Ἀπὸ τὸν 8^ον  αἰῶνα Μεγάλη Ἑλλὰς καὶ Ἰωνία (ἡ Πονεμένη Ἑλλάς) ἐγνώρισαν μεγάλη ἄνθησι, ἐνῷ ἀπὸ τὸν 4^ον αἰῶνα τὸ «κλεινὸν ἄστυ» κρατᾶ τὰ σκῆπτρα στὰ γράμματα. Μὲ τὸ «ὄνειρο τοῦ πελάγου καὶ τ᾿ οὐρανοῦ» (Παλαμᾶς) ἐγράφτηκαν ἀριστουργήματα στὴν ποίησι, τὸν πεζὸ λόγο, τὴν ἱστοριογραφία, τὰ ἐπιγράμματα κ.ἄ. Πρωτοθεμελιώθηκαν ἐπιστῆμες ὅπως ἡ Ἱστορία, ἡ Νομική, ἡ Ρητορική, ἡ Ἰατρική, ἡ Γεωγραφία, ἡ Ἀστρονομία, τὰ Μαθηματικά, ἡ Πολεμικὴ τέχνη, ἡ Ἠθική, ἡ Θεολογία, κ.ἄ. Κατὰ τὸν Ἀθηναῖο Ἰσοκράτη (436- 438) «Ἕλλην» ἐθεωρεῖτο ὁ ἐξ᾿ αἵματος Ἕλλην, ἀπὸ ὅποια πόλι μέν, ἀλλὰ ἀπαραιτήτως μὲ παιδεία ΑΘΗΝΑΪΚΗ (=ἡμετέρα).

*Ὁ πρωτοπόρος (ἄν καὶ ἡ ρητορεία ἀναφέρεται ἤδη στὰ Ὁμηρικὰ ἔπη) Κόραξ ὁ Συρακούσιος (477-466 π.Χ.) μὲ τὸ πολύκροτο ἔργο του «Τέχνη», οἱ Σοφισταὶ καὶ ὁ μεγάλος Ἀριστοτέλης μὲ τήν «Ρητορική» του συστηματοποιοῦν τὴν τέχνη τοῦ Λόγου. Ἐν συνεχείᾳ καὶ οἱ Στωικοί, οἱ ὁποῖοι τὴν θέλουν «Ἐπιστήμη». Ὁ Διονύσιος ὁ Θρᾴξ (100 π.Χ.) πρῶτος συστηματοποιεῖ τήν «Γραμματικὴ τέχνη».

*Ὅταν οἱ Μακεδόνες τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου ἀνοίχτηκαν πρὸς Ἀνατολάς, τέτοια στάθηκε ἡ ἀξία τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὥστε ἡ Ἑλληνικὴ Σκέψις μὲ τὸ ἦθος της καὶ τὰ ἐπιτεύγματά της μπόρεσε νὰ ἐπεκταθῆ, μὲ ὄχημα βεβαίως τὴν «θεία» ἑλληνικὴ γλῶσσα! Μπόρεσε νὰ ἀφομοιώσῃ, νὰ ἀφομοιωθῆ καὶ νὰ ἐπικρατήσῃ φωτίζοντας μακροχρονίως τοὺς λαοὺς ποὺ ἐγνώρισαν τοὺς Ἕλληνες. Τὶ ἔσωσε καὶ διέδωσε τὸ δόρυ καὶ ἡ πολιτικὴ πυγμὴ τῆς Μακεδονίας; Τὸν Ἑλληνισμό. Σαφὴς ἡ ταυτότης της!!!

*Τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχὴ ἡ «κοσμολάλητη» Ἀλεξάνδρεια προσελκύει κάθε μεγάλον ἄνδρα ἤ καὶ γυναῖκα, τῆς ἐποχῆς καὶ γίνεται ἡ πιὸ σημαντικὴ Ἑστία καὶ Φάρος τοῦ ἀπέραντου «ἑλληνικοῦ μέγα κόσμου».

Καὶ ἀκολούθησε ἕνα φωτεινὸ καὶ ἀστείρευτο «μπόλιασμα» παιδείας, ἰδεῶν καὶ πολιτισμοῦ:

*Γιὰ πολλοὺς αἰῶνες ἡ ἑλληνικὴ Γλῶσσα καὶ ὁ πολιτισμὸς εἶναι ὁ οἰκουμενικὸς δίαυλος ἐπικοινωνίας τῶν λαῶν στήν «Ἐξελληνισμένη Ἀνατολή».

*Ἕνα μικρὸ χωριὸ ἡ Ρώμη βυθίστηκε στὴν ἑλληνικὴ Παιδεία καὶ ἔγινε κοσμοκράτειρα.

*Ὁ Χριστιανισμὸς ἁπλώθηκε καὶ στερεώθηκε μὲ τοῦ ἑλληνικοῦ Στωισμοῦ τὴν ἠθικὴ αὐστηρότητα καὶ μὲ κείμενα γραμμένα ἑλληνικά.

*Μετὰ τὸν 3^ον μ.Χ. ἡ πνευματικὴ παραγωγὴ φθίνει, ἡ μελέτη ὅμως τῶν ἑλληνικῶν συγγραμμάτων ἀποτελεῖ τὴν πιὸ σημαντικὴ πηγὴ μορφώσεως. Σὲ ὅλη τὴν μετέπειτα ἱστορία «μορφωμένος» ἐθεωρεῖτο ὁ κοινωνὸς τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος.

*Ἀπὸ τὸν 7^ον μ.Χ μεγάλως ὠφελήθη ὁ Ἀραβικὸς κόσμος μὲ τὴν μελέτη ἑλληνικῶν κειμένων καὶ ἕως τὸν 8^ον  μὲ 9^ον μ.Χ. αἰῶνα ἡ ἑλληνικὴ παρέμενε ἡ ἐπίσημος γλῶσσα στὴν Μ. Ἀνατολή.

*Αἰῶνες ἀργότερα ἡ Ἰωνία μας καὶ ὅλη ἡ Ἑλληνικὴ χερσόνησος σκοτείνιασε ἀπὸ τὸν Ὀθωμανικὸ ζυγό. Τότε ἡ φυγὴ καὶ καταφυγὴ πρὸς τὴν Εὐρωπαϊκὴ Δύση καὶ τὸν Ρωσικὸ Βορρᾶ, ὠφέλησαν καὶ πάλι τὸν κόσμο ποὺ μελέτησε καὶ ξαναμελέτησε ὅσα ἀθάνατα κείμενα εἶχαν εὐλαβικὰ διαφυλάξει καὶ ἀντιγράψει τήν «Βυζαντινή» ἐποχή.

*Ἡ Εὐρώπη ἀναγεννήθηκε σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς ἀκριβῶς ὅταν ἔσκυψε νὰ μελετήσῃ τούτην τὴν κληρονομιά, γύρω στὸν 14^ον μ.Χ. Ὁ θησαυρὸς ποὺ ἔφεραν στὶς ἀποσκευές των οἱ «ἑλληνικὲς νῆες» δὲν προσπεράστηκε, δὲν ξεπεράστηκε.

*«Κοινωνοὶ καὶ διάδοχοι τῆς ἀρχαίας γλώσσης ἐσμέν» ἔλεγαν μὲ ἐπίγνωσι οἱ μοναχοὶ τοῦ 13^ου αἰῶνος μ.Χ. Στοὺς κατοπινοὺς αἰῶνες δουλείας, ὑλικῆς καὶ πνευματικῆς, ἡ «Κοινωνία» ἐτούτη μᾶς ἔσωσε. Ἡ Θρησκεία μὲ τὸ Μυστήριον τῆς «Θείας Κοινωνίας» φυλάττει τὴν Ψυχὴ ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Παιδεία φυλάττει τὴν Γλῶσσα ἡ ὁποία γίνεται ὁ ἄϋλος σωματοφύλαξ τοῦ Ἔθνους.

*Τὰ θεατρικὰ ἔργα, τραγῳδίες, κωμῳδίες, σατυρικὰ παραμένουν ἐντυπωσιακὰ πάντοτε ἐπίκαιρα καὶ δὲν σταμάτησαν νὰ ἐμπνέουν καὶ νὰ διδάσκουν.

*Τὰ τελευταῖα χρόνια ψυχοθεραπευταὶ θεραπεύουν τὴν δυσλεξία διδάσκοντας Ἀρχαία Ἑλληνικὰ σὲ ἀγγλόφωνα παιδιά (τὰ Ἑλληνόπουλα μαθαίνουν ἀγγλικά). Οἱ Η/Υ προχωρημένης τεχνολογίας χαρακτηρίζουν ὅλες τὶς ἄλλες γλῶσσες ὡς σημειολογικὲς καὶ δέχονται ὡς νοηματικὴ μόνον τὴν ἀρχαία Ἑλληνική, ἡ ἐτυμολογία τῆς ὁποίας μᾶς ἀποκαλύπτει τὴν σοφή της ἀκριβολογία. (Σήμερα εἴμαστε ἔθνος δούλων, καθὼς ὅλες οἱ ἀποφάσεις γιὰ τὴν ζωὴ καὶ τὴν περιουσία μας ἐπιβάλλονται ἔξωθεν).

 *Τὰ τελευταῖα χρόνια ἡ Γλῶσσα ὑφίσταται «βιασμόν». Ἐκπονεῖται συντονισμένη προσπάθεια νὰ στερηθοῦν οἱ σημερινοὶ νέοι ἀπὸ τὰ θαυμαστὰ μνημεῖα λόγου, τὴν στιγμὴ ποὺ οἱ ξένοι γνωρίζοντας τὸ μέγα ὤφελος, σκύβουν εὐλαβικὰ καὶ τὰ μελετοῦν. Προκαλεῖ ἀπορία καὶ θλίψι τὸ ὅτι ἔχουν χρεία μεταφράσεων βιβλία ὅπως π.χ. ὁ «Γεροστάθης» τοῦ Λέοντος Μελᾶ τοῦ 1894 μ.Χ. «Κλέβεται» ἕνα ἐργαλεῖον μαθήσεως! «Κλέβεται» ἡ ταυτότης μας! «Ἀχρηστεύεται» βῆμα πρὸς βῆμα ἕνα ἀπὸ τὰ θεμελιώδη στοιχεῖα τοῦ πολιτισμοῦ μας! Ἡ «ἁπλοποίησις» τῆς γραφῆς ἀκρωτηριάζει τὸ μυαλό! Ὅπως ἀκρωτηριάζοντας τὰ δάκτυλα τοῦ ποδιοῦ, ἡ καμάρα τοῦ πέλματος ἀδυνατεῖ νὰ στηρίξῃ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα ποὺ γέρνει σκυφτό, χάνοντας τὸ εὐθυτενές του καὶ ἑπομένως τὴν μακρὰν ὄρασι.... Ἀνίερα σχέδια! Ἡ Μουσικὴ ἔχει ἑπτὰ νότες, ἐὰν σιγήσουν οἱ 3, ἀσφαλῶς θὰ ἀκοῦμε ἀπεχθεῖς παραφωνίες. Τὰ Φωνήεντα τῆς Ἑλληνικῆς ΕΙΝΑΙ ἑπτά, ἡ κατάργησις τριῶν, ὅπως προσφάτως (2013) μελετᾶται καὶ μάλιστα μὲ τρόπον πανυγυρικόν, νὰ καθιερωθῇ, ἀσφαλῶς εἶναι προϊὸν παραφώνων ἐγκεφάλων.

    Ἕνα σύστημα γραφῆς εἶναι τὸ ὄργανον ἐκφράσεως τῆς ἀνθρωπίνης σκέψεως, προϊὸν ὁπωσδήποτε πολὺ μακρᾶς κυοφορίας! Εἶναι βέβαιον ὅτι προηγεῖται κάθε πολιτισμοῦ καὶ χωρὶς διαδεδομένη γραφὴ καὶ παιδεία δὲν μποροῦν νὰ ἀνθίσουν τὰ ἀνθρώπινα ἐπιτεύγματα. Ἀλλὰ ἐμεῖς ἀποδεδειγμένως καὶ ἀλφάβητα εἴχαμε καὶ στὰ μαθηματικὰ διαπρέπαμε καὶ ναυπηγικὴ γνωρίζαμε καὶ φιλοσοφούσαμε! Οὐδεὶς νοήμων πείθεται ὅτι ...χωρὶς γράμματα ἔγραψε, γιὰ παράδειγμα, ὁ προομηρικὸς Μουσαῖος τοὺς ἀκολούθους στίχους μὲ τέτοιο πλοῦτο  λεξιλογίου λεπτοτάτων ἀφηρημένων ἐννοιῶν. Καὶ πόσο πτωχοτέρα διαπιστώνεται ἡ «νέα» μας γλῶσσα μὲ τὴν ἀπόδοσί των!

 «Σὺ δ᾿, εἰ φιλέῃς Ἀφροδίτην, θελξινόων ἀγάπαζε μελίφρονα θεσμὸν Ἐρώτων»! = 

Τραβοῦν οἱ ἔρωτες τὸν νοῦ, μὲ δίχτυα τὸν θέλγουν· μὰ ἐσύ

τὴν Ἀφροδίτη ἄν ἀγαπᾶς, ἀρκέσου στὸν θεσμό

ποὺ φρένες ἁπαλύνει καὶ σοῦ γλυκαίνει τὸ μυαλό.

Τὴν Ἀφροδίτη ἀγαπᾶς· μὰ ἐκεῖ νὰ δώσῃς προσοχή.

Ἀλλά «οὐδὲν ἕρπει ψεῦδος εἰς γῆρας χρόνου» (Σοφοκλῆς, 496- 406 π.Χ.).

Ἐμεῖς σήμερα ἀφουγκραζόμαστε μία φωνή (σὲ παράφρασι τοῦ ὡς ἄνω Εὐριπίδειου στίχου «Ἰφιγ. ἐν Αὐλίδι», στ.155):

Γράμματα καὶ Παιδεία φύλασσε,

ἅ ἐπὶ δέλτοις πολλοῖς κομίζεις·

ἴθι, μάνθανε καὶ ὠφελήσου

καὶ τοῖς νέοις παραδός!

2. Πολιτικὲς ἀρετές 

      Ταξειδεύοντας μὲ τά καλοσανιδωμένα, «εὔσελμα» κατὰ τὸν Ὅμηρο, πλοῖα, γνωρίζαμε ἄλλες πόλεις, ἀνταλλάσαμε πληροφορίες καὶ τὸ μυαλὸ ἄνοιξε σὲ ἰδέες φιλελεύθερες καὶ δημοκρατικές. Δημοκρατία οὐδόλως σημαίνει αὐθαιρεσία, ἀλλὰ πολιτικὲς ἀρετές: Θεσπισμένους νόμους, πειθαρχία σὲ αὐτούς, ὑπευθυνότητα, συμμετοχή, πρωτίστως Παιδεία γιὰ ὅλους. Ἀπαραίτητη ἡ ρητορικὴ εὐγλωττία ποὺ ἄνθησε ὡς Ἀρετή, Ἐπιστήμη καὶ Τέχνη συνάμα. Οἱ δικανικοὶ λόγοι ὑπηρετοῦν τὴν δικαιοσύνη στὰ δικαστήρια καὶ οἱ πολιτικοὶ λόγοι τὴν δημοκρατία ἀπὸ τὸν 5^ον αἰῶνα π.Χ. Διότι ὁ μόνον ὁ Διάλογος ὁδηγεῖ σὲ Λύσεις:

*Προτρέπει ὁ Ἀριστοφάνης στίς (ἔργο βαθιὰ πολιτικό) «Ἐκκλησιάζουσες»: «μίλα, πὲς κάτι, μὴν σιγεῖς· ἀρκεῖ γιὰ τὴν πόλι σου νὰ ἔχῃς κάτι χρήσιμο νὰ πῇς»!

*Συμβουλὴ τοῦ ἐλεγειακοῦ ποιητοῦ Φωκυλίδου ἀπὸ τὴν Μίλητο (τὴν μητέρα τοῦ ἑλληνισμοῦ, τὴν Ἰωνία): «μηδενὶ δίκην δικάσῃς, πρὶν ἄμφω μῦθον ἀκούσῃς». Τὸ ἀρχαῖον ἑλληνικὸν Δίκαιον καὶ ἡ ἐμπειρία διαφόρων πολιτευμάτων ἔγιναν ἡ βάσις ὅλων τῶν μετέπειτα Νομικῶν κατακτήσεων τοῦ ἀνθρώπου στὴν προσπάθειά του νὰ ζῆ πολι-τισμένα, ποὺ σημαίνει σὲ ὀργανωμένες πόλεις μὲ δικαιοσύνη, εὐνομία καὶ τάξι.

Ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ἐπιτεύγματα τοῦ Ἀνθρώπου εἶναι ὁ Διάλογος, τὸ πέδιλον τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Δικαιοσύνης. Ἀπαιτεῖ ὑπευθυνότητα, πειθαρχία, συμμετοχή, παιδεία.

       Τοῦτα ἀφήνονται νὰ ξεθωριάζουν σήμερα διότι μᾶς θέλουν μικρούς, ὑποταγμένους, ἄβουλους καὶ ἀνοήτους. «Τὶς καρυδιὲς ποὺ ἔχουν καρύδια πετροβολοῦν, ὄχι τὰ πουρνάρια» ἔλεγε ὁ Θ. Κολοκοτρώνης! Μεγάλη κατάντια, παρακμὴ καὶ διαφθορά, νὰ ξενητεύωνται τὰ Ἑλληνόπουλα γιὰ Πανεπιστημιακὴ μόρφωσι! Τό «Ἑλληνικὸν Κράτος» (εἶναι σὲ κάτι ἑλληνικό; εἶναι σὲ κάτι κρατερό;) μποροῦσε νὰ γίνῃ πόλος ἕλξεως ὅσων ἀλλοδαπῶν ἐπιθυμοῦν μόρφωσι καὶ καλλιέργεια. Ἀντ᾿ αὐτοῦ διώχνει ὡς κακιὰ μητρυιὰ τοὺς φιλοπρόοδους καὶ ἀξίους νέους του, φροντίζει ἐπιμελῶς νὰ ξεχαστοῦν ἡ Πίστις μας καὶ τὰ Ἑλληνικὰ Γράμματα καὶ προσελκύει παρακαλετὰ ἀποτυχημένους, ἀποκλήρους, πεινασμένους... ἐπιπλέον νέους, εὔρωστους, ἀντίχριστους καὶ ἀνθέλληνες... Τὸ ἀνίερον σχέδιον ἐμφανές.

     Ἕνας μὴ καρποφόρος γεροπλάτανος ἀφέθηκε νὰ ἀπομυζᾶται ἀπὸ ἀναρριχώμενα παράσιτα, τὰ ὁποῖα ροκανίζουν τὶς ρίζες καὶ καλύπτουν τὸν κούφιο κορμό, κρύβοντας τὴν θανατερὴ ξεραΐλα του.

3. «Τῆς ἐλευθεριᾶς ὁ ἔρως τὲς ἐνέπνευσε χορό»  

      Οἱ πολιτικὲς ἀρετὲς ἔκαναν τὸν Ἕλληνα νὰ ἐρωτευθῇ τὴν Ἐλευθερία, νὰ δίνῃ τὴν ζωήν του γι᾿ Αὐτήν, σιγοτραγουδῶντας τοῦ Σπαρτιάτου Τυρταίου (7^ος αἰὼν π.Χ.): «τεθνάναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα ἄνδρ᾿ ἀγαθὸν περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον». Ἀπὸ τὸ θαῦμα τῆς Σαλαμίνος ἕως τὰ ἀγέρωχα Ἠπειρώτικα βουνὰ ὅταν τὸ 1940 ἀντηχοῦσε ἡ ἰαχή «ἀέρα»!  

Ὁ ἀπὸ σκηνῆς φιλόσοφος Εὐριπίδης ξεκαθαρίζει πὼς εἶναι φυσικὸν ὁ Ἐλεύθερος Ἕλλην νὰ ἄρχῃ τῶν δουλικῶν βαρβάρων καὶ τοῦτο τὸ λέει ἕνα κορίτσι: (Ἰφιγένεια ἐν Αὐλίδι, στ. 1399-01) «βαρβάρων δ᾿ Ἕλληνας ἄρχειν εἰκός, ἀλλ᾿ οὐ βαρβάρους, μῆτερ, Ἑλλήνων· τὸ μὲν γὰρ δοῦλον, οἵ δ᾿ ἐλεύθεροι»! Τὰ ἑλληνικὰ ἰδεώδη ὁδηγοῦν  στὸ νὰ «ἀνδρίζωνται» καὶ οἱ γυναῖκες. Στὸν Ζάλογγο τὸ 1803 μ.Χ. καὶ στὴν Ἀραπίτσα ἔστησαν χορὸ γιὰ τὴν Ἐλευθερία. Τὸ 1922, οἱ γυναῖκες ἀπὸ τὸ Κορδελιὸ τῆς Σμύρνης ἔπεσαν ἀπὸ τοὺς βράχους τοῦ χωριοῦ Πετρωτά, μὴν τὶς ἀγγίξουν Τοῦρκοι. Τὶς ὑμνοῦν οἱ διαχρονικοὶ στίχοι τοῦ Δ. Σολωμοῦ «...τῆς ἐλευθεριᾶς ὁ ἔρως τὲς ἐνέπνευσε χορό...». Διαχρονικὸ καὶ τὸ ἐπίγραμμα τοῦ λυρικοῦ ποιητοῦ Σιμωνίδου (556 -469) ἀπὸ τὴν Κῶ τοῦ Αἰγαίου μας, στὸ ὁποῖον μιλοῦν οἱ ἴδιοι ποὺ πέρασαν στὴν ἀθανασία: Ποθῶντας νὰ χαρίσωμε λευτεριᾶς ἡμέρα σ᾿ Ἑλλάδα καὶ Μεγαρεῖς, δεχτήκαμε θανάτου μοίρα = «Ἑλλάδι καὶ Μεγαρεύσιν ἐλεύθερον (ἥ)ἅμαρ ἀέξειν ἰέμενοι θανάτου μοίραν ἐδεξάμεθα».

 4. «Ἐς οἰκίας δε ὁκόσας ἄν ἐσίω ἐσελεύσομαι ἐπ᾿ ὠφελείῃ»

      Ἔλεγε ὁ Ἡράκλειτος (540-480 π.Χ.): «γιὰ μένα εἷς ἰσοδυναμεῖ μὲ 10.000 ἐὰν εἶναι ἄριστος» (frag.49). Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἰατροὺς οἱ ὁποῖοι, κατὰ τὸν Ἱπποκράτειον Ὅρκον, στὰ σπίτια εἰσήρχοντο μόνον ἐπ᾿ ὠφελείᾳ.

      Τὰ ἑλληνικὰ ἤθη ἔδωσαν μεγάλη ἀξία στὴν ἀνθρώπινη ζωή. Ἡ πλέον δύσκολη ἐπιστήμη, ἀπὸ πειραματικῆς τουλάχιστον ἀπόψεως, βρῆκε στὴν πατρίδα μας ἀκούραστους μελετητάς. Ἀπὸ τὸν μυθικὸ Ἀσκληπιὸ ἕως τὸν σπουδαῖο Παπανικολάου τῶν ἡμερῶν μας. Στὴν κορωνίδα τῶν Ἱπποκρατείων ἀρχῶν: «ὠφελέειν ἤ μὴ βλάπτειν». Στὰ Ἱπποκράτεια κείμενα ἐντυπωσιάζει ἡ μέθοδος προσεγγίσεως τῆς θεραπείας διότι ὁ τρόπος σκέψεως ΔΕΝ ἄλλαξε ἕως σήμερον! Ὅλως διαφορετικὴ ἦταν ἡ «Ἐμπειρικὴ Σχολή», οἱ ἰατροὶ τῆς ὁποίας ἐστήριζαν τὴν ἴασι σὲ βότανα, ὑγιεινὲς δίαιτες, ἐμπειρικὲς καὶ πρακτικὲς μεθόδους ἀποκλείοντας τὴν Ἔρευνα. Τέτοιες διαδικασίες ὑποστηρίζονται καὶ σήμερα. Πολλὲς οἱ ἐν Ἑλλάδι Ἰατρικὲς Σχολὲς ὅπως τοῦ Κρότωνος καὶ τῆς Ἐλέας στὴν Μ.Ἑλλάδα (6^ος αἰών), τῆς Κυρήνης στὴν Ἀφρική, τῆς Ρόδου, τῆς ἀποικίας Λακεδαιμονίων Κνίδου. Ἀναφέρονται καὶ φισιοδῖφες, «ριζοτόμοι», βοτανολόγοι, ἰατρογυμναστές. Οἱ περισσότεροι τῶν Προσωκρατικῶν φιλοσόφων τῆς Ἰωνίας ἦσαν καὶ ἰατροφιλόσοφοι.

Στὴν ἡλιόλουστη Ἰωνία μας ἔζησε τὴν ἐποχὴ τῶν πρώτων Πτολεμαίων ὁ Ἡρόφιλος ὁ Χαλκιδόνιος, μαθητὴς τοῦ Κώου Πραξαγόρου ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὁ πρῶτος ἀνατόμος. Ἐμελέτησε λεπτομερῶς ὅλο τὸ ἀνθρώπινο σῶμα, ἐργαζόμενος ἐπὶ ἀνθρωπίνων πτωμάτων! καὶ εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ ἔπιασε τὸν ἀνθρώπινο σφυγμό. Κατανοῶντας οἱ ἰατροὶ ἤ Ἀσκληπιάδες τὴν τεράστια συμβολὴ τοῦ γέλωτος στὴν θεραπεία, εἶχαν θέατρα ὅπου ἐδιδάσκοντο κωμῳδίες πλησίον τῶν ὀργανωμένων Ἀσκληπιείων. Ἰητρὸς γὰρ ἀνὴρ πολλῶν ἀντάξιος ἄλλων (Ὅμηρος Λ, 514). 

 

5. Ἡ Ἑλληνίς

       Πάμπολλοι καὶ πασίγνωστοι οἱ Ἕλληνες ποιηταί· κάθε καλλιεργημένος στοὺς μετέπειτα αἰῶνες ἔσκυβε στὰ ἀθάνατα κείμενά τους. Ἀλλὰ καὶ οἱ εὐαίσθητες γυναικεῖες ψυχὲς ἦταν φυσικὸ νὰ στραφοῦν στὴν Ποίησι.

Ὅπως «ὁ θηλυκὸς Ὅμηρος» ἡ Ἀνύττη, ἡ «10η Μούσα» ἡ Σαπφώ, ἡ Κορίννα, ἡ Ἤρινα κ.ἄ. Ἄλλες πάλι, μοναδικὸ φαινόμενο στὸν κόσμο, ἔγιναν σπουδαῖες Μαθηματικοί: Ἡ Αἴθρα ἡ Τροιζηνία, μήτηρ τοῦ Θησέως, ἐδίδασκε τὰ παιδιὰ Ἀριθμητικὴ μὲ τὸν ἄβακα, μιὰ γενιὰ πρὸ τοῦ Τρωϊκοῦ. Ἡ Θεανώ, σύζυγος καὶ διάδοχος τοῦ μεγάλου Πυθαγόρου· ἀκόμη ἡ δασκάλα του στὴν Γεωμετρία καὶ Ἀριθμοσοφία, Δελφικὴ ἱέρεια Θεμιστόκλεια (6^ος π.Χ.). Ἡ Ἀρετὴ ἡ Κυρηναία ἐδίδασκε Μαθηματικὰ στὴν Πλατωνικὴ Ἀκαδημία. Ἡ Θεσσαλὴ Ἀστρονόμος Ἀγλαονίκη (5^ος π.Χ.) προέβλεπε ἐκλείψεις κ.ἄ. Καὶ ἄν αὐτὰ σήμερα τὰ θεωροῦμε ἄθλους εἶναι διότι κατὰ παράδοσι ἦσαν περιορισμένες στὸν οἶκο. Ὅταν οἱ «κλειναὶ νᾶες» (στ. 432 «Ἠλέκτρα» Εὐριπίδου) ὤργωναν τὶς θάλασσες μὲ παγκόσμια πρωτιά, οἱ γυναῖκες περίμεναν γιὰ μεγάλα χρονικὰ διαστήματα στὸν οἶκο, ἀναπτύσοντας ποικῖλες οἰκο-νομικὲς δραστηριότητες. Στὴν Ἰλιάδα ἡ Ἀθηνᾶ ὑφαίνει μόνη τὸν χιτῶνα της, ἀσφαλῶς θέλοντας νὰ δώσῃ σοφὰ τὸ παράδειγμα! Ἡ Ἀξιοθέα ὅμως ἀπὸ τὸν Φλιοῦντα, γοητευμένη ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Πλάτωνος, ἐπῆγε στὴν Ἀθήνα καὶ παρηκολούθησε τὰ μαθήματά του, καθὼς καὶ τοῦ Σπευσίππου, μεταμφιεσμένη σὲ ἄνδρα! Στὸ ἴδιο τέχνασμα κατέφυγε καὶ ἡ Ἁγνοδίκη (4^ος αἰών) διότι ὁ Ἀθηναϊκὸς νόμος ἀπηγόρευε ρητῶς στὶς γυναῖκες νὰ γίνουν ἰατροί. Ὡς ἄνδρας ἐσπούδασε στὸν μεγάλο Ἡρόφιλο, εἰδικεύτηκε στὴν Μαιευτικὴ καὶ ἐξασκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα! Ἡ ἀποκάλυψίς της ἔγινε ἡ αἰτία ἀναθεωρήσεως τοῦ νόμου.

Στὴν ἀνάγκη ἡ γυναῖκα ἔπιανε καὶ ὅπλα. Ἡ Ἀργίτισσα ποιήτρια Τελέσιλλα συνεκέντρωσε τὶς γυναῖκες καὶ παρετάχθησαν ἀπέναντι ἀπὸ τὸν Σπαρτιατικὸ στρατὸ τοῦ Κλεομένους ὅταν ἐκεῖνος ἐπετέθη στὸ Ἄργος. Ἀντικρίζοντας οἱ Σπαρτιᾶται γυναῖκες σὲ πολεμικὴ παράταξι εἶπαν τὸ περίφημον: «τὸ μὲν νικᾶν ἄδοξον, τὸ δ᾿ ἡττᾶσθαι ὄνειδος» καί, μοναδικὴ φορὰ στὴν ἱστορία, τὸ ἔβαλαν στὰ πόδια πρὸ τῆς μάχης! Ἄξιες ἀπόγονοι  ἐκείνων στὰ νεώτερα χρόνια, ὁδηγούμενες ἀπὸ τὴν Δέσπω Τζαβέλλα ἔτρεψαν σὲ φυγὴ μιὰ στρατιὰ Τούρκων καὶ ἄλλες, τὸ ᾿40, ἀνέλαβαν τὸν στρατιωτικὸ ἀνεφοδιασμό, πιστὲς στό «οὐκ ἐλάττω παραδώσω».

6. Μουσικὴ καὶ Θέατρον

      Ἀπὸ τὰ πρωΐμα ἀρχαϊκὰ χρόνια τό «μέλος» (ἡ μουσική) ἦλθε νὰ ὑμνύσῃ τοὺς θεούς, τὸν ἔρωτα, τὴν ἀνδρεία, τὴν φύσι. Νὰ ἁπαλύνῃ τοὺς μόχθους. «Παιάν» σημαίνει ὕμνος ἐγκωμιαστικὸς μὰ καὶ θεραπευτικός! Ὁ Παιήων ἐφρόντιζε τὰ τραύματα τῶν Ὁμηρικῶν θεῶν στὴν Ἰλιάδα. Σπουδαῖοι ποιηταὶ ἔγραψαν στίχους νὰ ταιριάξουν μὲ τὰ ἔργα τῆς Μουσικῆς ποὺ ἡ Μυθολογία θέλει τρεῖς θεοὺς νὰ τὴν προστατεύουν. Ἀπόλλων, Ἑρμῆς καὶ Διόνυσος, ἕκαστος μὲ τοὺς συμβολισμούς του.

*Τὴν λυρικὴ ποίησι, χορικὴ ἤ μονῳδία, συνόδευε ἡ γλυκόλαλη λύρα.

*Ὁ αὐλὸς ἐταίριαζε στὴν πένθιμη ἐλεγεία τῆς Ἰωνίας· «...σμυρνιώτικα, πολίτικα, μακρόσυρτα τραγούδια ἀνατολίτικα, λυπητερά...» λέει ὁ Παλαμᾶς αἰῶνες μετά.

*Μὲ τὸν ἴαμβο γλεντοῦσαν, ξεφάντωναν, βωμο-λοχοῦσαν στοὺς Διονυσιακοὺς βωμούς, μὲ ἀθυροστομία καὶ ξέφρενη χαρά, ἀντίδοτο στὴν καθημερινότητα. Ἐπίκλησις τῆς Φύσεως, νὰ πάρουν κάτι ἀπὸ τὴν κυριαρχική της γονιμοποιὸ δύναμι.

*Ἀπήγγειλαν τὰ ἔπη ποὺ τοὺς κρατοῦσαν σὲ ἐγρήγορσι, κάνοντας πρότυπο τὰ ἀνδρειωμένα παλλικάρια καὶ ὑπενθυμίζοντας τὰ κατωρθώματα τῶν ἡρώων, τὰ ἰδεώδη καὶ τοὺς ἀγῶνες τῆς Φυλῆς.

*Γάμοι ἤ ἀγῶνες, ἑορτὲς ἤ ἐπέτειοι ἦσαν οἱ ἀφορμές, θρῦλοι ἤ σκωπτικὰ ἔδιναν θέματα. Ἡ ἔμπνευσις ἐρχόταν πάντα ἀπὸ ψηλὰ καὶ γι᾿ αὐτὸ ἡ μουσικὴ καὶ τὰ ᾅσματα ἦσαν ταιριαστὰ στὴν θρησκευτικὴ λατρεία.

*Ἡ Τραγῳδία «δ᾿ ἐλέου καὶ φόβου», ὅπως ἔλεγε ὁ μεγάλος τῆς συστηματοποιημένης ἐπιστήμης Ἀριστοτέλης, ἐπροβλημάτιζε καὶ ἐδίδασκε.

*Ἡ κωμῳδία καὶ ἡ σάτυρα παρουσίαζαν ἀκανθώδη ζητήματα μὲ τρόπο ἀνάλαφρο ὥστε καὶ νὰ τολμοῦν νὰ τὰ ποῦν καὶ νὰ περάσουν διδακτικὰ μηνύματα τέρποντας, «δι᾿ ἡδονῆς καὶ γέλωτος», ὥστε οἱ θεαταὶ νὰ ἀποχωροῦν ἀπὸ τὸ θέατρον ὄχι μὲ πικρὴ γεύσι ἀλλὰ μὲ ἀνάτασι ψυχῆς. Γεγονότα ἐπίκαιρα καὶ πράξεις τῶν ἀρχόντων τῆς πόλεως δίνουν τροφὴ γιὰ σχολιασμὸ μὲ τρόπο δηκτικὸ ὥστε νὰ ἀσκεῖται κριτική, πολιτικὸς καὶ κοινωνικὸς ἔλεγχος! Προϋπόθεσις: κάποια ἐλευθερία λόγου καὶ δημοκρατικοὶ θεσμοί.

Σήμερα οἱ λαοὶ βιώνουν ψευτοδημοκρατία. Χωρὶς νὰ κρίνουν ἀκολουθοῦν ὡς δορυφόροι αὐτὸ πού, κατὰ ποὺ θέλουν κάποιοι, βαπτίζεται «προοδευτικό».

 «....ποιὸς ἄλλος σοφιστὴς τ᾿ ἀξιώθηκεν αὐτά;

κατὰ ποὺ θέλει καὶ κατὰ ποὺ κάμνει

οἱ Ἕλληνες (οἱ Ἕλληνες!) νὰ τὸν ακολουθοῦν,

μήτε νὰ κρίνουν ἤ νὰ συζητοῦν,

μήτε νὰ ἐκλέγουν πιά, ν᾿ ἀκολουθοῦνε μόνο»

(Καβάφης, «Ἡρώδης Ἀττικός»)

Ζ) Καὶ νήπιος ἔγνω

      Ἰσχυρὰ κινητήριος δύναμις ὅλων τῶν ἐπιτευγμάτων, στάθηκε ἡ Ἅμιλλα: Ἡ φιλοδοξία «Ἅμες δὲ γ᾿ ἐσσόμεθα πολλῷ κάῤῥονες» ἐγαλουχοῦσε τοὺς νεαροὺς Σπαρτιᾶτες. Ἀξιοθρήνητο σημερινό του ἀντίστοιχο; «Δὲν διεκδικοῦμε τίποτε, ὑποχωροῦμε, προτιμᾶμε νὰ κοιμώμαστε ἥσυχοι».

Μὲ ἔμφυτη ὁρμή, μὲ πίστι στὴν Πατρίδα καὶ τὴν Ἐλευθερία, μὲ σύμβουλο τὴν Ἁρμονία καὶ τὸ Κάλλος, μὲ ὁδηγὸ τὴν Γνῶσι καὶ τὴν Ἅμιλλα, μὲ τὸ ἀνικανοποίητον κάθε ἐπιτεύγματος ἐπορεύτηκαν οἱ «ἀεὶ παῖδες» Ἕλληνες γενναῖοι ἀθληταὶ μὲ μεγάλα προτερήματα, δυστυχῶς ὅμως καὶ μὲ μεγάλα ἐλαττώματα! Ἡ Ἱστορία μὲ πόνο καὶ ἀπορία θρηνεῖ ἐμφυλίους πολέμους, ἀπαριθμεῖ καταστροφὲς καὶ συρρικνώσεις ὀφειλώμενες ἀποκλειστικῶς στὸν ἀλληλοσκοτωμό. Γίνεται δίχως γένος, ἄνομος δίχως θεσμοὺς καὶ δίχως σπίτι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ τὸν πόλεμο τὸν ἐμφύλιο, τὸν ἄγριο. «Ἀφρήτωρ ἀθέμιστος, ἀνέστιός ἐστι ἐκεῖνος ὅς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου ὀκρυόεντος» (Ὅμηρος Ι, 63-4). Γιατὶ δὲν τὸ νοιώσαμε οὔτε παλιὰ οὔτε τώρα; «Ῥεχθὲν δὲ τε νήπιος ἔγνω» = ὅταν γίνῃ καὶ ὁ χαζὸς τὸ νοιώθει (Ὅμηρος Υ, 198). Στὴν σύγχρονη (20 ος αἰών) μορφή του ὁ Διχασμὸς εἶναι ἡ πολυπολιτισμική, διεθνιστική, ἐθνομηδενιστικὴ γαλούχησι τῶν νέων· ἡ ἄρνησις δηλαδὴ τῶν ἀξιῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Η) «Αὔρα ποντιάς» καὶ ἑκατέρωθεν ὠφέλη

(Εὐριπίδου, «Ἑκάβη» στ. 444 -5) «αὔρα ποντιὰς ἅτε ποντοπόρους κομίζεις θοὰς ἀκάτους ἐπ᾿ οἶδμα λίμνας»=

Αὔρα θαλασσινή, τὶς ποντοπόρους ἀκάτους κομίζεις ἐσύ, βιαστικά, σὲ λιμάνια βαθιά.

      Σὲ ἐποχὲς σκοτεινὲς καὶ δουλικὲς γιὰ τὸν Ἑλληνισμό, ὅταν τὰ πάντα «τὰ ἔσκιαζε ἡ φοβέρα καὶ πλάκωνε ἡ σκλαβιά», ἦταν τὸ Ναυτικὸ καὶ πάλι ποὺ «ξεσήκωσε» τὸν Ἕλληνα, ἀνέβασε τὸ ἠθικόν του, ἀναπτέρωσε τὶς κοιμισμένες του ἐλπίδες. Τά «σιτοκάραβα ἐστήριξαν τὸν Ἀγῶνα» ἔλεγε ὁ Κολοκοτρώνης μὲ καμάρι! Ἡ ἀνάπτυξις τοῦ Ναυτικοῦ (πειρατικοῦ ἤ ἐμπορικοῦ ἀδιάφορον) προσεκόμισε χρήματα καὶ ὅπλα μὰ κυρίως ἔφερε τὸν τότε «ραγιά» σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν σύγχρονή του Εὐρώπη. Ἕνας ἄλλος κόσμος πιὸ ἐκπαιδευμένος καὶ πιὸ ἐλεύθερος τοῦ ἐθύμισε «τὶ εἶχε, τὶ ἔχασε καὶ τὶ τοῦ πρέπει»! Δὲν εἶναι ὑπερβολὴ ὅτι ὁ ἄνεμος τῆς Ἐλευθερίας τοῦ Ἔθνους μας ἐφύσηξε ἀπὸ τὴν θάλασσα! Μὲ ναυμαχία (Ναυαρίνο 20.10.1827) πείστηκε ἡ Ὑψηλὴ Πύλη νὰ ἀναγνωρίσῃ ἀνεξάρτητο Ἑλλάδα! Ἡ νίκη στὴν θάλασσα, μὲ τὴν σύμπραξι βεβαίως τῶν Εὐρωπαίων, μᾶς δίνει καὶ σήμερα τὸ μήνυμα τῆς ἑνότητος ποὺ πρέπει νὰ ἔχωμε ἀπέναντι σὲ ἕνα κράτος ποὺ μόνον καταστροφικὲς ἀγριότητες ἔχει νὰ ἐπιδείξῃ στὸ ἱστορικό του πέρασμα. Νὰ λοιπὸν ποὺ ἀπὸ τὰ ταξείδια καὶ τὴν ἐπαφὴ μὲ ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ ἀνθρώπους τὰ ὠφέλη εἶναι ἑκατέρωθεν. Στὴν θάλασσα ἦταν ἡ ὕπαρξίς μας καὶ θὰ εἶναι στὸ μέλλον ἡ ἐπιβίωσίς μας! Στά «ξύλινα τείχη» τοῦ γαλανοῦ μας Αἰγαίου. Στὴν αὔρα τοῦ πόντου.  Πόσον εὔστοχα εἶχε πεῖ ὁ στωικὸς φιλόσοφος μαθητὴς τοῦ Ζήνωνος τοῦ Κιτιέος, ὁ Ἀρίστων ὁ Χῖος: «ἁλῶν μῦθοι, ἔθνους ἀπόδειξις»!  

     Ὅταν πρωτοαντίκρισαν (τέλη 19^ου αἰῶνος) οἱ Εὐρωπαῖοι τὸ ἐκπληκτικὸ ἄγαλμα ἡ «Νίκη τῆς Σαμοθράκης» εἶπαν ὅτι εἶναι «τὸ ἀποκορύφωμα 100άδων ἐτῶν πολιτισμοῦ!» Γιὰ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες ἦταν ἡ προσωποποίησις τῆς Νικηφόρου Δόξης τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποὺ ὁρμᾶ πτερωτὴ ἀπὸ πλώρη πλοίου.  

                                     

Συμπεράσματα

       Εἴδαμε τὴν συμβολὴ τῆς ναυτιλίας στὶς ἀπαρχὲς τῆς Ἑλληνικῆς Ἰδέας καὶ τῆς πολιτιστικῆς ἀναπτύξεως.  

Ὁ Ἕλλην ξεχώρισε στὰ γράμματα, στὶς τέχνες, στὸ ἐμπόριο, στὶς ἐπιστῆμες. Ἔγινε παράδειγμα ἀρετῆς, ἀνθρωπισμοῦ, τόλμης καὶ πρωτοπορίας μὲ τὴν ὁρμὴ καὶ τὸ ριψοκίνδυνον τοῦ Ἄρεως, τὴν ἐφευρετικότητα τοῦ Ἑρμοῦ, τὴν ἐργατικότητα τῆς Ἐργάνης Ἀθηνᾶς, τὴν ρώμη τοῦ Ἡρακλέους, τὸν σεβασμὸ στὴν Ἑστία - Πατρίδα, τὴν δεξιοτεχνία καὶ μαστοριὰ τοῦ Ἡφαίστου καὶ τοῦ Ποσειδῶνος τὴν ἁλμυρὴ Τέχνη. Ἀφέντης τῆς τρίαινας, δὲν ἡττήθηκε ποτὲ σὲ θαλάσσια ἀναμέτρησι! Τὸ Αἰγαῖον εἶναι ἀπὸ τὶς σπουδαιότερες περιοχὲς τοῦ πλανήτου ἀπὸ γεωπολιτικῆς, στρατηγικῆς καὶ οἰκονομικῆς ἀπόψεως διότι ἐλέγχει θαλασσίους ἄξονες καὶ περάσματα τριῶν ἠπείρων, ἔχει πολύτιμα ὑποθαλάσσια ἀποθέματα, διαθέτει ἡλιακὲς καὶ αἰολικὲς πηγὲς ἐνεργείας. Ἐμεῖς οἱ ἄλλοτε ἠνίοχοι πολιτισμοῦ καὶ τώρα ἐπαῖτες ξεχνᾶμε «τὶ εἴχαμε, τὶ χάσαμε καὶ τὶ μᾶς πρέπει» καὶ ἀφήνομε τὸν τόπο ὅπου ἐγεννήθηκε ἡ Ψυχή μας νὰ ξεγλυστρᾶ ἀπὸ τὰ χέρια μας. Ὅμως μόνον αὐτὸν ἔχομε, ἐὰν ἐπιβιώσωμε μόνον ἐδῶ θὰ εἶναι. Ἀλλοιῶς θὰ ποῦν ...ἀπέσβετο καὶ τὸ λάλον Αἰγαιακὸν Φῶς...  «Ὅμοια γὰρ ὡς ἐπὶ τῷ πολὺ τὰ μέλλοντα τοῖς γεγονόσι» (Ἀριστοτέλης).

Ὅπου βογγάει τὸ πολυκάραβο λιμάνι

Ἀπ᾿ ἄγριο κῦμ᾿ ἁπλώνεται δαρμέν᾿ ἡ χώρα

Καὶ δὲν θυμᾶται μήτε σὰν ὀνείρου πλάνη

Τὰ πρωτινὰ μετάξια της τὰ πλουτοφόρα.

                (Παλαμᾶς, «Πατρίδες») 

 

  Θ) Τῆς Ἑλλάδος ἡ ἀλκή

    Ἕνας σπουδαῖος λυρικὸς ποιητὴς ἀπὸ τὴν Λέσβο τοῦ 7^ου π.Χ αἰῶνος ἦταν ὁ Ἀλκαῖος μὲ τὴν χαρακτηριστικὴ συντομία, μεγαλοπρέπεια καὶ ζωηρότητα τῶν στίχων του. Ἀντικρύζοντας κάποτε τήν «10η Μοῦσα» τὴν Σαπφώ, στολισμένη μὲ τὰ μοναχικὰ ἄνθη ἴα, νὰ τοῦ μειδιᾶ ἁγνὰ καὶ γλυκά, ἔγραψε στίχους ἀπὸ τοὺς ὁποίους σώθηκαν τέσσερεις λέξεις. (Ἀλκαῖος: 182 -55.ΙΒ. 63D.): «ἰόπλοκ᾿ ἄγνα μελλιχόμειδε Σάπφα».

Ἡ πατρίδα μας εἶναι ἡ μήτρα τοῦ πολιτισμοῦ, τοῦ ὑψηλοῦ ἰδεώδους, διδάσκαλος κάθε σκεπτομένου ἀνθρώπου. Εἶναι ἡ «ἀλκή» τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος πού «συλλογᾶται καλὰ ὅταν συλλογᾶται ἐλεύθερα».
Ἐπροικοδότησε ἐπιστῆμες καὶ τέχνες καὶ στὴν εὐωδιαστὴ αὐτὴ κληρονομιά της ἐστήριξε ἡ ἀνθρωπότης κάθε δημιούργημά της. Ἡ πνευματική της ἀλκὴ ἔγινε πρότυπον καὶ μίμησις γιὰ τοὺς μεγάλους ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἔγινε ἔμπνευσις γιὰ ἁπλοὺς ἀνθρώπους. Γιὰ αὐτὴν τὴν ὄμορφη πατρίδα μας λίγοι λακωνικοὶ στίχοι σὰν σὲ συνέχεια τοῦ λυρικοῦ ποιητοῦ Ἀλκαίου:

«Ἰόπλοκ᾿ ἄγνα μελλιχόμειδε...» ὦ Ἑλλάς!

ὁλόγυρα μὲ πετρίνας ἀκτάς

κάτω ἀπὸ ζωογόνο ἥλιο λαμποκοπᾶς.

Πλεξοῦδες στόλισες πλέκοντας ἴα σὰν ἐσὲ ἁγνά

εὐωδιαστοὶ οἱ μενεξέδες

μειδίαμα ὅλο γλύκα·

νὰ σὲ θωροῦν ἀπὸ μακρυά

καὶ ἀφέντες καὶ λακέδες

ποὺ ζοῦν μὲ τὴν δική σου προῖκα.

 Ἀπὸ τὶς ἰοπλεξοῦδες μόνη Ἐσύ σκορπᾶς,

«γῆ Ἑλλάδος πλωτήρων», πέταλα, νὰ μᾶς μεθᾶς.

Εὐφραίνονται οἱ λαοί

μὰ φαντάζεις μαδημένη κεφαλή.

Χάθηκε ἡ ἁγνότης· ἔπνιξαν τὴν ἀλκὴ ἐκείνη

ἔσβησε τὸ χαμόγελό της...

Συλλογίσου! τώρα τὶ εὐθύνη

πέφτει σὲ ἐμᾶς.=

                                         ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ      

Πηγές - ἐπιλογή:

Ἀλούπη Στ., «Ἡ ἀρχαία Μασσαλία & ὁ πολιτισμός της», Ἐκδ. Ἐλευθέρα Σκέψις, 1996.

«Ἀρχαιολογία Νησιὰ τοῦ Αἰγαίου», Ἐκδ. Οἶκος Μέλισσα, 2005.

Γεωργακοπούλου Κων., «Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες θετικοὶ ἐπιστήμονες», Ἐκδ. Γεωργιάδη, 1995.

Δεσποτοπούλου Κων., Ὁμιλία περὶ Προσωκρατικῶν, Πρακτικὰ Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, Τεῦχος Γ´, 2005.

Ντούμας Χρῆστος, «Οἱ τοιχογραφίες τῆς Θήρας», Ἴδρυμα Θήρας, 1999.

Πετρόπουλος Γ., «Προαλφαβητικαὶ γραφαί», Ἐκδ. Ἱερὰ Ἑλλάς.

Πουρναρόπουλος Γ. Κ., «Ἱπποκράτης, Ἄπαντα».

Σπανδάγου Β., «Οἱ Ἰατροὶ καὶ Φαρμακοποιοὶ τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδος», Ἐκδ. Αἴθρα.

λέξεις   8354   

Θάργηλος άρτος: Η μετέπειτα Βασιλόπιττα

Τρίτη, 31 Δεκέμβριος 2013 15:01

578

Η αναζήτηση για τις ρίζες του εθίμου της βασιλόπιτας, μας οδηγεί πίσω, στην αρχαιότητα, στις προσφορές άρτου ή και μελιπήκτων των αρχαίων ημών προγόνων, προς τους θεούς, κατά τη διάρκεια εορτών.  
Το κόψιμο της βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν.

Οι Λαογράφοι αναζητούν τη ρίζα του εθίμου στην αρχαιοελληνική παράδοση. Οι Αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν στους θεούς σε κάθε μεγάλη καμπή του χρόνου ή της ζωής τους «εορταστικούς άρτους». ..
Κάθε Αθηναίος στρατιώτης, πριν ξεκινήσει για τον πόλεμο, αφιέρωνε στον Άρη, το θεό του πολέμου,τρία ψωμάκια. Ένα για να πάει καλά, ένα για να νικήσει και το τρίτο για να γυρίσει γερός και αρτιμελής.
Οι κυνηγοί, για να έχουν πλούσιο κυνήγι αφιέρωναν παρόμοια ψωμάκια στη θεά Άρτεμη, την προστάτιδα του κυνηγιού. 

Οι θεριστάδες της γης αφιέρωναν αρτίδια στη θεά Δήμητρα, που τα ονόμαζαν «θαλύσια αρτίδια» στη γιορτή της συγκομιδής και απλώς «άρτους» ή «πλακούντες» στη γιορτή των Θεσμοφορίων.
Ο λαογράφος Φίλιππος Βρεττάκος στο βιβλίο του “Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των” αναφέρει:
“Οι πρόγονοί μας εις την αρχαιότητα κατά τας μεγάλας αγροτικάς εορτάς προσέφεραν εις τους θεούς, ως απ αρχήν, έναν άρτον. Επί παραδείγματι κατά την εορτήν του θερισμού, που ελέγετο Θαλύσια και ήτο αφιερωμένη εις την Δήμητρα, κατασκευάζετο από το νέον σιτάρι ένας μεγάλος εορταστικός άρτος (ένα καρβέλι), που ελέγετο “Θαλύσιος άρτος”, κατά δε την προς τιμήν Απόλλωνος εορτήν των Θαργηλιώνεψήνετο, κατά το έθιμον,ο “θάργηλος άρτος”.

Τα Θαργήλια γιορτάζονταν την 16η και την 7η ημέρα του μηνός Θαργηλιώνος προς τιμή του Απόλλωνος Δηλίου στην Αθήνα, τη Μίλητο, τη Δήλο και πολλές άλλες Ιωνικές πόλεις.
Η γιορτή άρχιζε με θυσία μιας άμναδος και ενός κριού. Ακολουθούσε πομπή και μετά μουσικοί αγώνες από κυκλικό χορό, όπου ο νικητής έπαιρνε ως βραβείο τρίποδα, τον οποίο αφιέρωνε στο «Πύθιον» Ιερό του Θεού που είχε ιδρυθεί από τον Πεισίστρατο.
Στη συνέχεια τα παιδιά τοποθετούσαν στις εξώθυρες των οικιών τους την «ειρεσιώνη» δηλαδή κλαδί ελιάς παγκάρπου. Προσφέρονταν θυσίες και καρποί, ενώ από τους πρώτους ώριμους σπόρους ζύμωναν τον άρτο «Θάργηλο».
Επίσης υπάρχουν αναφορές ότι  παρόμοιοι άρτοι δίνονταν  και κατά την διάρκεια της Αρχαιοελληνικής εορτής των  «Κρονίων» και αργότερα των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων». 
Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τις συνήθειες των Αρχαίων Ελλήνων.


Στα Σατουρνάλια, γιορτή των Ρωμαίων αφιερωμένη στο θεόΣατούρνου, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο και τον θεωρούσαν θεό της γονιμότητας, καθιέρωσαν  τυπικές θυσίες και διάφορα έθιμα, όπως την ανταλλαγή μικρών δώρων, υπαίθριες αγορές και τυχερά παιχνίδια ακόμα και για τους δούλους.
Ανάμεσα στα έθιμα της γιορτής ήταν  και η συνήθεια να ζυμώνουν πλακούντες, που στη συνέχεια τους έτρωγαν, για να πάρουν δύναμη. 

Οι πλακούντες ήταν οι μακρινοί πρόγονοι των πιτών και τωνκέικ. Η ζύμη τους ήταν παρόμοια με τη ζύμη των ψωμιών, αλλά ήταν εμπλουτισμένη με γάλα, λίπος, μυρωδικά, μπαχαρικά κ.α.Οι Ρωμαίοι είναι οι πρώτοι που καθιέρωσαν στους πλακούντεςεκείνους το μεταλλικό νόμισμα για υγεία και καλή χρονιά.

Πρόσθεταν μάλιστα και μικρό κομμάτι πάπυρο, που αν τύχαινε σε δούλο του σπιτιού, του χάριζαν την ελευθερία. Τα επόμενα χρόνια  παρέλαβαν οι Φράγκοι το έθιμο, οι οποίοι το διέδωσαν, αν και υπάρχει η αναφορά ότι για πολλούς αιώνες δεν τοποθετούνταν νόμισμα αλλά ένα φασόλι μέσα στη πίτα και αυτός  που το έβρισκε, ανακηρυσσόταν  ο «Βασιλιά της βραδιάς» ή «Φασουλοβασιλιάς»

Περισσότερα: http://www.schizas.com/site3/index.php?option=com_content&view=article&id=56215:thargilos-artos-i-metepeita-vasilopitta&catid=50:mathaino-tin-ellada&Itemid=337#.UsZ55fRdVJc#ixzz2pK7y9GUk